مجله  فرهنگ زیارت  بهار 1397، دوره 9، شماره 34 

مهم ترین زیارتگاه میان زیارتگاه های کشور اسلامی ایران، مرقد مطهر و منوّر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام است و تنها زیارتگاه یکی از امامان شیعه: در ایران است که مردم عاشق، از سرتاسر جهان، برای زیارت آن حضرت به این کشور می آیند و از ایران هم هر سال میلیون ها عاشق به زیارت آن حضرت می روند. ازاین رو شایسته است جایگاه زیارت آن حضرت و آثار و برکات آن تبیین گردد. با جست وجو و تفحص در احادیثی که از پیامبر گرامی اسلام (ص) و جانشینان آن حضرت رسیده، بیش از پانزده اثر برکت برای زیارت امام رضا علیه السلام بیان شده است. این روایات به بیش از ده دسته تقسیم می گردد و نمونه هایی از هر دسته، نقل و بررسی می شود تا زائران و عاشقان زیارت آن بزرگوار، با آگاهی بیشتر بتوانند از زیارت آن حضرت بهره برداری کنند. در ضمن، آن دسته احادیث که زیارت امام هشتم را حتی برتر از زیارت امام حسین علیه السلام دانسته نیز مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.
نویسنده : شریفی، محمود
یکی از زیارتگاه های ائمه بزرگوار شیعه: ، که حتی مورد توجه غیر مسلمانان نیز هست، مرقد مطهر و منوّر حضرت علی بن موسی الرضا علیه الصلاة والسلام است و ریشه این عشق و علاقه، احادیث و روایاتی است که در رابطه با فضیلت و آثار و برکات زیارت آن حضرت صادر شده است.

احادیث و سخنانی که در این مورد از پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه بزرگوار: وارد و نقل شده است، چند دسته اند که بیان می شوند:

پاداش بهشت
دسته اول احادیثی است که پاداش زیارت امام هشتم علیه السلام را بهشت دانسته اند که نمونه ای از آنها بیان می شوند:

1- امام صادق علیه السلام از اجداد خود و آنان از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند که رسول خدا (ص) فرمود:

ستُدفن بضعة منی بأرض خراسان، لایزورها مؤمن إلا اوجب الله له الجنة وحرّم جسده علی النار (مجلسی، 1339ق، ج102، ص31).

به زودی پاره ای از تن من در سرزمین خراسان دفن می گردد، هر مؤمنی او را زیارت کند، خداوند بهشت را برای او واجب کرده و جسم او را بر آتش جهنم حرام می کند.

2- امام صادق علیه السلام فرمود:

یقتل حفدتی بأرض خراسان فی مدینة یقال لها طوس، من زاره إلیها عارفاً بحقّه اخذته بیدی یوم القیامة وادخلته الجنة وان کان من أهل الکبائر (همان، 1339ق، ج102، ص35).

نوه ام در سرزمین خراسان، در شهری که به آن طوس گفته می شود، کشته می گردد. کسی که او را زیارت کند، درحالی که عارف به حق او باشد، من روز قیامت دست او را می گیرم و او را وارد بهشت می کنم.

3- ابن اسباط گوید:

سألت أباجعفر علیه السلام: ما لمن زار والدک بخراسان؟ قال: الجنّة والله، الجنّة والله (همان، 1339ق، ج102، ص37).

از امام جواد علیه السلام پرسیدم: «پاداش کسی که پدرت را زیارت کند، چیست»؟ حضرت فرمود: «به خدا قسم بهشت است؛ به خدا قسم بهشت است».

4- امام موسی بن جعفر8 فرمود:

من زار ابنی هذا و اومأ إلی ابی الحسن الرضا علیه السلام فله الجنّة (ابن قولویه، 1356ق، ص306).

کسی که این فرزندم را زیارت کند  اشاره کرد به امام رضا علیه السلام  پس بهشت از آن اوست.

آمرزش گناهان
دسته دوم احادیثی هستند که می گویند: کسی که امام رضا علیه السلام را زیارت کند، گناهانش آمرزیده خواهد شد:

1- رسول خدا (ص) فرمود:

ستدفن بضعة منّی بخراسان مازارها مکروب إلّا نفّس الله کربته ولامذنب إلّا غفر الله ذنوبه (همان، 1339ق، ج102، ص33).

بزودی پاره ای از تن من در خراسان دفن می گردد؛ هیچ غمگینی او را زیارت نمی کند، مگر اینکه خداوند غم و اندوه او را می زداید و هیچ گناهکاری به زیارت او نمی رود، جز اینکه خداوند گناهان او را می آمرزد.

2- امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمود:

سیقتل رجل من ولدی بأرض خراسان بالسمّ ظلماً اسمه اسمی، واسم أبیه اسم ابن عمران موسی علیه السلام، ألا فمن زاره فی غربته غفر الله ذنوبه ما تقدّم منها و ما تأخرّ، ولو کانت مثل عدد النجوم وقطر الأمطار وورق الأشجار (همان، 1339ق، ج102، ص34)

به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان با سمّ، به طور ظالمانه، شهید می شود که نام او نام من است و نام پدر او، نام پسر عمران، یعنی موسی علیه السلام است. آگاه باشید کسی که او را در حال غربت زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد؛ اگرچه به تعداد ستارگان آسمان و قطرات باران ها و برگ درختان باشد.

3- امام رضا علیه السلام فرمود:

إنی سَاُقْتَلُ بالسمّ مظلوماً، فمن زارنی عارفاً بحقّی غفرالله ما تقدّم من ذنبه و ما تأخرّ (همان، 1339ق، ج102، ص38).

من به زودی ظالمانه با سمّ کشته خواهم شد؛ پس کسی که مرا با شناخت حقّم زیارت کند، خداوند گناه گذشته و آینده اش را بیامرزد.

4- اباصلت هروی گوید:

کنت عند الرضا علیه السلام، فدخل علیه قوم من اهل قم، فسلّموا علیه، فردّ علیهم و قرّبهم، ثمّ قال لهم الرضا علیه السلام: مرحباً بکم وأهلاً فأنتم شیعتنا حقّاً وسیأتی علیکم یوم تزورونی فیه تربتی بطوس، ألا فمن زارنی و هو علی غسل خرج من ذنوبه کیوم ولدته امّه (شیخ صدوق، 1404ق، ص291).

خدمت امام هشتم علیه السلام بودم، گروهی از مردم قم بر آن حضرت وارد شده، بر او سلام کردند. امام پاسخ سلام آنان را داد و آنان را نزدیکش خواند. سپس به آنان فرمود: «خوش آمدید؛ شما بحق شیعیان ما هستید. به زودی بر شما روزی خواهد آمد که در آن روز شما تربت مرا در شهر طوس زیارت می کنید. آگاه باشید، کسی که مرا با غسل زیارت کند، او از گناهانش بیرون می رود و همانند کسی می شود که از مادرش متولد شده است.

حرام شدن آتش بر بدن زائر امام
دسته سوم احادیثی است که با صراحت بیان می کنند که هرکس امام هشتم علیه السلام را زیارت کند، خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند:

1- حضرت عبدالعظیم حسنی فرمود:

سمعت أباجعفر الثانی علیه السلام یقول: مازار أبی علیه السلام أحد فاصابه أذی من مطر او برد او حرّ إلّا حرّم الله جسده علی النار (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36)

از امام جواد علیه السلام شنیدم که می فرمود: «هیچ کس پدرم را زیارت نمی کند و صدمه ای از باران و سرما و گرما به او نمی رسد، مگر اینکه خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند».

2- امام رضا علیه السلام فرمود:

وما من مؤمن یزورنی فتصیب وجهه قطرة من السماء إلّا حرّم الله جسده علی النّار (همانجا).

هیچ مؤمنی نیست که مرا زیارت کند و قطره ای باران بر صورتش بخورد، جز اینکه خداوند بدن او را بر آتش حرام گرداند.

3- ابوهاشم جعفر می گوید:

سمعت أباجعفر محمد بن علی(ع) یقول: انّ بین جبلی طوس قبضة، قبضت من الجنة، من دخلها کان آمنا یوم القیامة من النار (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص286)

از امام جواد علیه السلام شنیدم که فرمود: «میان دو کوه شهر طوس قسمتی از زمین است که از بهشت برداشته شده است؛ هرکس وارد آن سرزمین شود، روز قیامت از آتش جهنم در امان خواهد بود».

شفاعت اهل  بیت:

دسته چهارم روایاتی هستند که می گویند: کسانی که امام علی بن موسی الرضا8 را زیارت کنند، روز قیامت اهل بیت: آنان را شفاعت خواهند کرد:

1- بزنطی می گوید از امام رضا علیه السلام شنیدم که می فرمود:

مازارنی أحد من اولیائی عارفاً بحقّی إلّا تشفّعت فیه یوم القیامة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص33).

هیچ یک از دوستان من مرا با شناخت حق من زیارت نمی کند، جز اینکه من روز قیامت او را شفاعت می کنم.

2- علی بن حسن بن فضال از پدرش نقل کرده که او گفت از امام هشتم علیه السلام شنیدم که می فرمود:

أنا مقتول و مسموم و مدفون بأرض غربة أعلم ذلک بعهد عهده إلیّ أبی، عن أبیه عن آبائه، عن علی بن ابی طالب علیه السلام، عن رسول الله (ص): ألا فمن زارنی فی غربتی کنت أنا و آبائی شفعاءه یوم القیامة، و من کنّا شفعاءه نجی ولو کان علیه مثل وزر الثقلین (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص294).

من مسموم و کشته و در سرزمین غربت دفن خواهم شد. این عهدی بود که پدرم از پدرش و او از پدرانش و آن بزرگوار از امیرالمؤمنین علیه السلام و او هم از رسول خدا (ص) گرفته و اعلام کرده است. آگاه باشید هرکس مرا در غربت زیارت کند، من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم بود و هر کس ما شفیع او باشیم، نجات پیدا خواهد کرد؛ اگر چه وزر و وبال جنّ و انس به گردن او باشد.

3- حسن بن علی وشاء گوید از حضرت ابوالحسن الرضا علیه السلام شنیدم که می فرمود:

انّ لکل امام عهداً فی عنق اولیائه وشیعته، و انّ من تمام الوفا بالعهد و حسن الأداء زیارة قبورهم، فمن زارهم رغبة فی زیارتهم و تصدیقاً بما رغبوا فیه کانت ائمتهم شفعاءهم یوم القیامة (همان، 1404ق، ج1، ص291).

برای هر امامی بر گردن دوستان و شیعیانش پیمانی هست و از جمله شرایط وفای به عهد و ادای آن، زیارت قبرهای آن امامان است. پس کسی که با رغبت و علاقه و از روی تصدیق و تأیید آنچه آنان در آن رغبت دارند، زیارت کند، آن امامان روز قیامت شفیع آنها خواهند بود.

ثواب هزار حج
دسته پنجم، روایاتی هستند که می گویند کسی که امام رضا علیه السلام را زیارت کند، خداوند ثواب هزار حج، بلکه بیشتر، به او عطا خواهد کرد:

1- احمد بن أبی نصر بزنطی گوید:

قرأت فی کتاب ابی الحسن الرضا علیه السلام: أبلغ شیعتی انّ زیارتی تعدل عندالله الف حجة قال فقلت لأبی جعفر علیه السلام ألف حجة؟ قال: ای والله وألف ألف حجّة لمن زاره عارفاً بحقّه (ابن قولویه، 1356ق، ص306).

در نامه امام رضا علیه السلام چنین خواندم: «به شیعیان من ابلاغ کن که زیارت من پیش خدا معادل هزار حج است». به امام جواد علیه السلام گفتم: «ثواب هزار حج»؟ فرمود: «بله، به خدا قسم بلکه ثواب هزار هزار حج را دارد برای کسی که آن حضرت را زیارت کند، درحالی که عارف به حق او باشد».

2- امام هفتم علیه السلام فرمود:

من زار قبر ولدی کان له عندالله سبعین حجة مبرورة قال: قلت: سبعین حجّة؟ قال: نعم و سبعمأة حجّة، قلت سبعمأة حجة؟! قال: نعم وسبعین ألف حجة، قلت: وسبعین الف حجة؟! قال: نعم، ورب حجّة لاتقبل. . . (همان، 1356ق، ص307).

کسی که قبر فرزندم را زیارت کند، او پیش خدا ثواب هفتاد حج نیکو خواهد داشت. راوی گفت عرض کردم: «ثواب هفتاد حج»؟! حضرت فرمود: «بله، بلکه پاداش هفتصد حج را دارد». عرض کردم: «هفتصد حج»؟! فرمود: «بله، بلکه ثواب هفتاد هزار حج را دارد». راوی گوید: «باز گفتم هفتاد هزار حج»؟! حضرت فرمود: «بله، چه بسا گاهی حج مورد قبول واقع نمی شود. . . ».

لازم به توضیح است که زیارت افراد، از نظر اخلاص و حالت عرفانی و کمال و نقص مختلف است. ازاین رو شاید اختلاف در تعداد حج ها و ثواب هم به همین جهت باشد.

ثواب شهید
دسته ششم روایاتی وارد شده که پاداش ثواب زیارت امام رضا علیه السلام، همانند ثواب چندین شهید است:

1- امام صادق علیه السلام در ضمن حدیثی فرمود:

من زاره عارفاً بحقّه اعطاه الله عزّوجّل أجر سبعین شهیداً ممّن استشهد بین یدی رسول الله (ص) حقیقة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص35).

کسی که امام رضا علیه السلام را با شناخت حق او زیارت کند، خداوند بزرگ پاداش هفتاد شهید حقیقی، از شهیدانی که در رکاب پیامبر اکرم (ص) شهید شده اند، را به او عطا می کند.

2- امام رضا علیه السلام در ضمن حدیثی چنین فرمود:

ألا من زارنی فی غربتی کتب الله تعالی له أجر مأة ألف شهید (شیخ صدوق، 1404ق، ص287).

کسی که مرا در حال غربتم زیارت کند، خداوند برای او پاداش صد هزار شهید را می نویسد.

3- علی بن عبدالله از امام هفتم علیه السلام نقل کرده است:

مر به إبنه و هو شابّ حدث و بنوه مجتمعون عنده فقال: انّ ابنی هذا یموت فی أرض غربة، فمن زاره مسلّما لأمره، عارفاً بحقّه کان عندالله عزّوجّل کشهداء بدر (ابن قولویه، 1356ق، ص304).

فرزند آن حضرت (امام رضا) که در سن نوجوانی بود، بر او عبور کرد، درحالی که فرزندان دیگرش هم کنار او جمع بودند. حضرت فرمود: «این فرزندم در سرزمین غربت از دنیا می رود. پس هرکس او را زیارت کند، درحالی که تسلیم فرمان او و عارف به حق او باشد، پیش خدا همانند شهدای بدر خواهد بود».

همانند زائر رسول خدا (ص)
دسته هفتم، روایاتی هستند که می گویند زائران امام رضا علیه السلام، همانند زائران رسول خدا (ص) هستند که پاداش و مقام و جایگاه آنان جایگاه ویژه ای است:

1- سلیمان بن حفص مروزی گوید که از امام هفتم، حضرت موسی بن جعفر(ع)؛ شنیدم که می فرمود:

انّ ابنی علیّ مقتول بالسمّ ظلماً و مدفون إلی جنب هارون بطوس، من زاره کمن زار رسول الله (ص) (شیخ صدوق، 1404ق، ص291).

فرزندم علی ظالمانه، به واسطه سم، شهید می شود و در شهر طوس کنار هارون دفن می گردد؛ هرکس او را زیارت کند، همانند کسی است که رسول خدا (ص) را زیارت کند.

2- امام علی بن موسی الرضا(ع) فرمود:

انّ بخراسان لبقعة یأتی علیها زمان تصیر مختلف الملائکة ولایزال فوج ینزل من السّماء وفوج یصعد إلی ان ینفخ فی الصور، فقیل له: یابن رسول الله: وای بقعة هذه؟ قال: هی بأرض طوس و هی والله روضة من ریاض الجنة، من زارنی فی تلک البقعة کان کمن زار رسول الله (ص) و کتب الله له ثواب الف حجة مبرورة وألف عمرة مقبولة، وکنت أنا و آبائی شفعائه یوم القیامة (همان، 1404ق، ج1، ص286).

در خراسان بقعه ای است که زمانی خواهد آمد که آنجا محل رفت وآمد فرشتگان می شود و همواره گروهی از فرشتگان از آسمان فرود می آیند و گروهی به طرف آسمان بالا می روند تا روز قیامت فرا رسد. به حضرت عرض شد: «ای فرزند رسول خدا! این کدام بقعه است»؟ حضرت فرمود: «آن بقعه در سرزمین طوس است و به خدا سوگند آن باغی از باغ های بهشت است؛ هرکس مرا در آن بقعه زیارت کند، همانند کسی است که رسول خدا (ص) را زیارت کند و خداوند متعال برای او ثواب هزار حج نیکو و هزار عمره مقبوله می نویسد و من و پدرانم در روز قیامت شفیع او خواهیم شد».

روا شدن حاجت ها
گروه هشتم روایاتی هستند که می گویند دعای زائر امام رضا علیه السلام مستجاب شده و حاجتش برآورده می شود:

1- یاسر خادم گوید که امام رضا علیه السلام فرمود:

لا تشدّ الرحال إلی شیء من القبور إلّا الی قبورنا، ألا وانّی مقتول بالسمّ ظلماً، ومدفون فی موضع غربة، فمن شدّ رحله الی زیارتی استجیب دعاؤه وغفرله ذنبه (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36).

باروبنه سفر به سوی قبور بسته نمی شود، مگر به سوی قبور ما خاندان پیامبر (ص)- (بعد فرمود: ) «آگاه باشید که من ظالمانه با سمّ شهید خواهم شد و در سرزمین غربت دفن خواهم گردید؛ پس کسی که برای زیارت من باروبنه خود را ببندد (و به زیارت من بیاید)، دعایش مستجاب شده و گناهانش آمرزیده شود».

2- صَقر بن دُلَف گوید که از سرورم حضرت علی بن محمد بن علی الرضا، امام هادی: شنیدم که می فرمود:

من کانت له إلی الله حاجة فلیزر قبر جدی الرضا علیه السلام بطوس و هو علی غسل ولیصل عند رأسه رکعتین ولیسأل الله حاجته فی قنوته، فانّه یستجیب له ما لم یسأل فی مأثم او قطیعة رحم، وان موضع قبره لبقعة من بقاع الجنة لایزورها مؤمن إلّا اعتقه الله من النار وأحلّه الی دار القرار (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص293).

کسی که از خدا حاجتی دارد، قبر جدم امام رضا علیه السلام را در شهر طوس با غسل زیارت کند و در بالاسر آن حضرت دو رکعت نماز زیارت بخواند و در قنوت نمازش حاجتش را از خدا بخواهد، خداوند دعای او را اجابت خواهد کرد. البته در صورتی که حاجت او مربوط به قطع رحم و گناهان نباشد و محل قبر آن بزرگوار بقعه ای از بقعه های بهشت است. هر مؤمنی او را زیارت کند، خداوند او را از آتش جهنم آزاد کرده و او را وارد خانه آسایش و آرامش، یعنی بهشت، خواهد کرد.

برتر از زیارت امام حسین علیه السلام
دسته نهم روایاتی هستند که می گویند پاداش و فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام، بیشتر و برتر از زیارت امام حسین علیه السلام است:

1- علی بن مهزیار گوید:

قلت لأبی جعفر علیه السلام: جعلت فداک زیارة الرضا علیه السلام أفضل أم زیارة أبی عبدالله علیه السلام؟ فقال: زیارة أبی علیه السلام أفضل، وذلک أنّ أباعبدالله علیه السلام یزوره کلّ الناس و أبی علیه السلام لایزوره إلّا الخواص من الشیعة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص38).

به امام جواد علیه السلام گفتم: «فدایت شوم، زیارت امام رضا علیه السلام برتر است یا زیارت أبی عبدالله علیه السلام»؟ حضرت فرمود: «زیارت پدرم برتر است؛ زیرا امام حسین علیه السلام را همه مردم زیارت می کنند. اما پدرم را جز خواصّ از شیعیان زیارت نمی کنند».

2- عبدالعظیم بن عبدالله گوید:

قلت لابی جعفر علیه السلام: قد تحیّرت بین زیارة قبر أبی عبدالله علیه السلام و بین قبر أبیک علیه السلام بطوس فماتری؟ فقال: مکانک، ثم دخل و خرج ودموعه تسیل علی خدیه، فقال: زوار قبر أبی عبدالله علیه السلام کثیرون وزوار قبر أبی علیه السلام بطوس قلیلون (صدوق، 1404ق، ج1، ص287).

به امام جواد علیه السلام گفتم: «من بین زیارت امام حسین علیه السلام و زیارت قبر پدرت در شهر طوس متحیّر هستم؛ نظر شما چیست»؟ حضرت فرمود: «صبر کن»! سپس وارد اطاق شد و بیرون آمد، درحالی که اشک هایش بر دو گونه مبارکش جاری بود، فرمود: «زائران قبر امام حسین علیه السلام زیاد هستند، ولی زائران قبر پدرم در شهر طوس کم هستند».

مرحوم علامه مجلسی پس از نقل روایت اول از علی بن مهزیار، که زیارت امام هشتم را برتر از زیارت امام حسین علیه السلام می داند، ضمن توضیحی می گوید:

شاید این برتری مربوط به این زمانی است که شیعیان، جز خواص از آنان، که فضیلت زیارت امام هشتم را می شناختند، رغبت به زیارت آن حضرت نداشتند. بنابراین این توجیه و تعلیل در هر زمانی که زائر هر امامی از امامان کم باشد، ثواب زیارتش از بقیه بیشتر و برتر خواهد بود یا اینکه معنای برتری زیارت امام رضا علیه السلام به این جهت است که حتی مخالفان، قبر امام حسین علیه السلام را زیارت می کنند؛ ولی قبر حضرت امام رضا علیه السلام را جز خواص، یعنی شیعیان، زیارت نمی کنند یا اینکه معنا و منظور این است که از شیعیان هم کسی امام رضا علیه السلام را زیارت نمی کند، مگر اینکه معتقد به امامت همه ائمه: باشد؛ چون کسی که امام رضا علیه السلام را به امامت پذیرفت، در امامان بعدی مشکل و شکی نخواهد داشت و مذاهبی که بعد از امام هشتم پیدا شدند، به زودی از بین رفتند و اثری از آنها باقی نماند (مجلسی، 1339ق، ج102، ص39).

آری همه امامان نور واحد هستند و زیارت قبور همه دارای ارزش و فضیلت همانند است. منتهی ممکن است در شرایط و زمان خاصی، زیارت بعضی از آنان از بعضی دیگر برتر و باارزش تر باشد؛ همان گونه که گزارش شده است که عبدالرحمان بن مسلم بر امام کاظم علیه السلام وارد شد و به ایشان عرض کرد: «زیارت امام حسین علیه السلام برتر است یا امام امیرالمؤمنین علیه السلام یا فلان امام یا فلان امام و امامان را یکی پس از دیگری نام برد». حضرت فرمود:

یا عبدالرحمن من زار اوّلنا فقد زار آخرنا و من زار آخرنا فقد زار اوّلنا (ابن قولویه، 1356ق، ص336).

ای عبدالرحمان هرکسی نخستین نفر ما را زیارت کند، پس آخرین فرد ما را زیارت کرده است و کسی که آخرین نفر ما را زیارت کند، پس نخستین فرد ما را زیارت کرده است.

جایگاه زائران امام رضا علیه السلام
دسته دهم، روایاتی هستند که در آنها آثار و برکات دیگری را برای زیارت امام رضا علیه السلام بیان کرده اند که آنها حاکی از مقام بسیار والای زائران امام رضا علیه السلام است که در ذیل می آیند:

1- برتر از حج تمتع مستحبی
محمد بن سلیمان گوید:

سألت أباجعفر علیه السلام عن رجل حجّ حجة الاسلام فدخل متمتّعاً بالعمرة إلی الحج فأعانه الله علی حَجِّة وعلی عمرته ثم أتی المدینة فسلّم علی رسول الله ثمّ أتاک عارفاً بحقّک یعلم انّک حَجِّه الله علی خلقه و بابه الذی یؤتی منه فسلّم علیک ثم أتی اباعبدالله الحسین علیه السلام فسلّم علیه ثم أتی بغداد فسلّم علی أبی الحسن موسی بن جعفر8 ثمّ انصرف إلی بلاده فلمّا کان وقت الحجّ رزقه الله ما یحجّ به فایّهما أفضل لهذا الذی قد حجّ حجة الاسلام یرجع فیحجّ ایضاً او یخرج الی خراسان إلی ابیک علی بن موسی الرضا8 فیسلّم علیه؟ قال بل یأتی خراسان فیسلّم علی أبی الحسن افضل ولیکن ذلک فی رجب ولکن لاینبغی ان یفعلوا هذا الیوم فان علینا وعلیکم خوفاً من السلطان وشُنعة (ابن قولویه، 1356ق، ص305).

از امام جواد علیه السلام در مورد مردی سؤال کردم که به حج واجب تمتع رفته و عمره و حج تمتع را انجام داده و خدا او را کمک کرده و پس از حج به مدینه رفته و رسول خدا (ص) را زیارت کرده، سپس برای زیارت خدمت شما رسیده و درحالی که حق شما را شناخته و می داند که شما حجت خدا بر خلق او هستی و باب الله هستی، پس بر شما سلام کرده و سپس به زیارت امام حسین علیه السلام رفته و بر آن بزرگوار سلام نموده و بعد هم به بغداد رفته و امام موسی بن جعفر(ع) را زیارت کرده است. سپس به وطن خود برگشته است. سال بعد که ایّام حج رسیده، خداوند به او مال و ثروتی داده که می تواند با آن حج انجام دهد. آیا کدام یک برتر و بهتر است: «دوباره به حج برود یا اینکه به خراسان برود و خدمت پدر شما سلام کرده و زیارت کند»؟ حضرت در پاسخ او فرمود: «برود به خراسان و بر امام رضا علیه السلام سلام کند و زیارت نماید، بهتر و برتر است و سعی کند این زیارت در ماه مبارک رجب باشد. البته امروز این کار شایسته نیست؛ چون این کار برای جان شما و ما از طرف سلطان خطر و مشکل دارد».

2- بازدید امام رضا علیه السلام
هروی گوید از امام رضا علیه السلام شنیدم که می فرمود:

انّی ساُقتل بالسمّ مسموماً و مظلوماً و اُقْبَرُ الی جنب هارون و یجعل الله عزّوجّل تربتی مختلف شیعتی و اهل بیتی، فمن زارنی فی غربتی وجبت له زیارتی یوم القیامة (مجلسی، 1339ق، ج102، ص36).

من به زودی مظلومانه به واسطه سم شهید می شوم و در کنار هارون دفن می گردم و خداوند عزیز و بزرگ تربتم را محل رفت وآمد شیعیان و اهل بیتم قرار می دهد؛ کسی که مرا در غربتم زیارت کند، بر من لازم است در روز قیامت او را زیارت کنم.

در حدیث دیگری چنین آمده است:

قال ابوالحسن الرضا علیه السلام: من زارنی علی بعد داری و شطون مزاری آتیته یوم القیامة فی ثلاث مواطن حتی اخلّصه من اهوالها: اذا تطایرت الکتب یمیناً وشمالاً وعند الصراط وعند المیزان (ابن قولویه، 1356ق، ص304).

امام علی بن موسی الرضا8 فرمود: «هرکس مرا زیارت کند، با اینکه زیارتگاه من دور است، من روز قیامت در سه جا به دیدار او می آیم تا او را از ترس و وحشت آن جاها نجات دهم: هنگامی که پرونده اعمال انسان ها به دست راست یا چپ آنها داده می شود؛ نزد پل صراط و هنگام بررسی اعمال نزد میزان و ترازو».

3- قرار گرفتن در کنار اهل  بیت:
اباصلت هروی گوید از امام رضا علیه السلام شنیدم که می فرمود:

والله ما منّا إلّا مقتول شهید، فقیل له: و من یقتلک یا ابن رسول الله؟ قال: شرّ خلق الله فی زمانی یقتلنی بالسمّ، ثم یدفننی فی دار مضیقة وبلاد غربة، ألا فمن زارنی فی غربتی کتب الله تعالی له أجر مأة الف شهید و مأة ألف صدیق و مأة الف حاج و معتمر ومأة ألف مجاهد، وحشر فی زمرتنا و جعل فی الدرجات العلی فی الجنة رفیقنا (شیخ صدوق، 1404ق، ج1، ص287).

به خدا سوگند همه ما خاندان و امامان کشته و شهید خواهیم شد. به امام عرض شد: «ای فرزند رسول خدا! چه کسی شما را می کشد»؟ حضرت فرمود: «بدترین خلق خدا در زمان من، مرا با سم می کشد. سپس در خانه غربت و شهر غریب دفن می گردم. آگاه باشید، کسی که مرا در غربتم زیارت کند، خداوند متعال برای او پاداش صد هزار شهید و صد هزار صدیق و صد هزار حاجی و عمره گزار و صد هزار مجاهد را می نویسد و در زمره ما خاندان محشور می شود و در درجات بالای بهشت رفیق و همراه ما قرار داده می شود».

امام هشتم علیه السلام در حدیث دیگری فرمود:

لاتنقضی الایّام واللیالی حتی تصیر طوس مختلف شیعتی وزوّاری، ألا فمن زارنی فی غربتی بطوس، کان معی فی درجتی یوم القیامة مغفوراً له (شیخ صدوق، 1404، ج1، ص295).

شب و روزهای زیادی نمی گذرد که شهر طوس محل رفت وآمد شیعیان و زائران من می شود. هرکس که مرا در حال غربتم در شهر طوس زیارت کند، در روز قیامت با من و در درجه من خواهد بود و مورد آمرزش خداوند قرار خواهد گرفت.

در حدیثی چنین آمده است که حضرت موسی بن جعفر(ع) فرمود:

من زاره أو بات عنده لیلة کان کمن زار الله فی عرشه، قال [حفص المروزی] قلت: کمن زار الله فی عرشه؟ قال: نعم، اذا کان یوم القیامة کان علی عرش الله تعالی اربعة من الاوّلین واربعة من الآخرین، فامّا الاوّلین فنوح و ابراهیم و موسی و عیسی: ، وأما الاربعة الآخرون محمد و علی و الحسن و الحسین صلوات الله و سلامه علیهم، ثم یُمَدّ المطمار فَتَقعد معنا زوّار قبور الأئمة، إلّا أنّ أعلاهم درجة و اقربهم حبوة زوّار قبر ولدی علی (شیخ صدوق، 1404، ج1، ص290).

کسی که قبر فرزندم (امام هشتم علیه السلام) را زیارت کند یا یک شب نزد قبر او بخوابد، همانند کسی است که خدا را در عرش زیارت کند. راوی (حفص مروزی) گفت: «به حضرت عرض کردم، همانند کسی که خدا را در عرش زیارت کند»؟! فرمود: «بله، وقتی روز قیامت شود، چهار نفر از اولی ها و چهار نفر از آخرین ها در بالای عرش الهی خواهند بود؛ اما نخستین ها پس حضرت نوح و ابراهیم و موسی و عیسی: هستند؛ و اما چهار نفر آخرین ها، حضرت محمد و علی و حسن و حسین: هستند. آنگاه ریسمانی در اطراف عرش بکشند و حصاری تعیّن کنند پس زائران قبور ائمه: با ما خواهند بود؛ جز اینکه در بالاترین درجه و نزدیک ترین آنها به ما، زائران قبر فرزندم علی [بن موسی الرضا علیه السلام] خواهند بود.

4- پاداش جهاد و انفاق
حسین بن یزید گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود:

یخرج رجل من ولد ابن موسی اسمه اسم أمیرالمؤمنین صلوات الله علیه، فیدفن فی أرض طوس و هی بخراسان یقتل فیها بالسمّ فیدفن فیها غریباً، من زاره عارفاً بحقّه أعطاه الله عزّوجّل أجر من أنفق قبل الفتح و قاتل (مجلسی، 1339ق، ج102، ص33).

مردی از فرزندان پسرم، موسی، که نامش هم نام امیرالمؤمنین  که درود خدا بر او باد  است، قیام می کند. پس او در سرزمین طوس دفن می گردد. او در خراسان به واسطه سم شهید می شود؛ در آنجا غریبانه دفن می گردد. هرکس او را زیارت کند، درحالی که عارف به حق او باشد، خداوند به او پاداش کسی را می دهد که قبل از فتح مکه در راه خدا انفاق کرده و جنگیده باشد.

شاید منظور این است که پاداش او همانند حضرت خدیجه3 باشد که قبل از فتح مکه، تمام اموال و ثروتش را برای احیای اسلام و قرآن در اختیار پیامبر اکرم (ص) گذاشت یا مثل امیر مؤمنان علیه السلام در راه خدا جنگید و اسلام را با جان و مالش یاری کردند.

فهرست منابع

ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ق). کامل الزیارات، نجف اشرف، المطبعة المبارکة المرتضویة، چاپ اول.

صدوق، محمد بن علی (1404ق). عیون اخبار الرضا علیه السلام، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول.

مجلسی، محمدباقر (1339ق). بحارالانوار، طهران، المکتبة الاسلامیة، چاپ دوم.