روزنامه شرق، سه شنبه ۱۸ آذر ۱۳۸۲ - ۱۵ شوال ۱۴۲۴ - ۹ دسامبر ۲۰۰۳

علیرضا کیوانی نژاد: در ایران و به خصوص تهران سازمانی فعال است به نام سازمان زیباسازی فضای شهری. به جرأت می توان گفت بیشترین فعالیت چند سال اخیر این سازمان در تهران و در جهت زیباسازی فضای شهری این کلان شهر صورت گرفته است. اما کارشناسان این سازمان بر چه مبنایی اقدام به زیباسازی معابر عمومی می کنند؟! آیا الگوبرداری صحیح از کشورهای پیشرو در این زمینه نیز در دستور کار آنان قرار دارد؟ آیا...
هزاران سئوال دیگر هم می توانید در این راستا از مسئولان ذی ربط بپرسید. البته اگر پاسخی دریافت کنید که شما را بیشتر دچار تردید نکند. در برنامه توسعه چهارم قرار است بسیاری از بخش ها به دست نیروهای غیردولتی سپرده شود. چنین راهکاری می تواند برای زیباسازی مدرن شهری چون تهران موثر باشد؟
از آسفالت تا طراحی بیلبورد، از قرار دادن مانیتورهای بزرگ تبلیغاتی تا طراحی دیوارهای شهر «Big Apple» ایالت نیویورک و شهر نیویورک را شرکتی خصوصی به نام «Wall» طراحی می کند،شرکتی آلمانی که به تازگی طراحی شهر استانبول ترکیه را نیز بر عهده گرفته است. اما چه خصوصیاتی در نحوه عملکرد این شرکت وجود دارد که نیویورکی ها با آنکه خودشان در مهد هنر نوین جهان قرار دارند، دست نیاز به سوی این شرکت دراز کرده اند.
- مطالعات شهری
اولین خصوصیت بارز این شرکت خصوصی مطالعات شهری است. «Wall» قدمتی یکصد ساله ندارد. اما با استفاده از دانش نو جهانی چنان با قدرت عمل کرده است که حالا سایر کشورهای دنیا برای طراحی فضای شهری خود به این شرکت روی  می آورند. طراحان و مهندسان این شرکت قبل از برداشتن هر گامی در جهت زیبایی شهر، مطالعات دقیقی روی بافت آن انجام می دهند. به عنوان مثال اگر قرار باشد در جایی ایستگاه اتوبوس نصب شود آنها ابتدا آسفالت آن قسمت را مورد بررسی قرار می دهند. حتی زاویه تابش خورشید به آن ایستگاه را مطالعه و تحلیل می کنند، سپس به دنبال آن می روند که این ایستگاه چه نمایی به سطح شهر می دهد و...
«ویلهلم هافمن» از مشاورانی است که در این شرکت مشغول به کار است. او در تازه ترین پروژه خود ایستگاه های اتوبوس را در نیویورک طراحی کرده و مشابه آن را در استانبول ترکیه نیز اجرا کرده است. «هافمن» درباره ایستگاه اتوبوس چندمنظوره اش می گوید: برای اولین بار شهرداری استانبول از «Wall» خواست تا طراحی ایستگاه های اتوبوس این شهر توریستی را بر عهده بگیرد. در نگاه اول کار خاصی نمی توانستیم روی این ایستگاه ها انجام دهیم. پس از ۴ ماه مطالعه به این نتیجه رسیدیم که قرار دادن یک صندوق پستی، قرار دادن دیواره های شیشه ای، مبلمان زیبا و یک جایگاه تبلیغاتی می تواند ایستگاه های اتوبوس را از حالتی قدیمی و کلیشه ای خارج کند. اولین طرح مان را در شمال استانبول پیاده کردیم. ایستگاهی آبی رنگ، با داشتن یک صندوق پستی.چنین طرحی با استقبال فراوان در ترکیه روبه رو شد. مبلمان زیبای این ایستگاه ها فضایی دلنشین برای کسانی به وجود آورد که در آن منتظر رسیدن اتوبوس هستند. در حال حاضر این ایستگاه ها در سراسر استانبول مورد استفاده قرار می گیرند و مردم رضایت کاملی از طراحی آن دارند. چنین ایستگاه هایی در نیویورک هم تعبیه شد. آنجا نیز ظرافت حرف اول را می زد.در تهران نیز چند صباحی است شاهد حضور این ایستگاه های چندمنظوره هستیم. ایستگاه هایی که به گفته سازندگانش از ایستگاه های تولیدی آن شرکت آلمانی هم زیباتر است. از مزیت های این ایستگاه ها می توان به داشتن ساعت و رادیو اشاره کرد که متاسفانه رادیوی چند ایستگاه با وجود آنکه محفظه ای آهنی داشته اند، سرقت شد و حالا دست اندرکاران این طراحی نگران سرقت ساعت هایشان هستند.محمدخانی از افراد پیشگام این طرح در تهران است. او می گوید: «من هم دوست دارم زن و بچه خودم و دیگران در ایستگاه های اتوبوس راحت باشند. پس با مساعدت ارگان های مختلف چون شهرداری، مخابرات، پست و تلگراف و... نسبت به ساخت ۵۱ ایستگاه اقدام کردیم که متاسفانه تعداد ۱۱ مورد از این ایستگاه ها ربوده شد _ از جا کنده شد و به سرقت رفت _ کسی هم پاسخگوی ما نیست!»
- سایر خدمات
سازمان های زیباسازی در سایر کشورهای دنیا به یک یا چند ارگان خاص محدود نمی شوند. اگر هر فردی توانایی طراحی شهری را داشته باشد از جانب دولت حمایت می شود. کاری که دولت آلمان در قبال این شرکت بین المللی کرده است. از دیگر شرکت های خصوصی در امر زیباسازی و طراحی مدرن شهری می توان به شرکت «Apple» در ژاپن اشاره کرد. این شرکت هم توانایی زیادی در این امر دارد. از جمله نوآوری های این شرکت می توان به احداث پله برقی هایی در قالب پل عابر پیاده اشاره کرد. کاری نو در طراحی شهری. در این پله های برقی کاری تازه صورت گرفته است. حتی راهروی پل عابر نیز غلتکی دارد که عابران را به آن سر پل هدایت  می کند.
چنین خدماتی در شرکت های دیگر زیباسازی هم دیده می شود. با این تفاوت که درکشورهای پیشرفته جهان این خدمات از طرف شرکت های خصوصی ارائه و از سوی دولت حمایت می شوند.
- زیباسازی محدودیتی ندارد
آنچه در تعریف زیباسازی- حداقل در کانادا- گفته می شود، زیباسازی کل کشور کانادا مدنظر است. این تعریف با آنچه در کشوری چون ایران از زیباسازی ارائه می شود کاملاً متفاوت است. راه آهن، فرودگاه، موزه یا توالت عمومی برای آنان که در این زمینه فعالند، فرقی ندارد. در واقع محدودیتی برای زیبا سازی فضای شهری قائل نیستند.
«کبک» کانادا یکی از کامل ترین طراحی ها و مدرنیته های شهری را یدک می کشد. اگرچه سرمای کانادا این اجازه را به افراد نمی دهد که ساعات زیادی در خیابان سرگردان باشند. اما آنها این شهرها را به گونه ای آراسته اند که گویا هرچیز به صورت جداگانه طراحی شده است.
شرکت «Wall» در آلمان هم ردپای خود را بر جای گذاشته است. شاید یکی از زیباترین نمونه های شهری و طراحی را بتوانید در شهر بندری هامبورگ مشاهده کنید. زیباسازی، محدود به ایستگاه های اتوبوس یا مترو نشده است. هزینه این کارها در سال ۱۹۸۳ بالغ بر یک میلیون مارک شد که تا امروز این رقم به صورت رکورد به جا مانده است. جالب آنکه هزینه کارگرانی که در این پروژه فعالیت کردند بر عهده شهرداری هامبورگ بود!
سازمان زیباسازی شهر تهران هم فعالیت خود را انجام می دهد اما اثری فوق العاده در کارهایش دیده نمی شود. از نقاشی های دیواری این شهر بگیرید- که همیشه مورد انتقاد کارشناسان و اهالی هند است- تا ملزومات پارک ها و…
شاید هم اگر حرفی زده شود بگویند این کار در حیطه اختیار ما نیست. در هر صورت _ زیباسازی فضای شهری نیازمند مطالعه، صرف هزینه، جمع آوری پرسنل مجرب و… است به علاوه یک عامل اصلی اما پشت پرده به نام اراده و همت! می گویند طرح زیباسازی اطراف موزه «مترو پلیس» تنها در ۲۴ ساعت تصویب و ظرف مدت ۱۰ روز اجرا شد. این کار به چیزی از همت و اراده نیازمند است!
منبع: نیویورک تایمز