قرن هاست مراسم عزاداری اباعبدا...الحسین(ع) در جامعه اسلامی ما با شور و حال خاصی برگزار می شود و مرثیه خوانان و نوحه سرایان با سوز و گداز به نقل و بازگویی ظلم و ستم کم نظیری که بر اهل بیت پیامبر(ص) در کربلا وارد شد، می پردازند. سنت کهن عزاداری که از همان سال های پس از عاشورای ۶۱ هجری از سوی ائمه معصومان(ع) دنبال شد و برگزاری آن مورد تشویق و ترغیب قرار گرفت، با پیروزی انقلاب اسلامی وارد مقطع جدیدی شد و گسترش فراوانی یافت. شیوه های مداحی جدیدی ارائه و از فناوری های نوین در مراسم حسینی(ع) استفاده شد. اما در این میان برخی مرثیه خوانان شیوه ها و آداب عزاداری سنتی را که بسیار متین و منطبق با فرهنگ دینی بود، تغییر دادند و به عنوان جوان پسند بودن روشی را در پیش گرفتند که تناسبی با این مراسم گرانقدر نداشت. همین امر سبب شد تا در سال های گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی نکاتی را متذکر شوند و سایر علما نیز انتقادهایی را بیان کنند. در حالی که تحول و روزآمدی باید با حفظ اصالت ها باشد و موجب تحریف و انحراف از اهداف و اصول نشود.

چرا عزاداری سنتی؟
حضرت آیت ا...خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با روحانیون اعزامی به سراسر کشور در محرم سال ۱۳۷۳ می فرمایند: «من واقعا می ترسم از این که خدای ناکرده، در این دوران که دوران ظهور اسلام، بروز اسلام، تجلی اسلام و تجلی فکر اهل بیت علیهم الصلاة و السلام، است نتوانیم وظیفه مان را انجام دهیم. برخی کارهاست که پرداختن به آن ها، مردم را به خدا و دین نزدیک می کند. یکی از این کارها، همین عزاداری سنتی است که باعث تقرب بیشتر مردم به دین می شود. این که امام فرمودند عزاداری سنتی بکنید به خاطر همین تقریب است. در مجالس عزاداری نشستن، روضه خواندن، گریه کردن، به سر و سینه زدن و مواکب عزا و دسته های عزاداری به راه انداختن، از اموری است که عواطف عمومی را نسبت به خاندان پیغمبر، پرجوش می کند و بسیار خوب است در مقابل برخی کارها هم هست که پرداختن به آن ها، کسانی را از دین بر می گرداند.»

تحریف هایی بر یک اصالت نورانی
اشاره رهبر معظم انقلاب اسلامی به «برخی کارها» را که موجب رویگردانی از دین می شود با حجت الاسلام سیدعبدالکریم محمودی از خطبای منبر حسینی در میان می گذاریم. وی می گوید: یکی از آدابی که ائمه علیهم السلام به صورت عملی به شیعیان خود آموزش داده اند، شیوه برپایی شعائر اسلامی عزاداری است و شیعیان موظف هستند دقیقا و بدون انحراف و همانند امامان معصوم (ع) به عزاداری بپردازند.محمودی ادامه می دهد: در تاریخ زندگی تمامی ائمه(ع) پس از حضرت سیدالشهداء(ع)، شیوه عزاداری برای سیدالشهداء(ع) ثبت و ضبط شده است. در طول سال به ویژه ایام محرم، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) که در صحنه کربلا و حماسه عاشورا حاضر بودند، مجلس عزاداری برپا می کردند و از مرثیه خوانان می خواستند در رثای سیدالشهداء(ع) نوحه گری کنند. امام صادق(ع) به سیاه پوش کردن خانه خود در روز عاشورا می پرداخت و از پیروان و شیعیان خود می خواست که در مجلس عزاداری شرکت کنند؛ مجالس مرثیه خوانی و نوحه خوانی امام رضا(ع) قبل از مهاجرت اجباری به مرو، در مدینه زبانزد بود و حضرت اصرار داشتند که زنان در مجالس نوحه خوانی سیدالشهداء(ع) شرکت کنند و از پشت پرده بر مصایب حضرت سیدالشهداء(ع) و اصحاب باوفای او گریه کنند. در این جا مناسب می دانم که این بخش از تاریخ زندگی امام صادق(ع) را ذکر کنم که در یکی از مجالس نوحه خوانی، امام صادق(ع) دستور دادند که یکی از نوزادان که به همراه مادر خود در پشت پرده بود، به مجلس مردانه آورده شود. امام (ع) با این کار خود مجلس شبیه خوانی تشکیل دادند و احساسات عاطفی شیعیان را برانگیختند. بنابراین ما موظف هستیم همان گونه که ائمه علیهم السلام مراسم عزاداری برپا می کردند ما نیز شبیه آنان به برپایی مجالس بپردازیم.این واعظ منبر حسینی با اشاره به برخی تجددطلبی ها در مراسم عاشورایی می گوید: رمز زنده ماندن نهضت عاشورا و الهام گرفتن آزادگان در طول تاریخ از نهضت آزادی خواهی و مبارزه با ستم این است که شیوه عزاداری ها، اصالت خود را از دست نداده است که اگر غیر از این می بود بدون شک در سال های اولیه غیبت کبری موضوع عاشورا و نهضت سیدالشهدا(ع) به فراموشی سپرده می شد. اکنون هم این احساس خطر جدی است که برخی افراد به نام عزاداری و روضه خوانی، به ترویج خرافاتی می پردازند که با روح ولایی عاشورایی هیچ سازگاری ندارد.محمودی تاکید می کند: روضه خوان های قدیمی حتی پس از سال ها روضه خوانی، اصرار داشتند که نوحه ها و روضه ها را از متن کتاب قرائت کنند تا کمترین خدشه ای به روایات و مرثیه ها وارد نشود، مراجع شیعه همیشه نسبت به بیان بعضی روایات شبهه دار بر منبر هشدار داده و در مقابل انحرافات موضع گیری کرده اند، علمای شیعه همیشه درباره انجام برخی کارها که مناسب شان عزاداری نیست، هشدارداده و مانع از انجام این کارها شده اند؛ استفاده از ادوات و آلات موسیقی در مراسم عزاداری همواره مورد اعتراض و مخالفت علمای شیعه بوده و هست، علمای شیعه همواره از کارهایی که مورد وهن اسلام و شیعه می شود، جلوگیری کرده اند و در مجموعه می بینیم که علمای شیعه بر برپایی عزاداری و روضه خوانی به شیوه های اصیل و سنتی تاکید کرده اند و در مقابل کسانی که خواهان تجددگرایی و تنوع طلبی در مراسم عزاداری بوده اند، ایستاده اند.

لزوم رعایت شان اهل بیت علیهم السلام
حجت الاسلام والمسلمین سیدحسین معتمدی نویسنده مجموعه ۷جلدی کتاب «عزاداری سنتی شیعیان» می گوید: عزاداری «سنتی» یعنی انجام عزاداری به شیوه ای که ۱۴۰۰سال بعد از شهادت امام در میان شیعیان رایج است؛ در واقع اگر عزاداری با موازین شرعی و فقهی مطابقت داشته باشد، سنتی است وگرنه خیر. این پژوهشگر معارف اسلامی تاکید می کند: نوع عزاداری باید با شان والای ائمه معصومین (ع) متناسب باشد تا موجب وهن (توهین) فرهنگ شیعه نشود. سبک حرف زدن عزادار مشخص می کند که حالت دل شکستگی و عزا دارد یا طرب و رقص و نمایش. از طرز خواندن مداح می توان فهمید که آنچه می خواند، مطابق شان اهل بیت (ع) هست یا نه. عزاداری و روضه خوانی و سینه زنی باید به سبکی باشد که حزن آور باشد.

منبع: روزنامه  خراسان ۱۳۹۰/۰۹/۱۲
نویسنده : سید محمود معلمی