به گزارش خبرنگار مهر، عصر امروز در نشستی که در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، دکتر فریدون بدره‌ای مترجم و زبانشناس ایرانی و نگارنده و مترجم بیش از بیست اثر در مورد تاریخ اسماعیلیه به شرح عقاید و تاریخ اسماعیلیه پرداخت.

در ابتدای این نشست دکتر غلامرضا اعوانی رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به سوابق کاری دکتر بدره‌ای او را از جمله پژوهشگرانی خواند که چندین نسل از دانشجویان ایرانی با ایشان سروکار داشته‌اند و جوانب مهمی از فرهنگ ایران زمین را به آیندگان منتقل کرده‌اند.

وی تأکید کرد: اگر فرهنگ ایرانی چهره‌های برجسته‌ای چون سعدی و حافظ و ناصر خسرو دارد، در کنار ایشان بزرگانی هم هستند که این نامها را زنده نگاه می‌دارند. دکتر بدره‌ای نیز از جمله این بزرگان است که سهم عمده ای در انتقال فرهنگ ایرانیان به نسلهای جوان داشته است.

در ادامه فریدون بدره ای که نزدیک به 27 سال است در امریکا اقامت دارد، به بیان سابقه فعالیتهای علمی خود پرداخت و گفت: من خدمتگزاری هستم که از دبستانهای جنوب تهران تحصیلات خود را آغاز کردم و بعداً کار خود را در زمینه داستان‌نویسی ادامه دادم تا اینکه با برادر استاد امیرحسین آریان پور آشنا شدم و تحت سفارش او به مطالعه فلسفه و جامعه‌شناسی پرداختم و این امر تأثیر به‌سزایی در من گذاشت و موجب شد که زمینه تحقیقاتم تغییر کند.

دکتر بدره‌ای که نخستین رئیس کتابخانه ملی بعد از انقلاب نیز بوده است، به نخستین ترجمه خود از کتاب معروف هاچسون در مورد تاریخ اسماعیلیه اشاره کرد و به تشویقهای چهره‌هایی چون دکتر مجتبایی، دکتر مجتبی مینوی، دکتر زرین کوب، دکتر منوچهر انور و نجف دریابندری اشاره کرد و در ادامه بر ضرورت بازخوانی آثار مربوط به اسماعیله اشاره کرد و گفت: آثار مستشرقین مربوط به اسماعیلیه عمدتاً مبتنی بر پژوهشهای اهل تسنن و این امر با توجه به خصومتی که ایشان با اسماعیلیه‌ به مثابه فرقه‌ای مخالف سلسله عباسی داشته‌اند، نشانگر آن است که باید تحقیقات مستقل و دقیقی پیرامون آثار ایشان صورت بگیرد.

دکتر بدره‌ای در ادامه ضمن اشاره به دشواریهای کار بر روی آثار اسماعیلیه گفت: این امر تا حدودی به فرقه‌های گوناگونی مرتبط می‌شود که در اسماعیلیه پیدا شده است و سبب شده است که مفاهیم ایشان از یک فرقه به فرقه دیگر تغییر کند.

وی سپس با اشاره به دو گروه مستعلوی و نظاریه از اسماعیله که بعد از مستنصر بالله پدید آمدند به شاخه‌ها و انشعابات هر یک از این گروهها اشاره کرد و دو گروه حافظی‌ها و طیبی‌ها را فرقه‌های مستعلوی خواند که گروه نخست در مصر ماند و بقایای گروه دوم نیز ابتدا به یمن و سپس به هند رفتند.

دکتر بدره ای تأکید کرد: نظاریه ایران که پیروان حسن صباح هستند نزدیک به 200 سال در ایران به صورت پراکنده حکومت کردند و آثار فراوانی به زبان فارسی نوشتند. اسماعیلیه در اصل پس از امام جعفر صادق (ع) پدید آمدند؛ ایشان گروهی بودند که معتقد بودند که جانشین امام صادق(ع) فرزند او اسماعیل است که در زمان حیات آن حضرت دار فانی را وداع گفت و بر این اساس عده‌ای معتقد شدند که بعد از اسماعیل امامت به محمد فرزند او منتقل می‌شود که ایشان هفت امامی هستند و برخی نیز گفتند که محمد نمرده است و به غیبت رفته است و آن را قائم می‌خوانند.

دکتر بدره‌ای سپس به سایر عقاید اسماعیلیه اشاره کرد و جهان بینی فلسفی ایشان را متأثر از اندیشه های نوافلاطونی خواند و گفت: اسماعیلیه جهان‌بینی خاصی داشتند که مبتنی بر دید نو افلاطونی بود. این جهان‌بینی مبتنی بر اسطوره هبوط است. ایشان خدا را غیرقابل شناخت می‌دانستند و معتقد بودند که عقل بشر نمی‌تواند بگوید خداوند چیست. اندیشه‌های ایشان تلفیقی و همچنین متأثر از اندیشه‌های غنوصی بود. این تلفیق بهتر از هر کس در ابویعقوب سجستانی مشاهده می‌شود.

دکتر بدره‌ای تأکید کرد: البته من محقق اسماعیلیه نیستم و عمدتاً در این باره ترجمه کرده‌ام، اما معتقدم که چیزی به نام فلسفه اسماعیلیه وجود ندارد. اسماعیلیه از فلسفه استفاده کردند برای آنکه عقاید خودشان را به کرسی بنشانند. کلام اسماعیلی البته جنبه فلسفی دارد اما فلسفه به آن معنای عظیمش در آثار ایشان وجود ندارد. بلکه از فلسفه برای اثبات عقایدشان استفاده می‌کردند.

دکتر بدره‌ای در ادامه به وضعیت فعلی اسماعیلیه در جهان و تفاوتهای آن با اسماعیله گذشته اشاره کرد و در پایان سخن با اشاره به مرکز تحقیقات اسماعیلی در لندن که با مدیریت دکتر فرهاد دفتری اداره می‌شود، به معرفی آثار منتشر شده در این مرکز پرداخت.

خبرگزاری مهر 
۱۳ تیر ۱۳۸۷

کد خبر 710284