موضوع : پژوهش | مقاله

زنان، بهداشت و حقوق بارورى‏

بهداشت بارورى شاخه‏اى از علوم پزشکى است که توجه فزاینده نسبت به بیمارى‏هاى مقاربتى و روش‏هاى محافظت در برابر آن، دانش فزاینده در میان مردان و زنان در امر تنظیم خانواده و روش‏هاى جلوگیرى از باردارى، توجه به شیر مادر و تغذیه با آن، فعالیت‏هاى آموزشى و برنامه‏هاى خاص جنسیتى در مورد وضعیت تغذیه و تحصیل دختران، بهداشت بلوغ، مشاوره قبل از ازدواج، باردارى و زایمان ایمن، سرطان‏هاى زنان و نابارورى موضوعات مهم آن را به خود اختصاص مى‏دهد.

حقوق بارورى نیز مشتمل بر به رسمیت شناختن حق اولیه زوج‏ها براى تصمیم‏گیرى آزادانه و مسئولانه در مورد تعداد و زمان تولد فرزندان آنهاست. آنان باید از حق دسترسى به اطلاعات و امکانات، کسب بالاترین استانداردهاى بهداشت بارورى، حق بهره‏مند شدن از پیشرفت‏هاى علمى و پزشکى به دور از هر گونه تبعیض، اجبار و خشونت برخوردار باشند.
در سال 2000 - 1379 هم هنگامى که سران 189 کشور جهان، براى بررسى مسائل کلان جهانى در اجلاس هزاره گرد هم آمدند، اهداف بلندمدتى را در نظر گرفتند که برخى از آنها در سند برنامه عمل اجلاس قاهره مربوط به جمعیت و توسعه نیز مورد تأکید قرار گرفته بود. کاهش مرگ و میر کودکان و مادران، توانمندسازى زنان، مبارزه با شیوع ایدز و سایر بیمارى‏هاى مسرى و خطرناک از اهداف مشترک اجلاس هزاره و کنفرانس بین‏المللى جمعیت و توسعه هستند.
اما به منظور تحقق این اهداف و از آنجایى که افزایش آگاهى‏هاى عمومى نقش بسیار زیادى در توسعه، طراحى و اجراى برنامه‏هاى کنترل جمعیت و تنظیم خانواده دارد، اولین جشنواره سراسرى مطبوعات، بهداشت و حقوق بارورى به همت انجمن تنظیم خانواده جمهورى اسلامى ایران، معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى و دفتر سلامت خانواده و جمعیت اداره تنظیم خانواده با توجه به موضوع بهداشت بارورى و براى جلب توجه جامعه مطبوعات و خبرنگاران و رسانه‏ها برگزار شد.
در این جشنواره که 16 مرداد ماه 1385 در مرکز تصویربردارى بیمارستان امام خمینى برگزار شد، خانم دکتر «معصومه راغبى»، مدیر عامل انجمن تنظیم خانواده، آقاى «شرى جوزف» مدیر برنامه‏هاى ترویجى منطقه فدراسیون بین‏المللى تنظیم خانواده و جمعى از دست‏اندرکاران و سخنرانان حضور داشتند.
ابتدا خانم دکتر «صفیه شهریارى» دبیر جشنواره مطبوعات و بهداشت بارورى، در مورد نحوه شکل‏گیرى، طراحى و انجام جشنواره با اشاره به اجلاس جهانى قاهره که در سال 1994 - 1373ش برگزار شد و براساس برنامه‏اى همه دولت‏ها را مکلف ساخت تا در زمینه بهداشت بارورى اطلاع‏رسانى کرده و اقدامات ترویجى مناسب را انجام دهند، گفت: به منظور تحقق این اهداف انجمن تنظیم خانواده، کمیته رسانه‏ها را متشکل از خبرنگاران و روزنامه‏نگاران، افراد مستقل و برنامه‏ریز در زمینه اطلاع‏رسانى ایجاد کرد.
وى افزود: این کمیته با هدف تلاش براى ترویج موضوعات بهداشت بارورى و تولیدمثل، تنظیم خانواده، جلوگیرى از بیمارى‏هاى مقاربتى و ایدز و سایر موضوعات مرتبط به صورت داوطلبانه فعالیت مى‏کند و از اولین برنامه‏هاى آن برگزارى جشنواره مطبوعات، حقوق و بهداشت بارورى است که در طول شش ماه گذشته فعال بوده و امروز این مراسم به عنوان نتایج فعالیت‏هاى آن بر پا شده است.
دکتر شهریارى اضافه کرد: از آنجا که روزنامه‏نگاران و خبرنگاران پیشگامان فرهنگ‏سازى هستند، در زمینه بهداشت و حقوق بارورى و مصونیت‏بخشى در برابر ابتلا به آسیب‏هاى اجتماعى و رفتارهاى پر خطر نیز مى‏توانند تأثیر شایانى داشته باشند.
این جشنواره با هدف جلب توجه آنها براى به کارگیرى ابزارهاى متناسب رسانه‏اى و آگاه‏سازى عمومى نسبت به مسئله بهداشت بارورى راه‏اندازى شده است.
وى افزود: از همان ابتدا دورنماى کمیته دستیابى به جامعه‏اى ترسیم شد که در آن موضوعات بهداشت و حقوق بارورى به موقع و به طور مناسب به گروههاى مخاطب ذى‏نفع در جهت ارتقاى کیفیت زندگى اطلاع‏رسانى شود.
خانم راغبى مدیر عامل انجمن تنظیم خانواده نیز ضمن بیان بخشى از فعالیت‏هاى کمیته رسانه‏هاى انجمن در مورد فعالیت‏هاى این انجمن در امر بهداشت بارورى توضیحاتى داد.
وى گفت: در ابتداى کار، انجمن تنظیم خانواده کارگاهى را براى آموزش خبرنگاران و اصحاب رسانه‏ها با هدف اطلاع‏رسانى در مورد بهداشت بارورى برگزار کرد که جمعى از خبرنگاران را نسبت به موضوع حساس کرده و به علاوه بسیارى از آنها در کمیته رسانه‏هاى انجمن فعال شدند و هم‏اکنون نیز به کار خود ادامه مى‏دهند.
دکتر راغبى اظهار امیدوارى کرد: این جشنواره در سال‏هاى بعد نیز بتواند با همت و تلاش روزنامه‏نگاران و جامعه خبرى کشور به کار خود ادامه دهد.
سپس پیام مدیر منطقه‏اى فدراسیون تنظیم خانواده توسط شرى جوزف مدیر برنامه‏هاى ترویجى منطه قرائت شد. در این پیام بر مبتکرانه و خلاقانه بودن برگزارى جشنواره و راه‏اندازى کمیته رسانه‏هاى انجمن تنظیم خانواده تأکید شده و این اقدام مورد قدردانى قرار گرفت و تداوم این حرکت ابتکارى در جهت ترویج بهداشت بارورى از همه دست‏اندرکاران خواسته شد.
سخنران بعدى نماینده هیئت داوران جشنواره مطبوعات، بهداشت و حقوق بارورى بود که به نحوه بررسى آثار و انتخاب آثار برگزیده پرداخت. مرحله اول جشنواره سراسرى مطبوعات، بهداشت و حقوق بارورى به صورت اعلام فراخوان عمومى در روزنامه‏ها و مطبوعات بوده است. از طریق این فراخوان اصحاب رسانه دعوت شدند تا در مورد تنظیم خانواده، حقوق و بهداشت بارورى، آثار خود را تا پایان خرداد 1385 به دفتر جشنواره ارسال نمایند. این آثار در چهار بخش مقاله، ترجمه، مصاحبه و گزارش شرکت داده شد. سپس با همکارى مسئولان انجمن آثار دریافت شده (بیش از 100 اثر) توسط هیئت داوران مورد بررسى قرار گرفت و آثار برگزیده انتخاب شدند. در هر یک از چهار موضوع، سه نفر به عنوان نفرات برتر انتخاب شده و به آنان جایزه تعلق گرفت. لازم به ذکر است که چند معیار محورى براى بررسى آثار در نظر بوده است:
1- محوریت مقوله بهداشت و حقوق بارورى؛
2- شناسایى سازمان‏هاى غیر دولتى فعال در امر بهداشت بارورى از جمله انجمن تنظیم خانواده؛
3- اعتبار ملى نشریه و یا روزنامه؛
4- کیفیت علمى متن؛
5- نحوه نگارش متن از دیدگاه روزنامه‏نگارى.
در پایان مراسم نیز اسامى برندگان جشنواره اعلام و هدایایى به آنها تعلق گرفت که از جمله آنها مى‏توان به خبرنگاران روزنامه ایران، خبرگزارى جمهورى اسلامى، مجله همشهرى جوان و مجله پیام زن اشاره کرد.
خانم «پریسا پورعلمدارى» در این جشنواره به دلیل چاپ مصاحبه‏اى در مورد حقوق و بهداشت بارورى در مجله پیام زن، معرفى انجمن تنظیم خانواده و فعالیت‏هاى آن در مورد بهداشت بارورى و از جمله پروژه‏هاى این انجمن در مورد ایدز مورد تقدیر قرار گرفت.
گفتنى است انجمن تنظیم خانواده جمهورى اسلامى ایران یک سازمان غیر دولتى است که در سطوح ملى و محلى فعالیت مى‏کند و به علاوه از اعضاى فعال فدراسیون بین‏المللى تنظیم خانواده به شمار مى‏رود که بزرگ‏ترین و قدرتمندترین شبکه جهانى غیر دولتى است. اخیراً این انجمن از سوى دفتر منطقه جنوب آسیاى این فدراسیون به عنوان مرکز عالى مبارزه با ایدز در این منطقه شامل کشورهاى هند، پاکستان، بنگلادش، نپال، سرى‏لانکا، مالدیو، افغانستان و ایران، انتخاب شده است. ارائه اطلاعات و آموزش‏هاى کیفى، تشکیل هسته‏هاى فعالان محلى، جذب نیروهاى داوطلب و اعضا، برگزارى کارگاهها و دوره‏هاى آموزشى و چاپ بروشور و کتاب به زبان ساده را مى‏توان از جمله فعالیت‏هاى این انجمن برشمرد.
شایان ذکر است در سال 1994 (1373) کنفرانسى در شهر قاهره (مصر) برگزار شد که مى‏توان آن را نقطه عطفى در تاریخ فعالیت‏هاى مربوط به جمعیت و توسعه و همچنین حقوق زنان به شمار آورد. از آنجایى که زنان نقش اساسى در اجرا و موفقیت برنامه‏هاى تنظیم خانواده دارند، در کنفرانس بین‏المللى جمعیت و توسعه نمایندگان 179 کشور جهان حضور به هم رسانیدند تا نیازهاى آموزشى و بهداشتى زنان را در سراسر جهان مد نظر قرار داده و براى ارتقاى کیفى زندگى زنان که یکى از پیش‏شرطهاى اساسى دستیابى به توسعه است، گام بردارند و از اهداف اصلى آن کاهش مرگ و میر نوزادان، کودکان و مادران و تضمین دسترسى همگانى به آموزش و بهداشت بارورى از جمله تنظیم خانواده، پیشگیرى از عفونت‏هاى قابل انتقال، ایدز و توانمندسازى زنان بوده است.
همچنین در این کنفرانس برنامه عمل 29 ساله‏اى تدوین شد که بر توجه به نیازها و حقوق افراد به عنوان اهداف جمعیتى تأکید داشت. برنامه عمل مذکور، دولت‏هاى حاضر را تشویق مى‏کرد تا براى پیشبرد این اهداف، اقدامات، طرح‏ها و برنامه‏هایى را اتخاذ نمایند.
پنج سال بعد جلسه ویژه مجمع عمومى سازمان ملل متحد در سال 1378 - 1999 برگزار شد تا میزان پیشرفت و چالش‏هاى به وجود آمده در اجراى برنامه عمل مورد بررسى و ارزیابى قرار گیرد. در این جلسه دوباره بر ادامه اقدامات و حتى افزایش تلاش دولت‏ها تأکید شد. بررسى و ارزیابى اقدامات دولت‏ها بار دیگر در سال 1383 - 2004 از سوى نمایندگان دولت‏ها، سازمان‏هاى بین‏المللى و سازمان‏هاى غیر دولتى صورت گرفت. این تلاش مستمر و تأکید فراوان در واقع نشان از اهمیت موضوع کنفرانس بین‏المللى جمعیت و توسعه و نیز نقش آن در پیشبرد اهداف توسعه دارد. همزمان با این اقدامات در سال 1374 - 1995 و در بندهاى 94 و 95 برنامه عمل پکن نیز توجه فزاینده‏اى به بهداشت و حقوق بارورى زنان معطوف شد.