نایبیان کاشان گروهی از اشرار و غارتگران بودند که در اواخر سده ۱۳ خورشیدی (اواخر قاجاریه) در حدود کاشان و مناطق پیرامون آن مشغول غارت و خراج گرفتن از مردم بودند. البته برخی «نایبیان کاشان» را از زمرهٔ عیاران و مجاهدان مشروطه دانسته‌اند.
سردسته این گروه نایب حسین کاشی بود. وی اصلاً از ایل بیرانوند لرستان بود. پدربزرگ او از خرم‌آباد به کاشان آمد و در آنجا ساکن شد. نایب حسین مردی دلیر و کاردان بود.
در اواخر قاجاریه، به دلیل ضعف حکومت مرکزی راهزنی و ناامنی کشور را فراگرفته بود. سهام السلطنه حاکم وقت کاشان به دلیل ناتوانی‌اش در برقراری امنیت، از حسین کاشی کمک خواست و ناچار شد وی را نایب حکومت کاشان کند. از این پس حسین کاشی به نایب حسین کاشی مشهور شد.
نایب حسین کاشی در سرکوب راهزنان موفق بود؛ ولی پس از چندی افرادی به دور خود گرد آورد، که به «نایبیان کاشان» معروف شدند. نایب حسین به همراه فرزند بزرگش ماشاءالله خان و سایر افرادش به غارت مردم بی‌پناه و دست‌درازی به نوامیس آنان پرداختند و حکومت مرکزی نیز از سرکوب آنان ناتوان بود.
در هنگام چپاول‌گری‌های نایبیان کاشان و اغتشاشات ناشی از آن، دو اثر نفیس و گران بهای هنری از کاشان خارج شدند، که اکنون در بخش اسلامی موزه برلین شرقی آلمان است:
۱. محراب مسجد میرعمادالدین شیروانی کاشان، که دارای شش قطعه بود و از کارهای خاندان نامدار ابی‌طاهر کاشانی (به سال ۶۲۳ ه. ق) بوده‌است. این اثر را دو تن پیش از دزدیده شدنش دیده‌اند و شرح آن را در کتاب‌هایشان ذکر کرده‌اند؛ یکی نجم‌الدوله در کتاب سفرنامه خوزستان و دیگری لرد کرزن در کتاب ایران و قضیه ایران.
۲. ساعت چوبی سردر همین مسجد (مسجد میرعماد) که ساخت یکی از صنعتگران کاشانی بوده‌است و بیش از دو سده، خروسی از دریچهٔ آن بیرون می‌آمده‌است و هنگام ظهر را اعلام می‌کرده‌است. این ساعت به قدری باارزش بوده ‌است که پیش از اینکه دزدیده شود، سازندهٔ خانه بروجردی‌ها در کاشان نمایی از این ساعت را به شکل گچبری بر پیشانی نمای شاه‌نشین این بنا جاودان ساخته‌است.
«نایبیان کاشان» در حدود دهه‌های ۱۲۸۰ و ۱۲۹۰ شمسی مشغول جنایات خود بودند. تا اینکه در سال ۱۲۹۷ خورشیدی، میرزاحسن خان وثوق‌الدوله، که به تازگی فرمان رئیس الوزرایی را از احمدشاه دریافت کرده بود، با نیرنگ و وعده، ابتدا ماشاءالله خان و سپس پدرش نایب حسین کاشی را به تهران کشاند و در ۲۰ آبان ۱۲۹۸ آنان را اعدام کرد و بدین ترتیب غائلهٔ نایبیان کاشان پایان یافت.
وقتی که قراداد ١٩١٩ در زمان وثوق الدوله بسته شد و ایران زیریوغ شوروى و بریتانیا قرار گرفت شاعر نامدار میرزاده عشقی آن را به غارتهای نایبیان کاشان تشبیه می کند.