سردار اسعد

حاج علیقلی خان بختیاری «سردار اسعد»، در 1247 ه.ق در چهار محال بختیاری متولد شد. وی پسر سوم حسینقلی خان هفت لنگ ایلخانی بختیاری است که در سال 1299 ه.ق به دست مسعود میرزا ظل السلطان پسر ناصر الدین شاه حکمران اصفهان، کشته شد.
علیقلی‌خان دوران کودکی و جوانی را طبق یک خانزاده گذرانید و مقدماتی از ادبیات را فراگرفت و در سواری و تیراندازی سرآمد اقران شد. پس از کشته شدن پدرش، مدتی در زندان ظل السطان به سر برد تا با مساعدت میرزا علی اصغر خان اتابک از زندان آزاد و به تهران وارد شد و با رتبه و مقام سرتیپی، فرماندهی عده‌ای از سواران پایتخت به او واگذار گردید. در 1313 مدت چهل روز تا ورود مظفر الدین میرزا به تهران، حفاظت کاخ گلستان به عهدة علیقلی خان بود و اتابک مأموریت‌های دیگری نیز به او واگذار می‌نمود. پس از کنار رفتن ظل السلطان از حکومت اصفهان، سردار اسعد گاهگاهی به بختیاری می‌رفت و امور مربوط به ایل را سرکشی می‌نمود. در 1321 پس از فوت برادرش اسفندیار خان، به او از طرف مظفرالدین شاه لقب سردار اسعدی داده شد. سردار اسعد غالباً از آن تاریخ در اروپا می‌زیست و به مطالعه و مجالست با فضلاء و دانشمندان اشتغال داشت.
در جریان مشروطیت ایران و دوران سلطنت محمد علی شاه، سردار در اروپا بود ولی در استبداد صغیر به ایران آمد و با دو هزار از سواران بختیاری به اصفهان وارد شد و پس از آنکه اصفهان به تصرف او درآمد، به سمت تهران روانه گردید و پس از چند روزی توقف در قم، به تهران نزدیک شد و با توافقی که قبلا با سپهدار تنکابنی نموده بود، اردوی سپهدار تنکابنی و سردار اسعد در یک روز به هم رسیده و به یکدیگر پیوستند و روز جمعه 27 جمادی الاخر 1327 وارد تهران گردیدند. قوای قزاق تاب مقاومت نیاورد و در زد و خورد کوتاهی تسلیم شدند و قوای بختیاری و سپهدار، تهران را فتح نمودند و از این نظر است که به سردار اسعد و سپهدار، دو فاتح تهران می‌گویند.
لیاخوف فرمانده قزاق و حاکم نظامی تهران، تسلیم خود را اعلام نمود و محمد علی شاه در سفارت روس در زرگنده تحصن اختیار کرده، و روز 28 جمادی مجلسی مرکب از علماء و وزراء و اعیان و وکلای سابق و تجار، در بهارستان منعقد گردید. محمد علی میرزا را از سلطنت خلع و احمدمیرزای دوازده ساله را به نام سلطان احمدشاه قاجار به سلطنت اعلام نمودند. در همان جلسه، علیرضاخان عضدالملک به نیابت سلطنت و محمدولی خان سپهدار تنکابنی به وزارت جنگ و حاجی علیقلی‌خان سردار اسعد بختیاری به وزارت داخله انتخاب شدند.
در کابینه‌ای که سردار اسعد وزیر داخله بود، مستوفی و ناصرالملک و صنیع‌الدوله و سردار منصور عضویت داشتند و کابینه بدون سرپرست بود. در دوران این کابینه، حوادث مهمی در ایران به وقوع پیوست. تشکیل محکمه انقلابی و اعدام عده زیادی از رجال مانند شیخ فضل‌الله نوری و مفاخرالملک در این دوره صورت گرفت.
سردار اسعد برای اینکه به وضع وزارت داخله سروصورتی بدهد، میرزا احمدخان قوام‌السلطنه را به معاونت خود برگزیده و سازمانی برای آن وزارتخانه به وجود آورد. در تاریخ 9 مهر 1288 سپهدار تنکابنی به نخست‌وزیری رسید و سردار اسعد همچنان وزیر داخله کابینه بود. در آذر همان سال کابینه سپهدار ترمیم شد. سردار باز در رأس وزارت داخله باقی بود. در 30 اردیبهشت 1289 در کابینه سوم و چهارم سپهدار، مرحوم سردار اسعد به وزارت جنگ رسید.
پس از مرگ عضدالملک نایب السلطنه، سردار اسعد کاندیدای نیابت سلطنت بود و در مجلس طرفدارانی داشت. لیکن ناصرالملک مورد توجه قرار گرفته و این منصب را احراز نمود. سردار از آن تاریخ مستقیماً در کارها وارد نشد ولی در تمام کابینه‌ها نظر سردار ملحوظ می‌گردید و عده زیادی از سران بختیاری به توصیه سردار اسعد به مقام وزارت و حکومت رسیدند. در قیام مجدد محمدعلی شاه و سالارالدوله، سردار اسعد و ایل بختیاری نقش مهمی داشتند.
سردار اسعد در سال 1337 درگذشت و با تشریفات نظامی او را در اصفهان به خاک سپردند. پس از فوت او فرزندش جعفرقلی خان سردار بهادر لقب سردار اسعد گرفت. سردار اسعد از افرادی بود که اهل علم را تشویق و ترغیب می‌نمود و به هزینه شخصی خویش، چندین کتاب را ترجمه و چاپ کرد. تحریر تاریخ بختیاری به توصیه او بوده است.

منابع:
1- کتاب شرح رجال سیاسی نظامی معاصر ایران، ج 2، نوشته دکتر باقر عاقلی ، انتشارات گفتار با همکاری نشر علم، 1380