مجله  پیام زن  اسفند 1376، شماره 72 

نویسنده : رفیع افتخار
88
ر حالی که در دین مبین و مقدس ما «دانایی» با «نور» برابر است: «آیا کسی که می داند با کسی که نمی داند برابر است؟ آیا کور با بینا برابر است؟» دختران و زنان ما ـ بخصوص روستاییان ـ در دستیابی به آگاهی، دانش، معرفت عمومی و بروز قابلیتها و تواناییهای بالقوه با مشکلات عدیده ای مواجهند. حال آنکه تقویت زنان و دختران از طریق حداقل آموزشهای لازم، یکی از مهمترین عوامل جهت نیل به رشد و توسعه است. آنان از این طریق قادر خواهند بود تا با کنترل بیشتر در زندگی و سرنوشت خود، تأثیر بیشتر بر تصمیمات خود و اجتماعی که در آن زندگی می کنند و استفاده از فرصتهای مناسب و بیشتر جهت رشد استعدادهای خود و نهایتا مشارکت در عرصه های مختلف سیاسی ـ

اقتصادی و اجتماعی گام بردارند.

در یک نگاه اجمالی می توان خاطرنشان ساخت در صورت آماده سازی زنان در یک آموزش آگاهی بخش و عملکردی، می توان حداقل به اهداف زیر دست یافت:

1ـ استفاده از خدمات بهداشتی:
چنانچه زنان تحت آموزش اصولی و مؤثری در این ارتباط قرار گیرند، در بکارگیری روشهای بهداشتی خانواده موفق تر عمل خواهند کرد. مشکلی که اکثر روستاهای کشورمان از آن رنج می برند، تربیت فرزندانی سالم و ایجاد محیطی پرنشاط و آرام بخش، علی الاصول در سایه رعایت بهداشت عمومی خانواده امکان پذیر است.

2ـ استفاده از خدمات تنظیم خانواده:
از مهمترین مشکلاتی که بر سر راه توسعه و پیشرفت کشورمان و بخصوص روستاها قرار دارد، مشکلات جمعیتی است. کنترل موالید و تنظیم خانواده از مهمترین دغدغه های فکری برنامه ریزان اقتصادی جهت رسیدن به جامعه ای خودکفا می باشد. آمار و ارقام نشان می دهند خانواده هایی که بر این مشکل فایق آمده اند در کانون خود، زنانی باسواد و آموزش دیده را داشته اند.

3ـ کاهش نرخ مرگ و میر کودکان:
جهان ما، هنوز از مرگ و میر کودکان خردسال رنج می کشد. تغذیه خانواده، رعایت اصول بچه داری و پیشگیریهای اولیه از جمله عواملی است که می تواند کودکان ما را در برابر مرگ و میر ناخواسته بیمه کند. تنها زنانی که مجهز به بینش، دانش و نگرش صحیح می باشند بر این مشکل فایق آمده اند.

بنا بر این مقدمه، زنان روستایی به عنوان خیل عظیمی از جمعیت نسوان و کشور، نیازمند پرورش و آموزش برای ارتقاء کیفیت و قابلیتهای لازم و کافی به منظور زندگی و اشتغال هستند. بدیهی است، پرورش و آموزش دو جزء ضروری و لاینفک در راستای تحول و تکامل و تعالی انسانها و جامعه می باشد.

ترویج خانه داری (اقتصاد خانه داری، اقتصاد خانه و یا تدبیر خانه داری) عملیاتی مؤثر به منظور تحول در پندار و رفتار عملی زنان و بویژه زنان روستایی است. در این صورت از طریق مشاوره، تبادل اطلاعات و آموزش مداوم زنان روستایی، در مراحل مختلف تولید و تبدیل محصولات زراعی و دامی و همکاری در جریان روزمره زندگی با آنها ارتباط برقرار می شود. به تعبیر دیگر ترویج خانه داری یعنی تماس، آموزش و کار و زندگی با زنان روستایی و پرورش در خلال ارتباطات غیر رسمی روزمره. لازم به ذکر است زنان روستایی برای زندگی و تولید و افزایش کارآیی و ارتقاء ظرفیتها و قابلیتها نیازمند افزایش قابلیتهای مهارتی و حرفه ای بوده و هستند.

در باب آموزشهای علمی و فنی و حرفه ای زنان روستایی می توان به موارد زیر اشاره داشت:

* برنامه آموزشی پرورشی کودک (کودکیاری ـ مددکاری)

* برنامه آموزشی تغذیه و بهداشت خانواده

* برنامه آموزشی حفاظت محیط زیست

* برنامه آموزشی باغبانی در منزل

* برنامه آموزشی صنایع و حرف روستایی

برنامه های آموزشی مربوط به پرورش کودک، تغذیه و بهداشت خانواده و حفاظت از محیط زیست می تواند موجب بهبود شرایط محیط زیست باشد؛ در حالی که برنامه های

مربوط به اشاعه روشهای پیشرفته و مناسب باغبانی، پرورش دام و طیور و نیز صنایع و حرف روستایی در مجموع افزایش قابلیتها و کارآیی در تولید و تبدیل محصولات و فرآورده های روستایی و افزایش درآمد خانوار را در پی دارند. بدین ترتیب کلیه زنان روستایی و عشایری به تناسب سن و تنوع اشتغال در خانه و مزرعه و محیط، در یک یا تعدادی از برنامه های آموزشی مورد اشاره شرکت داده خواهند شد.

لازم به توضیح است که برنامه تدبیر خانه داری در بسیاری از کشورها نتایج روشن و مؤثری به همراه داشته است. نمونه ای از این کشورها، فیلیپین می باشد.

برنامه ترویج و تدبیر خانه داری در کشور فیلیپین تاریخچه نسبتا طولانی دارد. مبتکر برنامه تدبیر خانه داری خانم «ماریاوی اوروسا» می باشد که در سال 1302ه··· .ش اقدام به اجرای برنامه ترویجی در زمینه غذا و تغذیه نمود.

این برنامه اولیه، در سال 1304ه··· .ش پشتوانه قانونی پیدا کرد و بخشی از انستیتوی علوم، ایجاد شد تا مطالعات مربوط به کنسرو و نگهداری مواد غذایی را انجام دهد. قسمت مزبور همچنین موظف شد تا کلیه امور مربوط به جنبه های آموزشی و نمایشی تهیه و نگهداری غذا و مدیریت منزل را انجام دهد. در این راستا، در سال 1304ه··· .ش اولین گروه که 12 نفر از زنان مروج بودند، به نواحی مختلف کشور عزیمت نموده و زنان خانه دار را در خصوص نحوه نگهداری مواد غذایی آموزش دادند. در سال 1312ه··· .ش فعالیتهای تدبیر خانه داری به منظور فراهم آوردن موقعیتها برای آشنایی خانواده کشاورز با دانش عملی و مهارتهای لازم در موضوعهای مربوط به غذا و تغذیه، مدیریت خانه و امور کشاورزی بوده است. در این شکل عاملین تدبیر خانه داری سعی دارند تا موقعیتهای بیشتری را برای مشارکت فعال زنان روستایی در امور مربوط به خانواده و جامعه فراهم آورند. علاوه بر این با عرضه تکنولوژی مناسب و مهارتها و خدمات مورد نیاز، سعی بر آن دارند تا با حداکثر استفاده از منابع موجود (نیروی انسانی، امکانات و سازمانهای محلی) ترقی و تعالی جامعه روستایی را فراهم آورند.

برنامه تدبیر خانه داری در این کشور تنها اختصاص به نوجوانان، جوانان و زنان رهبر در جامعه روستایی ندارد. بلکه این برنامه، زنان مسنّ و معلولین را نیز شامل می شود.

باشگاه بهینه سازی روستا، سازمان داوطلبانه اجتماعی اقتصادی مربوط به زنان روستایی است که تا به حال بسیاری از زنان روستایی فیلیپین از آن استقبال کرده و داوطلبانه به عضویت آن در آمده اند. هدف اساسی این باشگاه، متشکل نمودن زنان روستایی است به گونه ای که بتوانند برنامه های توسعه ای را در جوامع خود جهت دهند. علاوه

بر این، تأکید بر این است که اعضا، اعتماد به نفس پیدا کرده و مهارتهای لازمی را که در شکل گیری شخصیت آنان اهمیت دارد، کسب نموده تا بتوانند به مانند یک شهروند مفید در امر توسعه و در نقش همسر و مادر فعال باشند. انجمن یا باشگاه بهینه سازی روستا، عاملین تدبیر خانه داری را یاری می رساند تا خانواده های بیشتری از خدمات بهره مند شوند. به عبارت دیگر، انجمنهای یادشده نقش افزون گر آموزشی را ایفا می نمایند. مروجین تدبیر خانه داری، وظیفه پرورش رهبران این باشگاهها را به عهده دارند تا از طریق انجمنهای مزبور برنامه های خود را در سطح روستا به اجرا در آورند.

تعداد باشگاههای بهینه سازی روستا در سال 1362ه··· .ش، 6 هزار و 981 و تعداد اعضاء آن 279 هزار و 240 نفر بوده است. در سال 1365ه··· .ش، تعداد باشگاها 7 هزار و 257 و تعداد اعضا حدود 204 هزار نفر گزارش شده است. هر باشگاه حداکثر 25 عضو دارد و حق عضویت در باشگاه برای هر نفر 5 پسوس (واحد پول فیلیپین) بوده است. برنامه های عمده تدبیر خانه داری شامل موارد زیر می شود:

* بالا بردن سطح دانش زنان روستایی در مورد غذا و تعذیه: زنان روستایی تشویق می شوند تا از طریق احداث باغچه مخصوص سبزیکاری (به وسعت 100 مترمربع) و کاشتن چند درخت میوه و نگهداری تعدادی مرغ قسمتی از نیازهای اعضای خانواده به مواد غذایی تأمین شود.

* مروجین تدبیر خانه داری، کوشش می کنند که انجمنها یا باشگاههای بهینه سازی روستا، در حوزه کار خود سازمان یابند و تداوم پیدا کنند. به بیان دیگر، بخش عمده مسؤولیت مروجین خانه داری، سرپرستی امور باشگاههای بهینه سازی روستا در قلمرو کارشان می باشد. از مروجین انتظار دارند با کمتر از سه سال تجربه کاری، سه باشگاه و مروجین با سابقه کاری بیش از سه سال (5 یا 7) باشگاه در محل خدمت خود تشکیل دهند.

* تشکیل مهد کودک برای اطفال 3 تا 6 سال: هر یک از مروجین تدبیر خانه داری باید حداقل یک مهد کودک تشکیل داده و برنامه مهد کودک را به گونه ای تنظیم نمایند که امکان پرورش جسمی، فکری، اجتماعی و اخلاقی کودکان در سنین طفولیت (قبل از مدرسه) فراهم آید.

* تشکیل گروههای بحث و تبادل نظر با والدین: گروههای مزبور حداقل ماهی یک بار تشکیل جلسه داده تا در امور مربوط به پرورش کودک و مسایل خانوادگی بحث کنند و از طریق تبادل نظر و ارائه ایده ها و تجارب، راه حلهای مناسب برای مشکلات فراهم آید.

* صنایع روستایی: هر یک از مروجین تدبیر خانه داری، سعی در اجرای حداقل یک پروژه در زمینه صنایع روستایی دارد تا بکارگیری و مصرف مواد محلی، لوازم و وسایلی ساخته شود.

* آموزش مدیریت خانه: هر یک از عاملین ترویج تدبیر خانه داری در حوزه کار خود، 5 تا 10 خانه را برای انجام کارهای آموزش در زمینه خانه داری، انتخاب و سعی می کنند از طریق راهنمایی و آموزش زنان خانه دار اداره امور خانه را به طور مطلوب، انجام دهند و برای دیگر زنان الگو باشند.

* پوشاک و خیاطی: معمولاً مروجین خانه داری در قلمرو کاری خود اقدام به تشکیل یک کلاس آموزشی در زمینه تهیه پوشاک می نمایند. منظور از تشکیل چنین کلاسی، آموزش خیاطی و انتخاب صحیح پوشاک برای اعضاء خانواده می باشد تا از این طریق هزینه های مربوط به تهیه لباس کاهش یابد و همچنین درآمد بیشتری برای خانواده فراهم شود.

* آموزش رهبران محلی: قسمتی از برنامه مروجین تدبیر خانه داری، آموزش رهبران زن محلی است. بر این اساس، مروجین اقدام به انتخاب و آموزش زنان رهبر در باشگاه بهینه سازی روستا می کنند و این مهم را به گونه ای به انجام می رسانند که رهبران مزبور به طور داوطلبانه، مروجین علوم خانه داری را در نشر اطلاعات و ایده ها یاری دهند و نقش مددکار ترویجی را ایفا نمایند.

منبع: آمار و اطلاعات مربوط به ترویج خانه داری در فیلیپین، صالحین روستا، شماره 99.