روزنامه شرق، سه شنبه ۱۸ آذر ۱۳۸۲ - ۱۵ شوال ۱۴۲۴ - ۹ دسامبر ۲۰۰۳

سی.بری. کاکس - ترجمه زینب همتی: موجودات استرالیا دارای غیرمعمول ترین و در عین حال جالب  توجه ترین ویژگی ها و شباهت های جغرافیای زیستی در جهان هستند. تشریح این ویژگی ها نیازمند درک بالایی از روابط متقابل بین حرکات قاره ای، تغییرات آب و هوایی و انتشار موجودات است.
زمانی که گیاهان گلدار و اولین کیسه داران در اواسط دوره کرتاسه تکوین یافته و در اشکال مختلف پراکنده گردیدند، هنوز قطب جنوب به آمریکای جنوبی و استرالیا متصل بود. آب و هوای گرم تا نزدیکی های قطب بدون یخ پیشروی کرده بود به ترتیبی که اطراف قطب گرم و جنگل حداقل تا کناره های ساحلی قطب توسعه یافته بود. فلور گندوانالند که تحت چنین شرایطی تکامل یافته بود برای توسعه در محیطی مرطوب و گرم سازگاری داشت و شامل سوزنی برگان پودوکارپ و سرخس ها می گردید. گیاهان گلدار این فلور احتمالاً شامل ۱۴ خانواده ای می گردد که هنوز در باقیمانده های  گوندوانالند وجود دارند. از جمله این گیاهان می توان به «پروتراسه»، «اپاکریداسه» و «مونمیاسه» اشاره کرد. در استرالیا این گیاهان هنوز در جنگل های پرباران مناطق معتدله یا در جنگل های پرباران گرم و مرطوب دیده می شوند. این واقعیت نشان می دهد که محیط زیست اصلی در گندوانالند مشابه جنگل های پرباران استرالیایی بوده است. غیرمعمول ترین ویژگی فلور استرالیا گیاهان اسکلروفیل است. گیاهان اسکلروفیل رشد آرامی داشته و در شرایط نامناسب از رشد بازمانده و صاحب سطح برگ ناچیزی می شوند که متشکل از برگ های کوچک و پهن همیشه سبز و چرمی است. این گیاهان برای زندگی در خاک غیرمعمول استرالیا سازگاری یافته اند که به شدت هوازده است و از نظر میزان مواد غذایی متغیر هستند. فقر غذایی خاک های استرالیا به دلیل پیر بودن کوه ها (۲۰۰ میلیون سال) و عدم امکان تأمین مواد غذایی از طریق فرسایش و انتقال این مواد به مناطق پست است.
به نظر می رسد که گیاهان اسکلروفیل از فلور جنگل های پرباران تکامل یافته باشند چرا که همه خانواده های بزرگ اسکلروفیل در چنین مناطقی یافت شده و حدود ۴۵درصد این گیاهان بومی استرالیا هستند. موفق ترین گیاهان اسکلروفیل درختان صمغ دار اکالیپتوس (میرتاسه) هستند که شامل ۵۰ گونه هستند.
اگرچه جنگل های پرباران و گیاهان اسکلروفیل هر دو زمانی مناطق وسیع تری از استرالیا را پوشانده بودند ولی در حال حاضر آنها در مناطق دورافتاده و به شکل پراکنده وجود دارند. کاهش حوزه پراکنش این دسته از گیاهان بدون شک به خاطر تغییرات آب و هوایی ناشی از حرکت قاره ای استرالیا پس از آنکه در ۹۰ میلیون سال پیش از قطب جنوب جدا شد و در جهت شمال شروع به حرکت کرد، است. در ابتدا این دو قاره تحت یک رژیم آب و هوایی بودند به ترتیبی که گرمای محیط از استرالیا به سمت قطب جنوب در حرکت بود. در اواسط اولیگوسن (۳۵ میلیون سال پیش) استرالیا از قطب جنوب آنقدر جدا شده بود که در حد فاصل این دو قاره جریان های آب سرد دور قطب جنوب و همچنین جریان بادهای غربی بتوانند مستقر گردند. در این زمان تراکم یخ در قطب جنوب آغاز شده بود و در اطراف استرالیا آب های سرد به کندی تبخیر می شدند و میزان بارندگی کاهش یافته بود، در نتیجه بر وسعت کویرها افزوده گردید. این پروسه در اواسط میوسن تا وقتی که افزایش خشکی منجر به پدیدار شدن علفزارهای باز و ساوان های محتوی آکاسیا شدند، ادامه یافت. حرکت رو به شمال قاره استرالیا این قاره را به عرض جغرافیایی ۳۰ درجه، جایی که به لحاظ فشار بالای جو بارندگی کم دارد، کشاند. همه این عوامل موجب گردید که استرالیا مبدل به خشک ترین قاره جهان شود. قاره ای که دوسوم آن دارای بارندگی کمتر از ۵۰۰ میلیمتر در سال و یک سوم بقیه آن تنها ۲۵۰ میلیمتر بارندگی دارد. این هم یک دلیل دیگر برای محدود بودن حوزه زیست جنگل های پرباران و درختان اسکلروفیل است.این آب و هوایی بود که پستانداران استرالیا می بایست با آن سازگاری می یافتند. طبیعی است که پستانداران جفت دار نمی توانستند به قاره استرالیا وارد شده باشند، چرا که جدایی استرالیا از قطب جنوب قبل از رسیدن پستانداران جفت دار به این منطقه صورت گرفته بود. تاریخچه اولیه کیسه داران در استرالیا ناشناخته است چرا که اولین فسیل ها متعلق به اواسط میوسن است یعنی زمانی که علفزارها در حال پدیدار شدن بودند. کیسه داران اولیه شامل تعداد بیشتری علفخواران سرشاخه چین بودند، در حالی که پستانداران فعلی چراکننده های بیشتری دارند که از علفزارهای وسیع استفاده می کنند. بیشترین میزان تنوع در میان این علفخوارها در کانگوروها و والابی ها دیده می شود ولی در انزوای استرالیا می بایست کیسه داران همه آشیان های اکولوژیکی را که در سایر مناطق به وسیله پستانداران دیگر پر شده بود اشغال کنند. معادل های اکولوژیک کیسه دار شباهت های فراوانی به انواع جفت دار خود دارند. موجوداتی نظیر رت ها، موش ها، سنجاب ها، جربوها، موش های کور، گورکن ها، مورچه خواران، خرگوش ها، گربه ها، گرگ ها و خرس ها در استرالیا وجود دارند.
پوشش گیاهان اسکلروفیل در استرالیا از نظر مواد غذایی فقیر و از نظر مواد بیوشیمیایی سمی که دورکننده علفخواران هستند غنی است. تأثیر نامتناسب این مواد در کاهش جمعیت علفخواران با مقایسه جمعیت «اوپاسوم برس دار» در زلاندنو و استرالیا معلوم می شود. تراکم جمعیت این پستانداران در زلاندنو ۵ تا ۶ بار بیشتر از استرالیا است.
همزمان با حرکت رو به شمال استرالیا، شمالی ترین بخش این قاره به حوزه بزرگ اقیانوس کبیر، جایی که پوسته اقیانوس در حال فرو رفتن است، نزدیک گردید. در نتیجه این بخش ها در زیر پوسته استرالیا فرو رفته و منجر به پیدایش کوه هایی در این منطقه گردیدند. کوه های گینه جدید که به وسیله پوشش درختان استوایی پوشیده شده، از این دسته ارتفاعات هستند. گینه جدید اگر چه خود یکی از مرطوب ترین مناطق جهان است ولی در عین حال فاصله چندانی با خشک ترین قاره جهان ندارد. در این زمان جزایر هند شرقی در جهت وضعیت فعلی خود چرخیده و بدل به منبعی برای پراکنش حشرات و گیاهان گلدار آسیایی به گینه جدید و از آن طریق به استرالیا شدند.
پستانداران جفت دار آسیایی نیز توانستند به سمت شرق انتشار یابند. به جز خفاش تنها رت ها توانستند به قاره اصلی استرالیا رسیده و با ۵۰ گونه خود بیش از ۵۰ درصد از پستانداران زمینی استرالیا را تشکیل دهند. انسان نیز در حدود ۳۰هزار سال پیش و سگ که نیای دینگو است در حدود ۳۵۰۰ سال پیش وارد استرالیا گردید.
Biogeoraphy, An Ecological and Evolutionary Approach, C.B.Cox. 1980