رشد اجتماعی در دوره نوجوانی
دوره نوجوانی یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی انسان است که در آن، فرد از دوران کودکی به سمت بزرگسالی حرکت می‌کند. این دوره با تغییرات عمده جسمانی، روانی، عاطفی و اجتماعی همراه است. رشد اجتماعی در این دوره، به معنای گسترش روابط اجتماعی، یادگیری مهارت‌های اجتماعی و سازگاری با محیط اجتماعی است. نوجوانان در این دوره تلاش می‌کنند تا جایگاه خود را در جامعه بیابند و نقش‌های اجتماعی مختلفی را تجربه کنند.
۱. ویژگی‌های رشد اجتماعی در نوجوانی
الف) گسترش روابط اجتماعی
- نوجوانان در این دوره به تدریج از خانواده فاصله می‌گیرند و روابط خود را با دوستان، همسالان و جامعه گسترش می‌دهند.
- دوستی‌ها: روابط دوستانه در این دوره اهمیت زیادی پیدا می‌کند و دوستان به یکی از منابع اصلی حمایت عاطفی تبدیل می‌شوند.
ب) تلاش برای استقلال
- نوجوانان به دنبال استقلال از والدین هستند و تلاش می‌کنند تا خود را به عنوان فردی مستقل در جامعه معرفی کنند.
- آن‌ها ممکن است در این مسیر با والدین خود دچار تضاد شوند، اما همچنان به محبت و حمایت آن‌ها نیاز دارند.
ج) پذیرش نقش‌های اجتماعی
- نوجوانان در این دوره نقش‌های اجتماعی مختلفی را تجربه می‌کنند و تلاش می‌کنند تا جایگاه خود را در گروه‌های اجتماعی پیدا کنند.
- آن‌ها به دنبال پذیرش اجتماعی هستند و می‌خواهند احساس کنند که بخشی از جامعه هستند.
د) شکل‌گیری هویت اجتماعی
- یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دوره، شکل‌گیری هویت اجتماعی است. نوجوانان تلاش می‌کنند تا ارزش‌ها، باورها و نگرش‌های خود را مشخص کنند و به یک سیستم ارزشی پایبند شوند.
ه) افزایش توجه به جنس مخالف
- در این دوره، نوجوانان به جنس مخالف علاقه‌مند می‌شوند و این علاقه می‌تواند در رفتار و روابط آن‌ها تأثیر بگذارد.
۲. اعمال رشدی مهم در دوره نوجوانی
- پذیرش رشد بدنی: نوجوان باید تغییرات جسمانی خود را بپذیرد و با آن‌ها سازگار شود.
- ایجاد روابط اجتماعی جدید: نوجوان باید بتواند روابط اجتماعی سالمی با همسالان و جنس مخالف برقرار کند.
- استقلال از والدین: نوجوان باید یاد بگیرد که بدون از دست دادن محبت و احترام والدین، استقلال خود را به دست آورد.
- آمادگی برای آینده: نوجوان باید برای زندگی اقتصادی و اجتماعی مستقل برنامه‌ریزی کند.
- شناخت نقش‌های اجتماعی: نوجوان باید نقش‌های اجتماعی خود را بشناسد و بتواند آن‌ها را به خوبی ایفا کند.
- پذیرش ارزش‌ها: نوجوان باید یک سیستم ارزشی برای خود ایجاد کند و به آن پایبند باشد.
۳. نیازهای نوجوان برای رشد اجتماعی سالم
برای رشد اجتماعی سالم، نوجوانان به عوامل زیر نیاز دارند:
- مهارت‌های اجتماعی: یادگیری آداب معاشرت، توانایی گفت‌وگو، و کار با دیگران.
- گرایش مثبت به دیگران: دوست داشتن مردم، قدردانی از ارزش‌های آن‌ها، و داشتن روابط صمیمانه.
- احساس مسئولیت: پایبندی به قوانین و مقررات اجتماعی.
- شرکت در گروه‌ها: تجربه فعالیت‌های گروهی و یادگیری ارزش‌های همکاری و احترام به حقوق دیگران.
- کار و تلاش: شناخت ارزش کار و قدردانی از تلاش دیگران.
- روابط دوستانه: ایجاد روابط مثبت با همسایگان و جامعه.
- نگرش مثبت به جامعه: پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی و مشارکت در حل مشکلات جامعه.
- نگرش جهانی: علاقه به رفاه و آسایش همه مردم و تلاش برای حل مشکلات جهانی بدون تعصب.
۴. مسئولیت بزرگسالان در رشد اجتماعی نوجوان
بزرگسالان نقش مهمی در رشد اجتماعی نوجوان دارند و باید با آگاهی و حمایت، به نوجوانان کمک کنند. وظایف بزرگسالان عبارتند از:
- آگاهی از فعالیت‌های اجتماعی نوجوان: بزرگسالان باید بدانند که نوجوانان چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند (مانند سینما رفتن، شرکت در باشگاه‌های تفریحی و غیره) و درباره ارزش‌ها و زیان‌های این فعالیت‌ها اطلاعات کافی داشته باشند.
- درک اهمیت زندگی اجتماعی نوجوان: بزرگسالان باید بدانند که فعالیت‌های اجتماعی چقدر برای نوجوان مهم است و چه تأثیری بر رفتار و شخصیت او دارد.
- ایجاد فرصت‌های اجتماعی سالم: بزرگسالان باید به نوجوانان کمک کنند تا فعالیت‌های اجتماعی مفید و سازنده انجام دهند.
- کمک به نوجوانان ناسازگار: بزرگسالان باید نوجوانانی را که در سازگاری اجتماعی مشکل دارند شناسایی کرده و به آن‌ها کمک کنند.
۵. مظاهر رشد اجتماعی در نوجوانی
الف) انس و الفت
میل به جنس مخالف:
- نوجوانان به جنس مخالف علاقه‌مند می‌شوند و این علاقه در رفتار و فعالیت‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
- این علاقه ممکن است به صورت عشق افلاطونی یا تلاش برای جلب توجه جنس مخالف ظاهر شود.
اعتماد به نفس و اثبات خود:
- نوجوانان تلاش می‌کنند تا شخصیت خود را اثبات کنند و از دیگران تأیید بگیرند.
- آن‌ها ممکن است برای جلب توجه به آرایش ظاهر و بیان دستاوردهای خود بپردازند.
اطاعت از همسالان:
- نوجوانان از رفتار و ارزش‌های دوستان و همسالان خود پیروی می‌کنند و به گروه همسالان وابسته می‌شوند.
بینش اجتماعی:
- نوجوانان توانایی درک روابط اجتماعی و تأثیر رفتار خود بر دیگران را پیدا می‌کنند.
گسترش سازگاری اجتماعی:
- نوجوانان دایره روابط اجتماعی خود را گسترش می‌دهند و یاد می‌گیرند که با دیگران همکاری کنند.
ب) نفرت و انزجار
تمرد و سرکشی:
- نوجوانان ممکن است برای اثبات استقلال خود از والدین و خانواده سرکشی کنند.
تمسخر:
- نوجوانان ممکن است ارزش‌ها و باورهای خانواده را تمسخر کنند، اما با رشد بیشتر به واقعیت نزدیک می‌شوند.
تعصب:
- نوجوانان ممکن است نسبت به عقاید و ارزش‌های گروه همسالان تعصب نشان دهند.
رقابت:
- نوجوانان برای اثبات خود در بازی‌ها، تحصیل و فعالیت‌ها با همسالان رقابت می‌کنند.
۶. تفاوت‌های جنسی در رشد اجتماعی
الف) رفتار اجتماعی پسران
مرحله تقلید:
- پسران در اوایل نوجوانی از دوستان شجاع و باهوش خود تقلید می‌کنند.
مرحله افتخار به شخصیت:
- پسران تلاش می‌کنند تا در رقابت‌ها پیروز شوند و شخصیت خود را اثبات کنند.
مرحله تعادل اجتماعی:
- در اواخر نوجوانی، رفتار پسران متعادل‌تر می‌شود و از سرکشی و رقابت‌های شدید کاسته می‌شود.
ب) رفتار اجتماعی دختران
مرحله اطاعت:
- دختران در اوایل نوجوانی بیشتر از والدین و خانواده اطاعت می‌کنند.
مرحله اضطراب:
- دختران ممکن است در این دوره دچار اضطراب و نوسانات هیجانی شوند.
مرحله تقلید از پسران:
- برخی دختران در رفتار و گفتار از پسران تقلید می‌کنند.
مرحله تعادل اجتماعی:
- در اواخر نوجوانی، دختران رفتارهای زنانه‌تری پیدا می‌کنند و به تعادل اجتماعی می‌رسند.
۷. تغییر رفتار اجتماعی در نوجوانی
- رفتار اجتماعی نوجوانان در این دوره به دلیل تغییرات جسمانی، عاطفی و اجتماعی دچار دگرگونی می‌شود.
- آن‌ها از خانواده فاصله می‌گیرند و به گروه همسالان نزدیک‌تر می‌شوند.
- علاقه به جنس مخالف و تلاش برای یافتن هویت اجتماعی، بخشی از تغییرات رفتاری نوجوانان است.
جمع‌بندی
رشد اجتماعی در دوره نوجوانی، فرایندی پیچیده و چندبعدی است که شامل گسترش روابط اجتماعی، تلاش برای استقلال، پذیرش نقش‌های اجتماعی و شکل‌گیری هویت اجتماعی است. نوجوانان در این دوره نیازمند حمایت و راهنمایی بزرگسالان هستند تا بتوانند مهارت‌های اجتماعی لازم را یاد بگیرند و به سازگاری اجتماعی برسند. توجه به تفاوت‌های فردی و جنسی در رفتار اجتماعی نوجوانان می‌تواند به والدین و مربیان در درک بهتر این دوره و ارائه حمایت‌های مناسب کمک کند.
نظر شما