کیخسرو شاهرخ
کیخسرو شاهرخ ملقب به ارباب کیخسرو (زادروز ۷ تیر ۱۲۵۴ کرمان، مرگ ۱۱ تیر ۱۳۱۹ تهران). وی از سال ۱۲۸۸ تا ۱۳۱۹ (از دوره دوم تا یازدهم) نماینده مجلس شورای ملی (کرسی جامعه زرتشتیان) و رئیس انجمن زرتشتیان تهران بود. چندین بار به اروپا، روسیه، هند و آمریکا سفر کرد. به درستکاری و سلامت مالی معروف بود. چندین مدرسه و دبیرستان از خود به جای گذاشت. او در ۱۳۰۵هـ .ش ساخت آرامگاه فردوسی را در دستور کار خود قرار داد. پس از اتمام بنای آرامگاه، به دستور فروغی – رئیس انجمن آثار ملی و رئیسالوزرای وقت – برگزاری هزاره فردوسی را در ۱۳۱۳هـ .ش به عهده گرفت. ارباب کیخسرو در ۱۳۰۹هـ .ش به سر بازرسی راه آهن ایران منصوب شد. در ۱۳۱۲ هـ .ش قانونی را به تصویب رساند تا دادگاهها هنگام قضاوت ملزم به رعایت قوانین اقلیتهای مذهبی در موارد ازدواج، طلاق و ارث باشند و بر آن اساس رأی صادر نمایند. در جریان جنگ جهانی دوم، چون بهرام شاهرخ پسر کیخسرو در اداره تبلیغات آلمان در برلن در بخش گزارشهای فارسی رادیو برلن، حملات تندی به رضاشاه و ذکاءالملک فروغی کرد، رضا شاه که دسترسی به بهرام شاهرخ نداشت، کیخسرو را در ۱۱ تیرماه ۱۳۱۹ هـ .ش دستگیر و در همان شب به قتل رساند. ارباب کیخسرو از آنجا که به مسائل فرهنگی جامعه توجه زیادی داشت. فارسی سره نویسی را در مجلس رواج داد. ارباب کیخسرو در ۱۱ تیرماه ۱۳۱۹هـ .ش در تهران درگذشت.
«آیین مزدیسنی»، «فروغ مزدیسنی» و «آیین نامه زرتشتیان» از آثار اوست. همچنین مقالاتی نیز در روزنامه «ندای وطن» مجدالاسلام کرمانی از وی به چاپ رسیده است. او بانی و بنیانگذار کتابخانه مجلس در تهران است. ارباب کیخسرو کاشف محل خاکسپاری فردوسی و بنیانگذار آرامگاه فردوسی در شهر توس است. به گفته باستانی پاریزی، ارباب کیخسرو در پایان عمر سخت زیر نظر بود. چندبار اداره شهربانی دستور داشت با وسایلی او را تلف کند ولی موفق نشد.
در جریان جنگ جهانی دوم، پسر کیخسرو، گوینده رادیو برلن بود و علیه رضا شاه و بریتانیا بدگویی میکرد. حملات این رادیو رضا شاه را بسیار عصبانی کرده بود. به گفته پروین شاهرخ (کوچکترین دختر او) ارباب کیخسرو پیش از کشتهشدن تلاش کرد تا نامهای به پسرش بنویسد و او را از بدگویی علیه منافع انگلستان و رضا شاه برحذر بدارد؛ ولی اجازه ارسال این نامه به او داده نشد.
پروین شاهرخ میگوید در یکی از شبهای تیرماه ۱۳۱۹ او را در یک مجلس عروسی دستگیر و همان شب کشتند و جنازه وی را در مسیر منزلش انداختند. به گفته حسین مکی به دلیل حملات بهرام شاهرخ در رادیو برلین، رضا شاه دستور مرگ پدر وی یعنی ارباب کیخسرو را صادر کرد؛ ولی باقر عاقلی گفته که وی درحال عبور از پیادهرو خیابان کاخ (فلسطین فعلی) بود که اتومبیلی وارد پیادهرو شد و او را زیر گرفت.
با آنکه مرگ ارباب کیخسرو در اواخر شب دهم و ساعات اولیه بامداد یازدهم تیر ۱۳۱۹ رخ داد، ولی روزنامه اطلاعات روز ۱۳ تیر این خبر را منتشر نمود. جسد او در پیادهرو کوچه سزاوار خیابان کاخ پیدا شد.
نظر شما