(زاده ۵ اردیبهشت ۱۲۹۹ بندر انزلی– درگذشته ۳۰ آذر ۱۳۷۸ تهران) نقاش، استاد دانشگاه، پژوهشگر و مؤلف

او با دریافت مدال درجه یک فرهنگی از طرف دانشکده هنرهای زیبا، با بورس اهدایی دولت فرانسه، در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس در رشته هنرهای تجسمی به تحصیل پرداخت.
در سال ۱۳۲۷ پس از بازگشت به ایران، با نقاشان آکادمی از جمله: جواد حمیدی، حسین کاظمی و... گرد هم آمدند و فعالیت جدی نقاشی معاصر ایران شکل گرفت. در سال ۱۳۲۸ با هم‌فکرانش انجمن هنری «خروس جنگی» که مجمعی پیشرو در زمینه طرح عرصه‌های هنرنو خاصه ادبیات، تئاتر، موسیقی و نقاشی بود، پایه‌گذاری شد. همچنین به چاپ مجله‌ای با همین نام اقدام کرد و در همین سال نظریه‌اش را در مورد هنر تجسمی (نقاشی) به‌نام «لغو نظریه‌های مکاتب گذشته و معاصر - از پریمیتیو تا سوررئالیسم» عرضه کرد. وی در طول فعالیت هنری‌اش به‌عنوان نقاش، همواره به‌عنوان سردمدار نوگرایی و اشاعه دهنده هنر مدرن مطرح بوده و آغازکننده نقد هنری در ایران بود. 
او در چهار جبهه به مبارزه با: مقلدان شیوه‌های گذشته، مدرنیست‌های بی‌ریشه و برگشته از خارج، واپس‌گرایان توده‌ای و پی‌گیران روش کهنه اروپایی پرداخت، تا با تکیه بر ظرفیت فرهنگ بومی، هویت ایرانی را حفظ کند.
وی از سال ۱۳۳۱ از سوی اداره کل هنرهای زیبای کشور، دعوت به‌کار شد و به فعالیتهای فرهنگی- هنری، مشاغل و مأموریت‌های متعددی مانند بنیانگذاری هنرستان‌های هنرهای تجسمی دخترانه و پسرانه تهران و دانشکده هنرهای تزئینی، ریاست موزه مردم‌شناسی و... پرداخت. 
 او که عنوان «پدر نقاشی مدرن ایران» را دارد، جدای از آن‌که نقاش پیشرو نهضت نوگرایی بود، پژوهش‌هایی در زمینه مردم‌شناسی، بررسی و شناخت زبان، فرهنگ عامه، پوشاک و نقش‌های زینتی مناطق گوناگون ایران را داشت. نتایج آنها به‌عنوان کتاب مرجع این رشته از علوم هم‌اینک در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی در طول فعالیت هنری و فرهنگی‌اش، به ایراد بیش از ۸۵ سخنرانی، ارائه بیش از ۷۰ مقاله فرهنگی و هنری، تألیف ۲۸ جلد کتاب در زمینه‌های پوشاک ایرانیان، هنر، تاریخ و خلق نزدیک به ۴۰ اثر نقاشی و دو مجسمه پرداخت.
سال ۱۳۵۷ از خدمات دولتی بازنشسته شد و از آن زمان تا روزهای پایانی زندگی به پژوهش، تألیف و تدریس در دانشکده‌های هنرهای دراماتیک و هنرهای تزئینی، دانشگاه مجتمع هنر اسلامی، تربیت مدرس و الزهرا پرداخت. 
جلیل ضیاپور در ۷۹ سالگی درگذشت و در قطعه هنرمندان به‌خاک سپرده شد.