ضوابط نگارش طرحنامه (اجمالی و تفصیلی)
موضوع : آموزش | سواد اطلاعاتی

ضوابط نگارش طرحنامه (اجمالی و تفصیلی)

مقدمه:
طرحنامه، سندی است که در آن به طور خلاصه به معرفی موضوع، ضرورت انجام تحقیق، اهداف، روش‌شناسی، زمان‌بندی، بودجه و سایر اطلاعات مربوط به یک تحقیق می‌پردازد. طرحنامه‌ها به دو نوع اجمالی و تفصیلی تقسیم می‌شوند.
طرحنامه اجمالی:
طرحنامه اجمالی که به آن پروپوزال نیز گفته می‌شود، در مراحل اولیه نگارش طرح ارائه می‌شود و به طور خلاصه به موضوع، ضرورت انجام تحقیق، اهداف و روش‌شناسی می‌پردازد. 
طرحنامه تفصیلی:
طرحنامه تفصیلی که به آن پیش‌طرح نیز گفته می‌شود، پس از تأیید طرح اجمالی ارائه می‌شود و در آن به طور مفصل به تمام بخش‌های طرح تحقیق پرداخته می‌شود.

ضوابط کلی نگارش طرحنامه:

عنوان: عنوان طرح باید کوتاه، گویا و مرتبط با موضوع تحقیق باشد.
مقدمه: در این بخش به معرفی موضوع، ضرورت انجام تحقیق و بیان سؤالات و فرضیه‌های تحقیق می‌پردازند.
مرور متون: در این بخش به بررسی پیشینه تحقیق و یافته‌های سایر محققان در مورد موضوع تحقیق پرداخته می‌شود.
روش‌شناسی: در این بخش به طور مفصل به روش انجام تحقیق، ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها، روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و … پرداخته می‌شود.
زمان‌بندی: در این بخش به ارائه جدول زمان‌بندی برای انجام مراحل مختلف تحقیق پرداخته می‌شود.
بودجه: در این بخش به برآورد هزینه‌های انجام تحقیق پرداخته می‌شود.
منابع: در این بخش به فهرست منابعی که در نگارش طرحنامه استفاده شده است، پرداخته می‌شود.

نکات مهم در نگارش طرحنامه:

وضوح و انسجام: طرحنامه باید به طور واضح و با انسجام نگارش شود.
ارجاعات: تمام مطالب و یافته‌های دیگران باید به طور صحیح ارجاع داده شوند.
رعایت ضوابط نگارش: طرحنامه باید با رعایت ضوابط نگارش دانشگاه یا مؤسسه‌ای که به آن ارائه می‌شود، نگارش شود.

به صورت تفصیلی، طرح نگارش به شکل زیر است:

ضوابط نگارش طرحنامه
محقق برای شروع هر پژوهشی ابتدا باید طرحنامه ای ( طرح اجمالی- طرح تفصیلی) برای تحقیق خود آماده نماید طرحنامه عبارت است از:
الف- انتخاب موضوع:
1- برای شروع هر تحقیقی، محقق باید موضوع و مساله ای را برای پژوهش انتخاب نماید .محقق باید توجه داشته باشد که نتیجه تحقیق در موضوع انتخابی، ارزش صرف وقت و انرژی را داشته باشد.
2- عنوان تحقیق باید صریح، دقیق و به دور از ابهام، در جملاتی کوتاه و عاری از زوائد و در محدوده خاص انتخاب گردد
3- در انتخاب موضوع باید به این نکته توجه داشت که موضوع جزیی باشد؛ اگر دامنه موضوع وسیع باشد نتیجه گیری در آن بسیار دشوار خواهد بود و از حوصله محقق خارج خواهد شد. بنابراین موضوع باید محدود انتخاب شود تا تبیین مسئله و نتیجه گیری از آن در زمانی کوتاه قابل حصول باشد البته نباید آن قدر محدود و جزئی باشد که جست و جو و جمع آوری مطلب دشوار گردد.
4- محقق باید به دنبال موضوعی باشد که دانش، مهارت تخصصی و توانایی پژوهش در آن موضوع را داشته باشد و همچنین به آن موضوع علاقه داشته باشد در غیر اینصورت موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد.
5- محقق قبل از پیشنهاد موضوع، باید مطالعات مقدماتی انجام دهد تا دریابد آیا موضوع انتخابی در حد مقدورات، قابل تحقیق است و منابع اطلاعاتی مورد نیاز آن قابل دسترسی می باشد و از جهت فرصت در مدت زمان تعیین شده می تواند آن را به نتیجه برساند یا نه؟

ب- تعریف و تبیین موضوع:

منظور از تعریف، تعریف اصطلاحی کلیدی ترین قسمت عنوان می باشد و مراد از تبیین موضوع این است که پژوهشگر به روشنی قلمرو و محدوده موضوع تحقیق را که در واقع همان سوال اصلی است، توضیح دهد و به صورت واضح و دقیق بیان کند که درصدد حل چه مشکل و پاسخگویی به چه پرسشی است.
از طرف دیگر یک موضوع ممکن است در علوم مختلف و حتی در یک علم، از زاویه ها و جنبه های مختلف قابل بحث و بررسی باشد بر این اساس در تبیین موضوع کاملا موضوع بحث شکافته، جایگاه آن را بیان شده و توضیح داده می شود که در تحقیق از چه زاویه ای موضوع به چه روش تحقیقی مورد بحث قرار می گیرد.
بنابراین باید گفت که تعیین حدود موضوع، مشخص کردن قسمتهایی است که باید مطالعه شود و شایسته است به طور صریح این محدود قبل از شروع تحقیق معین گردد تا از اتلاف وقت در مورد مطالبی که مورد نظر نیست جلوگیری گردد و در ضمن مطلبی ناشناخته و مطالعه نشده، باقی نماند.

ج- ضرورت و اهمیت موضوع

در این قسمت باید توضیح داده شود که انجام این تحقیق چه اهمیتی دارد و چه ضرورتی باعث شده است که این موضوع به عنوان تحقیق انتخاب گردد.


د- اهداف تحقیق
معمولا هدف تحقیق براساس موضوع برگزیده، روشن می شود منظور محقق از انجام یک کار پژوهشی در مورد یک موضوع انتخابی چیست؟ چه کاری در موضوع یاد شده می خواهد انجام دهد؟ نیت وی از انجام چنین تحقیقی چیست؟ نتایج حاصله از این تحقیق چه مشکلی را حل خواهد کرد و به درد کدام یک از موسسات و مراکز خواهد خورد و کیفیت استفاده از آن چگونه خواهد بود؟
ه- پیشینه تحقیق
در این قسمت پژوهشگر باید با توجه به پیشینه عام و خاص به معرفی اولین کتاب در این موضوع با ذکر نام و نام خانوادگی نویسنده و سال نوشتار کتاب بیان نموده و در ادامه با توجه به پیشینه عام و خاص به 4 مورد منبع که از برجستگی خاصی در این زمینه می باشد اشاره نماید و در طی بیان این منابع محقق باید اشاره نماید چه ایرادی به تحقیق انجام شده وارد است که محقق میخواهد برای بار چندم این موضوع را بنویسد.
*** اگر در مورد موضوع مورد نظر کتاب، مقاله یا پایان نامه ای تاکنون نوشته نشده است باید محقق توضیح دهد که تالیف و تحقیق مستقلی در این موضوع انجام نشده و تنها در لابلای کتابهای دیگر می توان از این موضوع سراغ گرفت.

ط- سوالات تحقیق
سوالات تحقیق را می توان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم کرد.
سوال اصلی:
دغدغه نویسنده بوده و در پی تحقیق خود به دنبالحل این سوال است سوال اصلی همان عنوان تحقیق بصورت سوالی می باشد توجه داشته باشید که سوال اصلی باید یک سوال بوده و در وسط آن از حرف” واو” استفاده ننمایید و همچنین با آیا شروع نشود و جواب آن با بله و خیر داده نشود.
سوالات فرعی:
نویسنده برای اینکه به سوال اصلی جواب دهد آن را به چند سوال جزیی و فرعی تجزیه می کند که در رابطه و محدوده سوال اصلی باشد که هر سوال فرعی بخش ها یا فصل های تحقیق را تشکیل می دهد. سوالات فرعی هم باید مربوط به ابعاد مختلف موضوع تحقیق بوده و شایستگی طرح در ابتدای فصلها را داشته و پاسخ به آنها، دستیابی به پاسخ سوال اصلی را ممکن می سازد.
*** بین سوالات فرعی باید رابطه و نظم منطقی وجود داشته باشدبه نحوی که ورود به هر فصلی متوقف بر عبور از فصل قبل باشد.

ظ- فرضیه تحقیق
فرضیه در واقع، بیان حدسی و فرضی در مورد سوالات می باشد و به شکل 1 جمله خبری بیان می شود که در آخر پژوهش به اثبات یا رد آن فرضیه می پردازیم بنابراین فرضیه ها نیز دو دسته خواهند بود:
1- فرضیه اصلی که جواب سوال اصلی می باشد.
2- فرضیه های فرعی که جواب سوالات فرعی می باشد.
ع- روش تحقیق:
اینکه محقق بر چه اساس و معیارهایی به جمع آوری مطالب خود خواهد پرداخت:
1- تحقیق بنیادی: تحقیقی که به قصد کشف حقایق بیشتر انجام می شود.
2- تحقیق کاربردی: تحقیقی که به قصد رسیدن به وضع بهتر انجام می شود
3- تحقیق تاریخی:به قصد بررسی گذشته انجام می گیرد.
4- تحقیق توصیفی: تحقیقی که فقط در سطح توصیف و تبیین موضوع انجام می شود.
5- تحقیق تحلیلی: تحقیقی است که برای کشف علل و عوامل خاصی در رابطه با موضوع انجام می شود.
6- تحقیق تجربی: تحقیقی که از طریق تجربه و آزمایش به هدف می رسد.
7- تحقیق میدانی: تحقیقی که از طریق مشاهده و نمونه بردراری آماری قصد رسیدن به هدف را دارد.
8- تحقیق کتابخانه ای: تحقیقی که از طریق بررسی مدارک و اسناد و منابع متون به دنبال دستیابی به هدف خود است.

غ- ساختار تحقیق:

در این قسمت باید بیان شودکه تحقیق از چند بخش و چند فصل تشکیل شده است؟ عناوین بخش ها و فصل ها چه هستند؟
لازم به ذکر است که بخش های یک تحقیق نباید از 3 بخش کمتر بوده و بیش از آن هم باید با توجه به مطالب جمع آوری شده انتخاب گردد.بیان جزییات دیگر، در ساماندهی تحقیق لازم نیست وموارد مذکور هم بایستی به صورت کلی یا اجمالی و با نثر ساده و روان تنظیم شود.

نظر شما