مجله  پیام زن  شهریور 1376، شماره 66 

نویسنده : فریبا شیرازی
30
گفتگو با دکتر مرضیه وحید دستجردی، نماینده محترم تهران در مجلس شورای اسلامی
«قسمت اول»
«تا زمانی که زنان، خود، حرفشان را نزنند، مردان کمتر می توانند مشکلات آنها را بیان کنند. در این زمینه حتی اگر بتوانیم یک قدم کوچک برای بیان معضلات برداریم، گام بزرگی محسوب می شود، چون قدمهای دیگری را به دنبال خود خواهد داشت.»

این مطلب را خانم دکتر مرضیه وحید دستجردی، در گفتگویی که پیش روی دارید عنوان کرد. برخورد گرم و صمیمانه وی شروع خوبی برای یک مصاحبه چند ساعته در مطبّ ایشان بود.

خانم دکتر وحید دستجردی، جراح و متخصص زنان، در سال 1354 در حالی که شانزده سال داشت وارد دانشکده پزشکی شده و در زمره دانشجویان انگشت شمار محجبه در کنار کسب علم، فعالیتهای سیاسی خود را دنبال کرد. تدریس در مدارس، عضویت در شاخه پزشکی ستاد انقلاب فرهنگی، نمایندگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در شورای فرهنگی، اجتماعی زنان، عضویت در شورای مدیریت، هیأت علمی و دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و بالاخره نمایندگی مردم تهران در چهارمین و پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی از جمله فعالیتهای وی بوده است.

* * *

پیام زن: خانم دکتر وحید دستجردی، با
تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، لطفا ابتدا از خود و زندگی تان شروع کنید تا خوانندگان مجله بیشتر با شما آشنا شوند.

* بسم اللّه الرحمن الرحیم. در خانواده ای مذهبی به دنیا آمدم و بیشتر دوران تحصیلاتم را در مدارس اسلامی گذراندم. پدرم که پزشک متدینی هستند برای کسب آگاهیهای سیاسی و مذهبی ما، اهمیت ویژه ای قائل بودند. به خاطر دارم در دوران دبستان چون فرصت پاسخ به سؤالات مختلف ما را در زمینه احکام و مسایل سیاسی نداشتند، هفته ای یک بار از یک آقای روحانی دعوت می کردند به منزل بیایند و این موضوعات را به ما آموزش دهند.

دوران دبیرستان را در مدرسه رفاه که مرکز فعالیتهای سیاسی بود و در هیأت مدیره آن بزرگوارانی چون شهید باهنر و جناب آقای هاشمی حضور داشتند و ریاست آن برعهده شهید رجایی بود، گذراندم. به دلیل فعالیتهای سیاسی در سال 1352، ساواک مدرسه رفاه را تعطیل و منحل کرد و به ناچار دانش آموزان آن پراکنده شدند. اما تعدادی با هدف ورود به دانشگاه در دبیرستان هشترودی ثبت نام کردیم و با حضور ما جو آن دبیرستان به کلی تغییر

کرده و گرایش مذهبی یافت. ورود به دبیرستان هشترودی برای ما بسیار مفید بود، زیرا باعث شد که بفهمیم در میان مردم چه می گذرد. در این مدرسه دخترانی بودند که تعطیلات خود را در آمریکا و اسرائیل می گذراندند، دخترانی بودند که مواد مخدر مصرف می کردند و روابط ناسالم داشتند و این شناخت برای ساخته شدن ما بسیار خوب بود. آنجا بر تلاش خود به عنوان عناصر مذهبی در تحصیل، فعالیتهای سیاسی و افزایش آگاهیها افزودیم. بویژه در زمینه تحصیل تا به عنوان دختران مذهبی، موفق تر از دیگران باشیم. به لطف خدا دیپلم را با معدل 42/19 گرفتم و در کنکور پزشکی توانستم رتبه هفتم را کسب کنم. سپس وارد دانشگاه شدم و در عین تحصیل و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی، ازدواج کرده و تشکیل خانواده دادم. همسرم دندانپزشک هستند و دو دختر 9 و 11 ساله دارم.

ـ شما در دورانی به دانشگاه راه یافتید که
ورود یک دختر خانم محجبه با روحیات و سوابقی که عنوان کردید امری غیر معمول و خلاف عرف و مصالح اجتماع عنوان می شد. لطفا از فضای آن روز دانشگاه و مشکلاتی که داشتید، بگویید.

* شرایط دشواری بود. با پوشش چادر به شدت مقابله می کردند و حتی درِ مسجد دانشگاه را می بستند تا ما نماز نخوانیم. برخی از اساتید تحقیرمان می کردند. اجازه ورود به آزمایشگاه را حتی با حجاب اسلامی ـ نه فقط با چادر ـ نمی دادند. سربازهای گارد هم هنگام ورود به دانشگاه مانع تراشی می کردند. حتی بعضی از دوستان ما به خاطر استفاده از چادر که علامت فعالیت سیاسی هم محسوب می شد، به زندان افتاند و آنجا ماندند تا انقلاب پیروز شد. خوشبختانه با فعالیتها و ارتباطاتی که ایجاد کرده بودیم به تدریج تعدادمان بیشتر می شد و با انتخاب حجاب از سوی دختران دانشجو در آستانه انقلاب، جو دانشکده تغییر یافته بود.

ـ چه شد که رشته پزشکی را برای ادامه
تحصیل انتخاب کردید؟

* نمی دانم چرا و به چه علتی؛ از بچگی به پزشکی علاقه داشتم. یادم است وقتی حدود پنج سال داشتم و هنوز به مدرسه نمی رفتم می گفتم: می خواهم دکتر شوم و به خانمها خدمت کنم. مادربزرگی داشتم که هر وقت برایشان مهمان می آمد، من هم چادر سر می کردم و می رفتم پیش او می نشستم. به خاطر دارم که مادربزرگم دستی به سرم می کشید و می گفت: این خانم، دکتر مرضیه است.

واقعا همیشه احساس می کردم در این رشته بهتر می توانم خدمت کنم و برای خانمها کاری انجام دهم.

ـ دوران هشت ساله دفاع مقدس مصادف
با زمانی بود که شما دانشجوی پزشکی بودید. چه خاطراتی از آن دوران دارید؟

* آن سالها همه اش خاطره بود. چه زمانی که در بیمارستانها و نقاهتگاههای اهواز بودیم

و چه زمانی که پس از عملیات، مجروحین زیادی را به بیمارستانهای تهران منتقل می کردند. در برخورد با آنها، انسان به حال و هوایشان غبطه می خورد. رزمنده ای را به یاد دارم ـ اگر چه شاید نتوانم اسم این را خاطره بگذارم ـ که در میان تعداد زیادی از مجروحین به بیمارستان امام منتقل شده بود. تمام راهرو و سالن پر بود از مجروحین، اما در آن میان چهره او از یادم نمی رود و هر بار یاد آن برخورد می افتم منقلب می شوم. جراحت زیادی برداشته بود، وقتی به سراغش رفتم

معاینه اش کنم اجازه نداد و گفت: شما خانم هستید! او را بلافاصله به اتاق عمل بردند اما به خاطر شدت جراحات وارده به شهادت رسید. برخورد با اینان باعث می شد که روح انسان در جهت سازندگی تلطیف شود.

ـ خانم دکتر، با توجه به تجاربی که طی
سالهای گذشته در بخش بهداشت و درمان داشته اید، زنان ما در این زمینه با چه مشکلاتی روبه رو هستند؟

* یکی از مهمترین مسایلی که مدتها درگیر آن بوده ایم، کمبود پزشک متخصص زن در رشته های مختلف بوده که این امر با توجه به شرم و حیا و اعتقادات زنان ما برایشان مشکلاتی را ایجاد کرده و باعث می شود بسیاری تا زمانی که بیماریشان کهنه، مزمن و خطرناک نشده به پزشک مراجعه نکنند. این امر بدون شک عوارض بیماری و میزان مرگ و میر را در میان زنان بالا می برد. به عنوان مثال در مورد سرطان سینه اغلب بیماران، زمانی مراجعه می کنند که توده سرطانی غیر قابل درمان و علاج است. به همین دلیل در حالی که در دنیا سن مبتلایان به سرطان سینه بعد از 55 سالگی است، در کشور ما بین 40 تا 49 سالگی قرار دارد و متأسفانه خانمها زمانی به پزشک مراجعه می کنند که اندازه تومور بیش از 4 تا 5 سانتی متر شده و علاج پذیری آن کم است. در نتیجه میزان مرگ و میر ناشی از آن زیاد است. علت عمده این مشکل کمبود یا نبود متخصصین و جراحان زن سرطان در کشور است. ما در رشته هایی مثل ارولوژی، جراحی عمومی، قلب، گوش و حلق و بینی، رادیولوژی و ... یا اصلاً متخصص زن نداشته یا بسیار کم داشته ایم. بنابراین مدتها درگیر این موضوع بودیم که به طریقی زمینه حضور زنان در تخصصهای مختلف پزشکی فراهم آید تا اینکه در دوره چهارم مجلس شورای اسلامی اختصاص 25 تا 50% سهمیه به زنان برای ورود به رشته های تخصصی به تصویب رسید. خوشبختانه امروز تعدادی از پزشکان ما مشغول گذراندن دوره تخصصی خود هستند و امیدواریم نیاز بانوان در این زمینه حل شود.

مورد دیگر، مسأله دسترسی زنان به خدمات درمانی و امور بهداشتی است که خوشبختانه امروز با وجود خانه های بهداشت که در سطح وسیعی از کشور پراکنده هستند و بیش از 85% روستاها و شهرها را زیر پوشش دارند، توانسته ایم به شاخصهای خوبی در این زمینه دست یابیم.

اما مشکل دیگری که در این مورد وجود دارد، موضوع کیفیت خدمات درمانی است که شایسته زنان ما نبوده و در حد پایینی است. در شهرها و روستاها، خانمها رضایت کافی از بیمارستانهای دولتی ندارند و حق هم دارند. در بازدیدی که چندی پیش به عنوان یک فرد عادی و بدون اطلاع قبلی از بیمارستان دولتی گچساران داشتم، مشاهده کردم در محلی که باید نمونه بهداشت باشد، مگس بیداد می کند و

در گرمای گچساران «یخ» در اختیار بیماران نمی گذارند. واقعا حیف است که این همه امکانات و بودجه را دولت و مجلس به این مراکز اختصاص دهند و بعد به دلیل ضعفهایی اینچنین، رضایت مردم جلب نشود. ما باید سطح و کیفیت درمان را بالا ببریم. از موارد نارضایتی مردم، کیفیت پرستاری است. البته کار پرستاران بسیار دشوار است و آنها هم مشکل دارند، اما باید بدانند که ما به عنوان خدمتگزار مردم در کار خود از یک جایگاه و اجر معنوی نیز برخورداریم و باید با روی گشاده به مردم خدمت کنیم. اگر بیماران به بخش خصوصی راغب هستند، به خاطر روی خوشی است که در آن بخش وجود دارد. چرا باید با وجود بودجه های کلان، کیفیت برخورد در بخش دولتی این گونه باشد؟ 85% نارضایتی مردم از این مراکز به خاطر برخوردهای بد و نامناسب پرسنل است. بنابراین باید به موضوع آموزش کارکنان توجه کرد و به آنها آموخت که وظیفه شان جلب رضایت بیمار است و اگر آموزش کفایت نکند باید از سیستم تشویقی و تنبیهی استفاده کرد. متأسفانه جای نظارت در این مورد خالی است؛ چنانچه در کل کشور در موضوع نظارت ضعف وجود دارد. اگر رؤسای بخشها و بیمارستانها و مسؤولین ذیربط، یک نظام قوی بازرسی داشته و خود حضور لازم و کافی داشته باشند، قول می دهم ظرف دو هفته این قسمت از مشکلات حل شود.

بخش درمان ما متأسفانه امروز به چاه ویلی تبدیل شده که هر چه بودجه درون آن می ریزیم باز مردم با نارضایتی خارج می شوند. باید دولت در این زمینه کار کند تا رضایت مردم جلب شود.

علاوه بر این، باید موضوع اختصاص بیمارستانهایی را به بانوان که با کادر کاملی از زنان اداره می شود، دنبال کرد. وقتی جراح زن است، باید متخصص بیهوشی و کارگرها هم

زن باشند و ما می توانیم با برنامه ریزی به چنین شرایطی دست یابیم تا بسیاری از بانوان با خیال راحت و آرامش کافی به سراغ مراکز درمانی بیایند.

ـ موضوع سرطان در میان زنان مطرح شد
و اشاره کردید زنان ایرانی در سنین بین 40 تا 49 سالگی و زودتر از بسیاری زنان در سایر نقاط جهان به این بیماری مبتلا می شوند. علت این امر چیست و راههای پیشگیری از آن کدام است؟

* این امر دلایل مختلفی دارد. غیر از وجود زمینه ژنتیک که اثبات شده است، شرایط آب و هوایی و جغرافیایی، استفاده از مواد شیمیایی و آلودگیهای محیط زیست، مانند آلودگی هوا و نیز عدم وجود آگاهی و آموزش لازم از جمله این دلایل هستند.

به عنوان مثال چرا زنان ما باید وقتی برای درمان سرطان سینه مراجعه کنند که تومور از 5 سانتی متر بیشتر شده است؟ چون آموزش لازم داده نشده است. زنان باید یک ماه یک بار خودآزمایی کنند و هر شش ماه یک بار نیز به پزشک مراجعه نمایند. باید در زمینه بهداشت و درمان ارتباط با مردم از طرق مختلف افزایش یابد. مثلاً در این زمینه، جای فعالیت سازمانهای غیر دولتی بهداشتی زنان در کشور ما خالی است. باید با توده زنان از طریق این فعالیتها ارتباط یافت و به آنها آموزشهای لازم را داد. آگاهی زن موجب سلامت او است و سلامتی زن به سلامت جامعه و کشور منجر می شود. در این زمینه تنها فعالیتهای دولتی کفایت نمی کند. باید به امور خیریه ای و مردمی نیز پرداخت و با جلب کمکهای مردمی بنیادهای مختلفی تشکیل شوند که در این زمینه کار کنند و انواع و اقسام کمکها را جذب نمایند. مثلاً خانمی که خود مبتلا به سرطان شده می خواهد بخشی از مالش را حتی در حد یک دیوار به بیماران سرطانی اختصاص دهد و به نام خود ثبت کند. باید جای این گونه فعالیتها باز شود.

از سوی دیگر، نوع مواد غذایی و روش استفاده از آنها در بروز سرطان مؤثر است. استفاده از شکلاتها و شیرینیهای غیر استاندارد یا غذاها و چاشنیهای آماده مثل رب گوجه فرنگی، از عوامل سرطان زا هستند. آلودگی هوا و استفاده از سیگار در ایجاد سرطان ریه و خوردن گوشت زیاد و سبزی کم از عوامل سرطان روده بزرگ محسوب می شوند. اینها مواردی هستند که در شهرها بیشتر دیده می شوند، و در روستاها به دلیل استفاده از هوای خوب و غذاهای خانگی، میزان ابتلاء به سرطان کمتر است.

به طور کلی در بسیاری از موارد، نحوه استفاده از مواد غذایی درست نیست. غذاها را آن قدر در روغن سرخ می کنیم که نه تنها مواد

مفید آن از بین می رود، بلکه روغن، خود سمی می شود. گوشت زیاد مصرف می شود و به فواید کم خوری توجه نمی شود. از دستورات اسلام است که همیشه یک قاشق به سیر شدن از غذا دست بکشید. پرخوری ریشه بیماریها است، اما ما بعد از سیری نیز باز به یکدیگر غذا تعارف می کنیم! این کار بیماری زا است و انواع مشکلات از جمله اضافه وزن، قند، کلسترول و تری گلیسرید را موجب می شود. ما برنج زیاد مصرف می کنیم و برنج در بدن تبدیل به موادی دیگر از جمله چربی می شود. همچنین جای لبنیات به اندازه کافی، در برنامه غذایی ما خالی است. این خود عاملی برای بروز پوکی استخوان در میان زنان ما است که ده سال زودتر از بسیاری از زنان دنیا به آن مبتلا می شوند. یعنی پوکی استخوان در دنیا بعد از 40 سالگی است، اما در ایران بعد از 30 سالگی مشاهده می شود. از دوران کودکی باید استفاده از شیر جدی گرفته شود و در بزرگسالی نیز ادامه یابد و برای افرادی که عدم تحمل به شیر نشان می دهند باید با اضافه کردن چیزی به شیر یا با خوردن ماست این مشکل حل شود. زنان خانه دار ما در شهرها دچار دردهای کمر و دردهای استخوانی و معلولیتهای زیادی می شوند و به سختی فشار کار را تحمل می کنند، در حالی که شما می بینید که زنان روستایی با وجود کارهای سنگین تر، سالم تر هستند، چون از هوای تازه و مواد لبنی استفاده می کنند. بویژه در سنین یائسگی، رژیم پرلبنیات باید جدی گرفته شود تا با کوچکترین ضربه شخص دچار شکستگی استخوان، معلولیت و مشکل تا آخر عمر نگردد. ورزش را نیز باید یکی از موارد مهم در سلامتی زنان محسوب کرد. ورزش، تغذیه صحیح و استفاده از هورمون با نظر پزشک بعد از سن یائسگی از مهمترین عوامل جلوگیری از پوکی استخوان هستند.

ـ از مباحث بهداشتی که بگذریم، انگیزه
شما برای حضور در مجلس شورای اسلامی چه بوده است؟

* معتقدم که زنان بایستی در صحنه های سیاسی، اجتماعی فعال باشند و برای رفع مشکلات جامعه و نیز اقشار مختلف زنان تلاش کنند. بنابراین بر خود وظیفه دیدم هر چه فعالتر وارد میدانی شوم که طرح مسایل در درون آن به تلاش و نتایج مثبتی منجر شود، زیرا معتقدم تا زمانی که خود زنها حرف خود را نزنند، مردان کمتر می توانند مشکلات آنها را بیان کنند. در این زمینه، حتی اگر بتوانیم یک قدم کوچک برای بیان معضلات برداریم، گام بزرگی محسوب می شود، چون قدمهای دیگری را به دنبال خواهد داشت.

به هر حال، ما در برخی مسایل حقوقی و دادگاهها مشکل داریم. باید برای این بخش فکر کرده و در جهت حل آنها طرح بدهیم. برخی دیدگاههای غلط و تنگ نظرانه یا خرافی در شهرهای کوچک وجود دارد که باید کسانی آنها را مطرح و به شکل معقول با مصادیق آن مبارزه کنند. باید مجلس از جایگاه قانونگذاری خود و از طریق تصویب طرحها و لوایح لازم، اشکالات و خلاءهای مربوط به زنان را حل کند. باید در همه این زمینه ها تلاش کنیم و این وظیفه ما است. در دو سفری که به مناطق عشایرنشین داشتم، به عنوان مناطقی که زنان مشکلات بیشتری دارند، سعی کردم با طرح این مسایل و ذکر مثالهایی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع)، حقوق زنان را در انتخاب شوهر، شغل و به طور کلی جایگاه انسانی آنان را تشریح نمایم. به طور مثال، نظام مردسالاری را نفی کرده و تأکید کردم که زن کالایی برای فروش توسط پدرش نیست. خوشبختانه زمینه پذیرش این استدلالها در میان مردم وجود دارد و ما باید در جهت روشنگری و مقابله با دیدگاههای غلط تلاش کنیم. نباید بنشینیم که فقط رهبر معظم انقلاب هشدار دهند که 95% ظلمی که به زن می شود در خانواده ها است. ما باید به عنوان پیروان ایشان در جهت رفع این مشکلات تلاش کنیم و البته نقش مجلس شورای اسلامی در این زمینه بسیار مهم است.

متأسفانه مردانی که با تفکر مردسالارانه به زنان ظلم می کنند خود در دامان زنانی رشد کرده اند که ظلم کشیده و دچار عقده خودکم بینی بوده اند. فرزند پسر را بالا می بردند و فرزندان دختر را دست کم می گرفتند. طبیعی است مردی که در دامان چنین زنی بزرگ می شود در مقام شوهر یک زن و پدر یک دختر، با آنها چگونه برخورد می کند. ظلم برخی مادرشوهرها به عروسشان به خاطر ظلمی است که در دوران جوانی کشیده اند. بنابراین از طرف دیگر باید به مردم نیز آگاهی داده شود و در این زمینه کار فرهنگی صورت گیرد و مکررا این مطالب به شکل صحیح مطرح شود. ما هر بار بحث حقوق زنان را مطرح کردیم، موضوع، مورد توجه افراد بیشتری قرار گرفت و اگر در موردی طرح یا لایحه ای رأی نمی آورد، دفعه بعد موضوع دیگری در مبحث زنان رأی آورده و در واقع با هر قدمی، گام بعدی آسانتر شده است.

البته من به عنوان نماینده مردم کار خود را در مجلس آغاز کردم و فقط نماینده زنان نیستم. بنابراین تلاش می کنم در جهت رفع مشکلات فرهنگی بویژه مسایل جوانان و همچنین در چارچوب رشته خودم برای ارتقاء وضعیت درمانی، پزشکی و بهداشتی مردم تلاش کنم.

پیام زن: در بخش بعدی گفتگو خواهیم
دید که خانم دکتر دستجردی از جمله در باره مسایل زنان در مجلس، حضور زنان در مسؤولیتهای اجرایی، عدالت اجتماعی و زنان و انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری چه نظری دارند؟ ان شاءاللّه .