با شتاب گرفتن تحولات بر میزان ابهام و عدم قطعیت در شرایط محیطی و نیز بر میزان پیچیدگی سازمانها افزوده می شود. حفظ تعادل پویا و پایدار سازمانها در چنین محیطی پرتلاطم ، شرط لازم برای هدایت آنها به سوی آینده است. در چنین فضایی اساساً سازمانهای متعارف سنتی نه پیکربندی لازم، نه تجهیزات ناوبری مناسب و نه ناوبران با دانش و بینش متناسب را دارا می باشند و لذا چنان سازمانهایی در حفظ آن تعادل پویا برخوردار از عوامل اساسی نیستند.
دورانی که جلوه های آن از اول دهه آخر قرن گذشته بروز بارز یافت و غرشی رعدآسا پیدا کرد؛ به گونه ای که پژواک آن در بسته ترین نظامهای سیاسی اقتصادی نیزامواجی محسوس ایجاد نمود، ناکارآمدی سازوکارها و قواعد ذهنی شالوده سازمانهای گذشته و شیوه راهبری آنها را فریاد می زد و معماری و زیرساخت آنها را دچار تکانه های درهم کوبنده ای می کرد.

اقیانوس پرتلاطمی که امواج سهمگین و پی درپی آن موجب پیدایش کفی سفید در کران تا کران سطح آن می شود، البته اثرات گوناگونی را بر اذهان می گذارد؛ برخی در اثربازتاب درخشان و شدید نور در این پهنه سفیدرنگ دچار خیرگی در دید گردیده و توان تشخیص را از دست می دهند. پاره ای ترجیح می دهند در طبقات مادون کشتی، آنجا که تکانه ها در حداقل است، خود را با اشتغالات روزمره فنی درگیر و مشغول ساخته و به این ترتیب با دوری از مواجهه، احساس امنیت کنند! بعضی دیگر از اینکه در کشتی های بزرگی قرار دارند خود را مصون می پندارند. اینان احتمالاً پی به این نکته نبرده اند که بزرگی تایتانیک به لحاظ تبعیت از رویکرد سنتی در طراحی آن به هیچ روی نمی توانست آن را از غرق شدن حفظ کند. برخی دیگر با پایین آوردن دور موتور در این اندیشه اند که زمان را خریده و به آهستگی و بااحتیاط عبور نمایند به این امید که با گذر از این دوران سخت، به آبهای آرام دست پیدا کنند. دیگرانی هم در صددند مشــاهدات و خاطرات و خوانده های خود را از چگونگی کار آنها که در مواجهه بااین شرایط پیشتاز بوده اند به رخ دست اندرکاران کشند و ایشان را با ترجمه ای از دانش همقطاران شان مجهز سازند و بعضاً حتی موجبات ارتقای القاب و عناوین و درجات تحصیلی آنها را فراهم آورند. عده ای هم در این توهم هستند که چنانچه شیوه های خود را مستند کرده و در اجرا و تمشیت امورشان به آن مستندات پایبند باشند و ترجیحاً آن را به تکنیک های رایانه ای پیشرفته مجهز نمایند، به اسباب لازم مجهز خواهند شد. بازار انواع و اقسام فنون و ابزارها نیز گرم و گرم تر می شود. همایشها، نمایشها و میزان جلب توجه رسانه ها، دوره های آموزشی و آمار نفر ساعت مصروف بر آن نیز بر فهرست انواع مسابقه ها افــــزوده می شوند. دنیای غریبی شکل می گیرد، دنیایی پر از توهم و درواقع موهوم همچون دنیایی که خانم رولینگ در جوار دنیای واقعی در هری پاتر خلق می کند.
توهم معرفت، یکی از بزرگ ترین موانع یادگیری است؛ آقای آرجیریس به شیوه ای استادانه این مفهوم را شرح داده و عنوان غریبی بــه آن می دهد. SKILLED INCOMPETENCE این نوع مهارت از آن جهت بزرگترین مانع یادگیری و بلکه عامل زوال است که ناخودآگاه موجب سرپوش گذاردن بر شکافهایی می شود که باید شناسایی و پرشوند. در اثر ابتلا به چنین مهارتی حتی مفاهیم و واژه های نوین، نقش آن سرپوش را ایفا می کنند.
حیات و تداوم آن در محیطی که به طور دائم در حال دگرگونی و گونه به گونه شدن است، مستلزم تجهیزاتی است که امکان انعطاف و تطبیق آگاهانه و خلاق را با سرعت و روانی لازم به سازمان بدهد. متاسفانه آنچه خفاش به صورت کد ژنتیکی داراست و به او امکان می دهد بدون برخورد با موانع حتی متحرک (محیط نامعین) به صورتی پرتحرک فعالیت خود را ادامه دهد درمورد سازمانها مطرح نیست، حال آنکه سازمانهای امروز باید دارای همان چستی و چالاکی باشند. سازمانها باید بتوانند کالا یا خدمات خود را هرچه ارزانتر، سریعتر، متنوع تر و مطمئن تر به مشتریانی که روز به روز حق انتخاب بیشتری می یابند عرضه داشته و آن را به صورت پایدار و فراتر از باورشان خشنود سازند و این مهم را در شرایطی که رقابت شدیدتر و مرزهای مختلف از سر راه جریان مواد، کالا، سرمایه، دانش و نیروی کار خارج می شوند، برآورد سازند.
هنگامی که مرزها دیگر توان مقاومت در مقابل جریان یکپارچه کننده تجارت را از دست می دهند، صــرف منابع برای بالابردن یا افزایش بر قطر آنها افزایش هزینه هــــــای سربار است. بقا و تعالی سازمانها درگرو تجهیزآن به انعطــاف، سرعت و روانی و سیالیت است. با سازمانهای بوروکراتیک و غرق در ضوابط و رویه و روالهای مصـــوب نمی توان در مســـــابقه ها و مناقصه ها برنده واقعی بود و در این میان مستندسازی آنها براساس اصول استاندارد و تجهیز آن به ابزارهای ماشینی و رایانه ای نه تنها کمکی به این معضل نخواهدکرد، بلکه بر هزینه های غیرقابل بازیافت آنها خواهدافزود. بدون درک عمیق از تحولات پارادایماتیک در تجارت، سازمان و مدیریت هرگونه استفاده از ابزارهای نــــــوین بی فـــایده و بلکه فرساینده خواهدبود. سخت کوشی کـــــه لازمه توفیق در جهان امروز است بدون تصحیح پیکربندی سازمان براساس قواعد نوین و بدون بهره گیری از تجهیزات و ابزارهای ناوبری مناسب شرایط دنیای امروز و بدون دانش و مهارتهای متناسب با پـــــارادایم های نوین و درواقع نوسازی جامع و متعــامل کلیه عناصر سازمانی، حیات سازمانها و به تبع تعالی آنها ممکن نخواهد شد. چنین نوسازی، خود متوقف به تجهیز هرچه سریع تر پــــایگاه های توسعه دانش و آموزش عالی، نهادهای پــــژوهشی و مشاوره ای مدیریت و سازمانها و نیز زیرساخت توسعه فناوری اطلاعات و ارتبـــــاطات می باشد، که امید است در توجه بیش از بیش برنامه ریزان و دست اندرکاران برنامه های توسعه، مدنظر قرار گیرد.

منبع:  ماهنامه تدبیر / 1383 / شماره 147، مرداد