مجله  پیام زن  مهر 1375، شماره 55 

13
زنان از آسیب پذیرترین اقشار در مقابل فقر هستند. آمارهای جهانی نشان می دهد که اکثریت بیش از یک میلیارد فقیر جهان را زنان تشکیل می دهند و بخش عظیم این تعداد نیز در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند.

بدیهی است در کشور ما نیز هر جا فقری وجود دارد، چهره زشت آن بیشتر از پس دستان پینه بسته و نگاه کمرنگ و مضطرب زنان و صورت زرد کودکانشان نمایان است.

خبر تهیه «لایحه فقر زدایی» در کشور، نویدی بر مبارزه جدی با این چهره زشت است، اگر چه در عصر سازندگی نامی چون لایحه تأمین یا رفاه اجتماعی بر آن برازنده تر می نماید. به هر حال این خبر، باب بحث جدیدی در حوزه

مباحث روز زنان در کشور است؛ با این سؤال که: جایگاه زنان در این لایحه چیست و کجاست؟

این واقعیتی انکارناپذیر است که ریشه کن کردن فقر، نمی تواند به تنهایی از طریق برنامه های ضد فقر انجام شود و مستلزم مشارکت مردمی و تغییرات در ساختار اقتصادی به منظور تضمین دستیابی همه زنان به منابع، فرصتها و خدمات عمومی است.

فقر پدیده ای است بسیار پیچیده، مبهم و با جلوه های متفاوت که در کنار چهره آشکار آن، چهره های پنهانی نیز دارد. بنابراین حرکت در جهت فقر زدایی باید با آگاهی و دسترسی به آخرین و دقیق ترین اطلاعات از عوامل ایجاد کننده، گستره، اشکال و ویژگیهای آن در مقاطع زمانی

خاص صورت گیرد و این مهم جز به پشتوانه انجام پژوهشها و تحقیقات دامنه دار و پیش بینی مکانیزمهای قوی اجرایی ممکن نیست.

همچنین روشن است این تحقیقات نه فقط برای آغاز کار، که به صورتی متداوم و درازمدت باید صورت گیرد و به طور دائم آخرین اطلاعات را در این زمینه در اختیار دستگاه اجرایی مربوطه برای مقابله با فقر قرار دهد.

اگر نخواهیم ادعا کنیم که تهیه لایحه فقر زدایی فاقد پشتوانه تحقیقاتی است، حداقل در بخش زنان، با اطمینان می توانیم بگوییم که پژوهشهای لازم در این قسمت صورت نگرفته و از هیچ یک از دستگاههای مرتبط با زنان در این مورد سؤال نشده است.

به عنوان مثال واحد بررسی مشکلات دفتر امور زنان نهاد ریاست جمهوری، بیش از 4 سال است که با بررسی بیست و پنج هزار نامه، انجام هجده هزار ملاقات حضوری و صد و بیست هزار مکالمه تلفنی، در جریان مشکلات زنان قرار گرفته است. طبیعی است ارائه گزارشی تحلیلی از آمارهای به دست آمده در زمینه مشکلات زنان که بخشی از آن مشکلات مادی و در ارتباط با بانوان سرپرست خانوار و زنان بد سرپرست یا به طور عموم زنان فقیر است، می توانست چشم انداز روشن تری را در مقابله با فقر زدایی پیش روی کارشناسان تهیه لایحه مذکور قرار دهد.

بدون شک تلاش برای شناخت بهتر انسانها زمینه ساز تهیه و تدوین برنامه های مطمئن تر و ارائه بهتر و اصولی تر خدمات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و غیره است. آمارهای حیاتی در تمام جوامع یکی از دو رکن اصلی و در بسیاری از جوامع تنها رکن معتبر و مهم اطلاعات جمعیتی در زمینه شناخت انسانها است. ارائه این اطلاعات با توجه به افزایش مسؤولیت اولیاء امور، در قبال مردم و تحول انتظارات اجتماعی و فردی آحاد جامعه، برای دریافت خدمات بیشتر و تأمین گسترده تر نیازها، موجب تسهیل انجام وظایف قانونی می شود.

به هر روی، فقر یک حضور جدی در زندگی بسیاری از زنان همسر فوت شده یا مطلقه دارد. همچنین بزرگترین معضل دسته ای از زنان، نداشتن سرپناه و به دنبال آن بروز مشکلات عدیده است و جدی تر این که سرنوشت این گروه بویژه به خاطر اعتقادات دینی جامعه ما بسیار موردتوجه وقابل اهمیت است. حفظ کرامت زن برما واجب است و حریم زن در جامعه ما حریمی مقدس است که باید در هر شرایط حفظ شود.

به همین دلیل و بر اساس این ویژگیهای اعتقادی، زنان باید جایگاه ویژه ای را در لایحه فقر زدایی داشته باشند. ما به هر پدیده ای پیش از آن که از ابعاد اقتصادی بنگریم، نگاه ویژه «فرهنگی» داریم و از همین رو خواهان آنیم که حفظ کرامت زن، خارج از شعار، در مکانیزمهای کلان اجرایی کشور، لحاظ شود.

نکته قابل توجه دیگر در مورد لایحه فقر زدایی این که به نظر می رسد این لایحه بیشتر ناظر بر بحثی است که طی سالهای اخیر در مورد ادغام سازمانهای موازی در رسیدگی به امور نیازمندان مطرح بوده است و بالاخره توسط این لایحه، امور موازی در سازمان بهزیستی، جمعیت هلال احمر و انجمن حمایت از خانواده زندانیان به کمیته امداد امام خمینی(ره) با تغییر نام آن از کمیته به بنیاد محول شده است.

به هر حال این مباد که، لایحه فقر زدایی نیز به سرنوشت قانون تأمین زنان و کودکان بی سرپرست دچار شود که به دلایل مختلف اجرای درست و کامل آن دچار اختلال شده یا جوابگوی همه نیازها نباشد.

خوشبختانه تا زمان بررسی این لایحه در کمیسیون رفاه دولت و سپس در مجلس شورای اسلامی فرصت باقی است. باید از این زمان برای مطالعه دقیق، تصحیح و تکمیل لایحه مذکور استفاده کرد و قدمی مثبت و مؤثر در جهت حفظ کرامت آن دسته از زنانی که شجاعانه و صبورانه بار اداره خود، خانواده و فرزندان را به دلیل نبود همسر، پدر یا برادر و یا حضور همسری بیمار،بیکار یا بی مسؤولیت بر دوش می کشند، برداشت.

بدون شک یکی ازمطمئن ترین راهها برای از میان برداشتن فقر، توجه به زنان و ارتقاء تواناییها، ظرفیتها و قابلیتهای آنان است.