رئيس موسسه موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران در گفت و گو با "مهر" : 
۲۰ دی ۱۳۸۳
عرفان پژوهي ايزوتسو الگوي مناسبي براي عرفان پژوهان ماست
روش ايزوتسو در تطبيق و عرفان پژوهي الگوي بسيار مناسبي براي محققان امروزي ماست. وي براي اين كه بتواند به فلسفه تطبيقي عمق دهد از روشهاي نويني بهره برده است.

دكتر غلامرضا اعواني، رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، در گفت و گو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"  درباره نحوه آشنايي خود با پروفسور ايزوتسو گفت : من از سال 1348 با ايشان آشنايي داشتم و از طريق يكي از دوستان شنيدم كه يك عالم ژاپني قرار است كه به ايران بيايد و فصوص ابن عربي را تدريس كند وبدين ترتيب آشنايي من با ايشان گسترده تر شد تا جايي كه در منزل ايشان به طور هفتگي درس فصوص را مي خوانديم. ايزوتسو  از سال 52 تا 57 به طور مرتب و رسمي در انجمن فلسفه به تدريس مشغول شدند .

وجود پروفسور ايزوتسو به محافل علمي ما غناي خاصي بخشيد و ايشان نبوغ عجيبي در تدريس فصوص ابن عربي داشتند. وي اشارت ابن سينا  و فلسفه چين و ذن و بوديسم را نيز تدريس مي كرد. ايزوتسو كتاب "ذن و بوديسم" را نيز در همان زمان تاليف كردند كه يكي از كتاب هاي مرجع درباره اين نوع تفكر است. همچنين به طور خصوصي به همراه دكتر پورجوادي نزد ايشان يوناني نيز آموختيم. بنده  به همراه ايشان شرح قطب الدين شيرازي بر اشارات و شرحي نيز از شهرزوري را تهيه كرديم و مشغول تصحيح شديم  كه مصادف با انقلاب شد و ايشان از ايران رفتند.

دكتر اعواني در پاسخ به اين پرسش كه شيوه عرفان تطبيقي ايزوتسو چگونه بود گفت : ايشان كتابي تاليف كردند  كه در اين كتاب  عرفان ابن عربي را  با حكيم و عارف بزرگ چيني ، لائوتسه تطبيق كردند كه انصافا كتاب نمونه اي است. ايشان نه تنها در افكار ابن عربي تسلط داشتند بلكه در افكار حكماي شرقي نيز تبحر داشتند. ايزوتسو در زماني كه در ايران مشغول مطالعه و تحقيق بود و قصد داشت فلسفه چيني را تدريس كند از ژاپن تقاضا كرده بودند كه حدود دو هزار كتاب درباره فلسفه چيني براي ايشان ارسال شود. وي با مطالعه عميقي به تطبيق مبادي عرفان نظري اسلامي و چيني مشغول بود . همچنين ايزوتسو به زبان هاي مهم شرقي كه در حدود 17 زبان بود آگاه بود. ايشان در مدرسه مطالعات شرقي لندن ترجمه پاتانجلي فارابي را با تطبيق آن به متن اصلي سانسكريت تدريس مي كردند. وي با تاكيد و تبحري كه بر متون داشتند يك نوع روش معني شناختي ويژه اي داشتند. ايزوتسو در اين اثر مي گويند كه اگر ما بخواهيم دو فيلسوف و عارف را تطبيق كنيم بايد يك مبنايي بيابيم. ممكن است اين دو به يك مكتب تعلق و يا متعلق به يك مكتب از دو فرهنگ متمايز باشند. مثلا ارسطو را با ابن سينا مقايسه كنيم. گاهي ممكن است  فيلسوفي  به يك مكتب تعلق نداشته باشد اما  به يك تمدن تعلق داشته باشد. اما مسئله دشوار اين است كه دو متفكري كه ايشان انتخاب كردند نه به يك مكتب نه به يك فرهنگ و نه به يك تمدن تعلق داشتند. ابن عربي و لائوتسه هيچ كدام با يكديگر شباهتي نداشتند اما ايشان مبنايي براي مقايسه پيدا كردند كه و آن معناشناختي است. در اين روش ايشان به الفاظ توجه اي نداشتند بلكه به معاني و حقايق متن توجه داشتند.  بحثي كه وي درباره وجود، انسان، عالم محسوس و عالم خيال، مطرح كردند از همين نوع روش است.

رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران نگاه ايزوتسو را نگاه كثرت به وحدت دانست اما رويكرد وي را بسيار نوين توصيف كرد و گفت : ابن عربي از واژه كثرت استفاده مي كند اما لائوتسه از واژه ده هزار چيز تعبير مي كند. در حالي كه ده هزار چيز عينا همان معناي كثرت است. ايشان مي گفتند ما به معنا بايد توجه كنيم و  روش ايزوتسو بر پايه معناي شناختي بود. همين طور ايشان مقدمه غني بر شرح منظومه حاج ملاهادي سبزواري نوشتند كه يكي از جالب ترين بحث هاي تطبيقي وجود شناسي است . وي بحث وجود و ماهيت را از ديدگاه ملاهادي سبزواري با كل فلسفه اسلامي و فلسفه غربي مقايسه كرده است. همچنين مقايساتي كه درباره انسان شناسي و قرآن شناسي داشتند نيز در اين روش آموزنده است.

دكتر اعواني درباره تاثير گذاري ايزوتسو بر بحث عرفان پژوهي كه امروزه انجام مي شود بسيار موثر ارزيابي كرد و اظهار داشت: روش ايزوتسو در تطبيق و عرفان پژوهي بسيار الگوي مناسبي براي محققان امروزي ماست. ايشان براي اين كه بتواند به فلسفه تطبيقي عمق دهد از روشهاي نويني بهره برد است.  وي نگاه نقادانه اي به روش اسلام شناسان گذشته داشتند و معتقد بودند اغلب مستشرقان  نگاه تاريخ انگارانه و بسيار سطحي با مباني اسلامي و عرفاني و فلسفي داشتند.

وي قرآن پژوهي ايزوتسو را نيز بر پايه معني شناختي دانسته و گفت : ايشان با قرآن بسيار مانوس بودند و در جواني قرآن را به ژاپني ترجمه كردند كه اهل فن مي گويند هنوز پس از گذشت شصت سال بهترين ترجمه از قرآن است. بعد از ترجمه قرآن و با توجه به اين كه ايشان به زبان شناسي علاقه خاصي داشتند درصدد بحث و تفسير جديدي از قرآن بودند. از آنجا كه قرآن كتاب معجزه در فصاحت و بلاغت است ايزوتسو را مسحور خود كرده بود كه از ديدگاه زبان شناسي قرآن را مورد بررسي قرار دهد. من از منابع موثق شنيدم كه ايزوتسو جايزه اي از امپراطور ژاپن گرفتند كه در طي سي سال گذشته به كسي داده نشده بود. ايشان در ژاپن كم و بيش شناخته شده است اگرچه افراد انديشمند چندان مورد شناسايي نبودند. اما ايشان پس از اين كه از ايران رفتند در معرفي علوم اسلامي به خصوص فلسفه و عرفان تلاش بسياري كردند. همان زماني كه در اينجا بودند فيه و مافيه مولانا و المشاعر ملاصدرا را ترجمه كردند. تاريخ فلسفه اسلامي به زبان ژاپني نوشتند. ايشان مدت طولاني نيز در بحث فقه هم مطالعاتي داشتند.  همچنين با خبر شديم كه دانشگاه كي يو تو در ژاپن تمام كتابخانه و دست نوشته هاي ايشان را خريداري كرده و كتابخانه اي به نام ايشان  تاسيس كرده است و يكي از شاگردان ايشان به نام پروفسور ماتسوموتا  بر روي آثار ايشان مشغول تحقيق هستند.

دكتر اعواني در پايان ضمن تقدير و تشكر و گرامي داشت ياد مرحوم ايزوتسو گفت : تواضع  ايشان از حسنات اخلاقي ايشان بود و ايشان در زندگي بسيار بي پيرايه و بدون تجمل در ضمن غناي علمي مي زيست.        
کد خبر 146626