پیشنهاده دکتری حرفه‌ای (عمومی) 1401
پدیدآور: میلاد زینالی کرامه
استاد راهنما: منوچهر عالیمهر 
استاد مشاور: محمد حسین علوی
دانشگاه ارومیه، دانشکده دامپزشکی

چکیده

فنچ ها از راسته ی گنجشک سانان( Passeriforme) می باشند . نام عمومی فنچ به گستره ی بزرگی از پرندگان نوک مخروطی که عمدتا دانه خوار نیز هستند اطلاق میشود. اعضای این گروه شامل خانواده سهرگان (Fringillidae ) مثل فنچ های حقیقی (true finches )، زردپره ها(Emberizidae) مثل بانتینگ و گنجشک، سهرگان ریز (Estrildidae) مثل نوک مومی، فنچ علفی، نوک سیمین ها و رنگینک ها مرغ جولا (Ploceidae) و نیلی مرغان (Viduanae) می باشند. قناری ها و فنچ ها در سرتاسر جهان پخش هستند و بیشتر گونه های فنچ اهلی شده دانه خوار می باشند، هرچند تعداد کمی از این گونه ها ممکن است درجات متغیری از حشره خواری را نیز داشته باشند که این ویژگی در زمان تولید مثل زیاد تر میشود. لانه های این دو گونه میتواند از نوع فنجانی تا خانه های بسته کروی مشاهده شوند و معمولا از علف و شاخ و برگ ساخته میشوند و همینطور برخی از پرنده های این خانواده از حفره های موجود در درختان بعنوان خانه استفاده میکنند. معروف ترین فنچ شناحته شده قناری خانگی است که بدلیل توانایی آواز خواندن پرورش داده میشود. فنچ زبرا از دیگر فنچ هایی است که در قفس نگهداری میشوند این گونه ارزان و نسبتا پرنده مقاومی است. فنچ گولدین بخاطر زیبایی های بصری و راحتی پرورش از دیگر فنچ ها پرطرفدارتر است با این حال این گونه به اندازه ی دیگر گونه های فنچ مقاوم محسوب نمیشود. فنچ ها معمولا بعنوان پرنده های قفسی و یا زینتی نگهداری میشوند. ندرتا، فنچ هایی که توسط انسان پرورش داده شده اند بعنوان حیوان خانگی نگهداری می شوند. این پرنده ها به اندازه ی طوطی سانان خوی ارتباط برقرار کردن ندارند اما بدلیل رفتارهای اجتماعی و ارتباط با دیگر پرندگان در طبیعت میتوانند برای کسانی که بدنبال پرنده خانگی کوچکتر و ساکت تری هستند همراهان خوبی باشند (Chitty and Monks, 2018 (. قناری یا سرینوس از گونه های فنچ متعلق به خانواده فرینجیلیدا است این پرنده بومی آفریقا و حوضه مدیترانه محسوب میشود(Arnaiz-Villena, et al. 2007). قناری با دارا بودن صدایی رسا، قوی و زیبا همراه با تنوع گسترده ای رنگ از جمله محبوبترین پرندگان زینتی در سرتاسر جهان است (De Freitas, et al. 2003). قناری یا Serinus canaria (Linnaeus) یک fringillid از جزایر قناری می باشد. این گونه در تمام کشورها برای رنگ پرهای زیبا و صدای زیبا پرورش داده میشود (2013 Berto, et all.). بیماری های انگلی از جمله مهم ترین بیماری های عفونی در پرندگان زینتی است دلیل آن به تداخل بسیار این بیماری با روند پرورش و تولید مثل پرنده برمیگردد، از جمله این بیماری های انگلی کوکسیدیوز است که از دلایل عمده التهاب روده و حتی مرگ در پرندگان می باشد. کوکسیدیا گروه بزرگی از خانواده آپی کمپلکس ها، انگل های پروتوزوایی داخل سلولی اجباری هستند ایزوسپورا، انگلی در پرندگان مشابه انچه در پستانداران به نام Cystoisospora نام دارد می باشد. ایزوسپورا یک انگل کوکسیدیایی متداول پرندگان بخصوص گنجشکسانان در سرتاسر جهان می باشد این انگل توانایی ایجاد کوکسیدیوز سیستمیک را دارد. نشانه های کلینیکی درگیری با انگل ایزوسپورا شامل اسهال، تب، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، ضعف و در موارد شدیدتر مرگ می باشد. با این حال بیشتر بیماری ها بصورت تحت بالینی هستند . (Tenter, et al. 2002). دو انگل Isospora canaria و Isospora serini از انگل های مهم دستگاه گوارش پرنده قناری هستند. برخلاف دیگر انگلهای کوکسیدیایی، اولین مرحله از چرخه زندگی I.serini داخل سلولهای فاگوسیت تک هسته ای اتفاق می افتد. پنج نسل غیر جنسی در سلولهای فاگوسیت تک هسته ای مذکور تشکیل شده و در ادامه تشکیل دو نسل غیر جنسی دیگر همراه با تکثیر جنسی انگل ایزوسپورا سرینی در سلول های اپیتلیال روده اتفاق می افتد. در مقایسه انگل ایزوسپورا کاناری چرخه زندگی مشابه دیگر کوکسیدیا ها که در آن تمام مراحل در سلول های پوششی روده شامل سه نسل غیرجنسی و یک مرحله جنسی است دارد. از دیگر تفاوت های این دو گونه نحوه قرار گیری آنها نسبت به هسته سلول اپیتلیال روده است، ایزوسپورا سرینی از هسته به سمت لومن روده است اما ایزوسپورا کاناری زیر هسته به سمت لایه بازال روده قرار میگیرد. زمان آلوده شدن تا تولید اووسیت انگل در ایزوسپورا کاناری 5-4روز و در مورد ایزوسپورا سرینی 10-9 روز ذکر شده است همینطور زمان تولید اووسیت انگل در کاناری کوتاهتر و 13-11 روز ولی در سرینی شکل مزمن تر و تا 231روز محاسبه شده است. پرنــدگان زینتــی بــا توجه به ظرافــت و زیبایــی خاص خود محبوبیــت خاصی در نزد مــردم دارند. بســیاری از اهالی ارومیه به دلیــل موقعیت خاص زیســت محیطی و آب و هوایی این شــهر علاقــه خاصی به پــرورش و نگهداری پرنــدگان زینتی دارند و در بسیاری از منازل پرندگان به خصوص قناری و فنچ را میتوان یافت. بررســی حاضر با هدف شناخت آلودگی های انگلی از نوع ایزوسپورا در دستگاه گوارش در این پرندگان انجام شده است (توسلی و علیزاده 1383). هدف از این تحقیق، بررسی وجود ایزوسپورا در دو پرنده قناری و فنچ در سطح شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی می باشد.