سید مرتضی آوینی
سیدمرتضی آوینی در شهریور سال 1326 در شهر ری به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند. سپس به عنوان دانشجوی معماری وارد دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. او از کودکی با هنر انس داشت. شعر می‌سرود، داستان و مقاله می‌نوشت و نقاشی می‌کرد. معماری را با علاقه‌ی زیاد یادگرفت، ولی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بنا به ضرورت‌های انقلاب آن را کنار گذاشت و به فیلم‌سازی پرداخت.
از اولین کارهای او در گروه جهاد می‌توان به مجموعه‌ی شش‌روز در ترکمن صحرا، سیل خوزستان و مجموعه‌ی مستند خان‌گزیده‌ها اشاره کرد.
گروه جهاد اولین گروهی بود که بلافاصله بعد از شروع جنگ به جبهه رفت. دو نفر از اعضای گروه در همان روزهای اول جنگ در قصر شیرین اسیر شدند و نفر سوم، در حالی‌که تیر به شانه‌‌اش خورده بود، از حلقه‌ی محاصره گریخت.
یک هفته‌ای نگذشته بود که خرمشهر سقوط کرد و گروه که تازه توانسته بود شکل دوباره به خود بگیرد، راهی منطقه شد.
آن‌ها در جستجوی حقیقت ماجرا به خرمشهر و آبادان رفتند که سخت در محاصره بود. تولید مجموعه‌ی «حقیقت» این‌گونه آغاز شد.
کار گروه جهاد در جبهه‌ها ادامه یافت. عملیات والفجر هشت که شروع شد، گروه دیگر منسجم و منظم شده بود. همین شد که مجموعه‌ی تلویزیونی «روایت فتح» در همان حال و هوا شکل گرفت و تا آخر جنگ هم ادامه پیدا کرد. آوینی می‌گوید «انگیزش درونی هنرمندانی که در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی جمع آمده بودند، آن‌ها را به جبهه‌های دفاع مقدس می‌کشاند، نه وظایف و تعهدات اداری. روح کارمندی نمی‌توانست در این عرصه منشأ فعل و اثر باشد. گروه‌های فیلم‌برداری ما با همان انگیزه‌‌هایی که رزم‌آوران را به جبهه کشانده بود کار می‌کردند... این‌جا عرصه‌ای نبود که فقط پای تکنیک و یا هنر درمیان باشد.»
با پایان جنگ و در فاصله‌ی سال‌های پایان جنگ و تأسیس مؤسسه‌ی روایت فتح، آوینی نوعی فعالیت هنری‌ـ مطبوعاتی را تجربه کرد. او در این دوره به سینما، هنر، فرهنگ واحد جهانی و مواجهه‌ی آن با مسائل مختلف فکر می‌کرد.
حاصل همه‌ی آن فکر کردن‌ها، تحقیق‌ها و مباحثات، نوشته‌هایی است که از او به جا مانده. تأملاتی در ماهیت سینما که در فصل‌نامه‌ی فارابی به چاپ رسید و بعد مقالاتی با عناوین جذابیت در سینما، آینه‌ی جادو، قاب تصویر و زبان سینما و ... که از فروردین سال 1368 در ماهنامه‌ی هنری سوره منتشر می‌شد. مجموعه‌ی این مقالات در کتاب آینه‌ی جادو که جلد اول از مجموعه‌ی مقالات و نقدهای سینمایی اوست جمع آوری شد.
هرچند آشنایی با سینما در طول مدت بیش از ده سال مستندسازی و تجارب او در زمینه‌ی کارگردانی مستند و به‌خصوص مونتاژ باعث شد که قبل از هر چیز به سینما بپردازد، ولی فکر‌ها و حرف‌های او بیش‌تر از این‌ها بود. او در کنار تألیف مقالات تئوریک درباره‌ی ماهیت سینما و نقد سینمای ایران و جهان، مقالات متعددی درمورد حقیقت هنر، هنر و عرفان، هنر جدید اعم از رمان، نقاشی، گرافیک، تئاتر، هنر دینی و سنتی، هنر انقلاب و ... تألیف کرد که بیش‌تر آن‌ها در ماهنامه‌ی سوره به چاپ رسید.
طی همین دوران در خصوص مبانی سیاسی‌ـ اعتقادی نظام اسلامی و ولایت فقیه، فرهنگ انقلاب در مقابله با فرهنگ واحد جهانی و موضوعات دیگر تفکر و تحقیق کرد تا بتواند جواب‌هایی برای همه‌ی سؤال‌هایی که داشت پیدا کند.
اواخر سال 1370 مؤسسه‌ی فرهنگی روایت فتح به فرمان آیت‌الله خامنه‌ای تأسیس شد تا به کار فیلم‌سازی مستند و سینمایی درباره‌ی دفاع مقدس بپردازد و تهیهی مجموعه‌ی «روایت فتح» را که بعد از پذیرش قطع‌نامه رها شده بود، ادامه دهد.
آوینی و بقیه‌ی گروه، سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند و طی مدتی کم‌تر از یک سال، کار تهیهی شش برنامه از مجموعه‌ی ده قسمتی «شهری در آسمان» را به پایان رساندند و مقدمات تهیهی مجموعه‌های دیگری را درباره‌ی آبادان، سوسنگرد، هویزه و فکه تدارک دیدند. اگرچه مقارن با همین زمان، فعالیت‌های مطبوعاتی او نیز ادامه داشت.
«شهری در آسمان» که به واقعه‌ی محاصره، سقوط و بازپس‌گیری خرمشهر می‌پرداخت، در ماه‌های آخر سال 1371 از تلویزیون پخش شد، اما برنامه‌ی وی برای تکمیل این مجموعه و ساختن مجموعه‌های دیگر ناتمام ماند.
در 20 فروردین 1372 او و همکارانش به آن منطقه فکه رفتند. پای سید مرتضی آوینی روی یک مین خنثی نشده رفت. در اثر انفجار، یک پای او قطع شد و بر اثر شدت خون‌ریزی در راه بیمارستان به شهادت رسید. مهندس سعید یزدان‌پرست نیز در این حادثه شهید شد.
آثار
1. فیلم
• شش روز در ترکمن صحرا
• سیل خوزستان
• خان گزیده‌ها
• حقیقت
• با دکتر جهاد در بشاگرد
• هفت قصه از بلوچستان
• با تیپ المهدی در محور رأس البیشه
• شیر مردان خدا! کرب‌وبلا در انتظار است
• روایت فتح
• شهری در آسمان
2. کتاب
• آئینه جادو
• توسعه و مبانی تمدن غرب
• گنجینه آسمانی
• یک تجربه ماندگار
• فردایی دیگر
• حلزون‌های خانه به دوش
• رستاخیز جان
• آغازی بر یک پایان
• فتح خون
• امام و حیات باطنی انسان
• با من سخن بگو دوکوهه
• مرکز آسمان
• نسیم حیات
• سفر به سرزمین نور
• انفطار صورت (در باب مبانی نظری هنر)
منابع:
- http://www.irdc.ir
- http://www.avini.ir
نظر شما