در دنیای کنونی روندی در حال وقوع است که هیچ کشوری از آن مصون نیست؛ روند کالایی شدن و جزءبه جزء شدن زیبایی. اگر در گذشته فرد به عنوان یک کلیت در نظر گرفته می‏شد، امروز در حال تفکیک و تجزیه شدن است و هر یک از اجزای بدن در دنیای رسانه‌‏ها، مورد تاکید خاصی قرار گرفته و مدهایی برای آن به وجود می‌‏آید که حتی در جراحی‏‌های زیبایی بدن مورد استفاده قرار می‏‌گیرند.
از سوی دیگر، مدها در حال تغییر و غربی شدن است. به عنوان مثال، زمانی چاق بودن نشانه و سمبل زیبایی بود و امروز در دنیای غرب باربی بودن مد زیبایی است. بینی بزرگ روزگاری نشان اقتدار بود و امروز اسباب سرشکستگی!
مصرف‌مدار بودن هویت و بدن‌مدار بودن مصرف در جامعه نوین باعث شده است رفتارهایی چون انجام جراحی زیبایی بینی به یکی از کنش‌های شایع تبدیل شود. در جامعه‌ پرشتاب کنونی که اولین برداشت‌ها از طرف مقابل و همچنین اولین تأثیرات در طرف مقابل مهم هستند، ظاهر افراد، نمادها و نشانه‌های خارجی منزلت، اهمیت بسزایی می‌یابند. زیبایی براین اساس به عنوان یکی از مؤلفه‌های جایگاه اجتماعی در ارزیابی موقعیت اجتماعی افراد جامعه، مهم قلمداد می‌شود. در این بین، بینی و کوچکی آن در ایران سمبل زیبایی و رفاه تلقی می‌شود و عده بسیاری بینی خود را به نیت زیبا شدن به زیر تیغ می‌برند.

رکورد جهانی
گفته می‌شود از نظر تعداد جراحی زیبایی بینی، ایران رتبه اول را در جهان به دست آورده است. براساس آمارهای موجود اعمال جراحی بینی در دنیا رو به کاهش و در عوض سایر جراحی‌های که برای جوان‌سازی فرد صورت می‌گیرد رو به افزایش است ولی ایران هنوز بیشترین متقاضی اعمال جراحی بینی در جهان است.
برخی معتقدند به علت نوع پوشش زنان ایرانی که صورت زن نمود بیشتری دارد، زنان روی صورت خود حساس بوده و برخی نیز معتقدند جراحی بینی می‌تواند اعتماد به نفس زنان را افزایش داده و به آنها کمک خواهد کرد شوهر مناسب‌تر پیدا کنند.

دماغ‌ در گذر تاریخ
افلاطون‌ در رساله‌‌ای‌ که‌ در باب‌ زیبایی‌شناسی‌ نوشته‌، مردانی‌ که‌ دماغ‌ کشیده‌ و بلند دارند و فاصله‌ دماغ‌ و دهانشان‌ زیاد نیست‌ را زیباترین‌ و خوش‌ سیرت‌ترین‌ آدم‌ها دانسته‌ است‌. این‌ فیلسوف‌ بزرگ یونانی معتقد بود دماغ‌ سربالاها از خود راضی‌اند. این تفکر برای ۲۰۰۰ سال قبل نیست. لسکوی‌ چهره‌شناس‌مشهور قرن‌ ?? درباره‌ دماغ‌های‌ بزرگ‌ نوشته‌: بینی‌ بزرگ‌، خواه‌ خمیده‌، خواه‌ راست‌، نشانه‌ خوبی‌ است‌. گرچه‌ چنین‌ آدم‌هایی‌ خجالتی‌ و کم‌ رو نیستند، اما آرام‌ و باهوشند و فقط‌ گاهی‌ دچار خشم‌ آنی‌ می‌شوند. راه دور نرویم نامادری سیندرلا یادتان هست؟ زنی با بینی کوچک و سر بالا که روزگاری مظهر بدجنسی و تا حدودی زشتی محسوب می‌شد. به نظر می‌رسد در گذر تاریخ دماغ‌ها کوچک و سر بالا شده‌اند.

سپید
متخصصان جراحی پلاستیک با دیدگاهی مثبت، دلایل گرایش به جراحی زیبایی بینی را در درجه اول، رفع نواقص و ناراحتی‌های جسمانی و عوارض روانی ناشی از آن و سپس حس زیباپسندی و گرایش فطری انسان به زیبایی و بهبود کیفیت زندگی و در مواردی بسیار اندک (حدود ۱۰ تا ۱۵درصد) تبلیغات رسانه‌ها، چشم و هم‌چشمی و… عنوان کرده‌اند. از دید این دسته، جراحی زیبایی بینی در ایران مد نشده بلکه سایز بزرگ بینی در نژاد ایرانی، یکی از دلایل تعداد بالای جراحی زیبایی بینی در ایران است. از دید آنها اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها از نظر آناتومی، خلقت و ژنتیک، اغلب بینی‌ زیبایی داشته و نیازی به عمل زیبایی بینی ندارند!(و البته کل عالم و آدم باید شبیه به آنها شوند)

سیاه
در مقابل این گروه اول عده‌ای از پزشکان گوش وحلق و بینی، روان‌شناسان و مردم عادی با بیان دلایلی مانند اختلالات روانی مراجعان و مسائل فرهنگی ـ اجتماعی، دیدگاهی منفی نسبت به این قضیه دارند. از دید این دسته، متقاضیان عمل‌ جراحی زیبایی بینی افرادی مرفه اما نازیبا هستند که برای زیباتر ساختن خود، حاضرند حتی از جانشان نیز بگذرند و این مساله بیشتر در مورد زنان جوان صدق می‌کند. در این دیدگاه علاوه بر تحقیر و استهزا متقاضی عمل جراحی زیبایی بینی، پزشکان انجام‌دهنده این عمل نیز تقبیح شده و متهم به زیر تیغ بردن افراد برای کسب درآمد بیشتر شده‌اند. پزشکانی که حتی در مواردی به جای زیباتر ساختن مراجعان خود، آنها را به کشتن می‌دهند.

خاکستری
در مقابل دو دیدگاه صفر و یکی فوق عده‌ای نیز عمل‌ جراحی زیبایی بینی را فی نفسه خوب یا بد نمی‌دانند. بلکه آن را معلول عوامل مختلف اجتماعی می‌دانند. اینان معتقدند مساله جراحی بینی تفاوت بسیار عمده‌ای با دیگر جراحی‌ها دارد و در حال حاضر به علت انجام مکرر آن در کشور تقریبا افرادی که بدون اطلاع کافی خود را متخصص در این زمینه می‌بینند، بسیار افزایش یافته است. بر اساس این دیدگاه افزایش تقاضا درگروه‌های سنی و جنسی مختلف، رشد و گسترش میزان اعمال جراحی زیبایی بینی در ایران و کمبود تعداد متخصصان جراحی پلاستیک زیبایی، فرصت فعالیت را به جراحان غیرمتخصص داده و منجر به بروز مشکلاتی نظیرعدم تضمین موفقیت در اعمال جراحی، روبه‌رو شدن برخی بیماران با پیامدهای منفی ناشی از اعمال جراحی نامناسب و حتی خطر مرگ و بالطبع، افزایش میزان شکایت‌ها از قصور پزشکی شده است. از دید این گروه پیامد این مساله طرح و بزرگ‌نمایی برخی از این موارد در رسانه‌ها به عنوان یک مساله اجتماعی و نوشتن مقالات و… با هدف کاهش تمایل اقدام به این عمل از طریق تاثیرگذاری بر متقاضیان، مسوولان و وجدان جمعی جامعه بوده است. در اکثر این نوشته‌ها، تاکید بر اختلالات روانی و شخصیتی متقاضیان بوده و متخصصان علوم ‌اجتماعی نیز این افراد را قربانیانی منفعل جامعه معرفی کرده‌اند. اما کمتر کسی به بررسی علل و ریشه‌های موضوع پرداخته است.

بینی و مشکلات روانی
آیا جراحی زیبایی بینی با مشکلات روانی در ارتباط است؟ بررسی‌های انجام شده در کشورهای اروپایی و آمریکا نشان داده حدود ۲۰ درصد افرادی که جراحی زیبایی بینی انجام می‌دهند، مبتلا به اختلالات روان نژندی مانند اضطراب، وسواس و افسردگی و حدود ۷۰ درصد نیز مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت وسواسی هستند و فقط ۱۰ درصد اعمال جراحی ناشی از حالت واقعا غیرطبیعی بینی است. از نظر سنی، اعمال جراحی زیبایی بینی بیشتر در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال انجام می‌شود و در میان تحصیلکرده‌ها و افراد مرفه فراوان‌تر است. هر چند طبقات اجتماعی متوسط و پایین هم با وجود هزینه بالای این قبیل اعمال با تحت‌فشار قرار دادن خود و خانواده به این امر اقدام می‌کنند.
نکته: در ایران مطالعات انجام شده نشان می‌دهد از نظر شخصیتی اغلب افرادی که جراحی زیبایی بینی انجام می‌دهند، ویژگی‌های وسواسی بارزی دارند و نیز دارای شخصیت خودشیفته و در پی جذابیت هستند
در ایران مطالعات انجام شده نشان می‌دهد از نظر شخصیتی اغلب افرادی که جراحی زیبایی بینی انجام می‌دهند، ویژگی‌های وسواسی بارزی دارند و در درجه دوم، افراد دارای شخصیت خودشیفته که کمال‌گرایی آنها متمرکز به خود و با هدف افزایش جذابیت است، این اعمال را انجام می‌دهند.

اعتماد به نفس با چاقو
دکتر مظاهری، دبیر انجمن روانپزشکان ایران در پاسخ به این سوال که آیا در افرادی که بینی بزرگ یا ناموزون دارند، عمل جراحی به افزایش اعتماد به نفس آنها می‌انجامد، می‌گوید: در افراد طبیعی این اتفاق رخ می‌دهد اما در بیماران تقریبا نتیجه خوبی ندارد. یک سوم این بیماران خانه‌نشین می‌شوند، زیرا نگرانند که از سوی دیگران مورد تمسخر قرار گیرند ولی به جرات می‌توان گفت که بخش عظیمی از این بیماران از رویارویی اجتماعی و شغلی دوری می‌جویند و عملکرد اجتماعی آنها کاهش می‌یابد. از این رو بهتر است پیش از جراحی زیبایی بینی از مشاوره یک روانپزشک بهره گرفت.

من زشتم
برخی، از جراحی بینی تصورات غیرواقعی دارند و به صورتی اغراق‌آمیز به این موضوع نگاه می‌کنند. بسیاری از افراد نیز نیازی به جراحی زیبایی ندارند و خود مصر به انجام جراحی هستند.
دکتر محسن نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی ایران در‌این‌خصوص می‌گوید: بیش از ۵۰ درصد متقاضیان جراحی پلاستیک بینی، احتیاجی به جراحی ندارند. اما علت این موضوع چیست؟
به گفته وی، در روانپزشکی اختلالاتی به نام احساس بدشکلی بدن (بدریختی بینی) و بدریخت هراسی وجود دارد. این افراد یک احساس ذهنی مداوم درباره زشت بودن برخی از جنبه‌های ظاهر یا چهره دارند، باوجود این‌که ظاهر آنها طبیعی یا تقریبا طبیعی است. توهم زشتی بسیار شایع است. تحقیق اخیری که روی دانشجویان انجام شده، نشان می‌دهد که ۹۰ درصد دانشجویان به نحوی از قیافه‌شان راضی نبوده‌اند. گفتنی است زشتی و زیبایی مفاهیم نسبی هستند و اگر کلمه طبیعی یا متوسط را در نظر بگیریم، باید بیش از ۶۰ درصد جمعیت قیافه طبیعی داشته باشند.
دکتر نراقی می‌افزاید: اساس اختلال احساس بدشکلی بدن، باور یا ترس قوی بیمارگونه است از این‌که ظاهر جذابی ندارد یا حتی نفرت‌انگیز است. این افراد بیشتر به متخصصان پوست یا جراحان پلاستیک مراجعه می‌کنند تا روانپزشکان. این افراد چنان واکنش نشان می‌دهند که گویی قیافه به واقع زشتی دارند، مانند زشت‌ها خجالت می‌کشند و دچار اضطراب و دلواپسی می‌شوند و توانایی زندگی واقعی را در معرض موانع روانی از دست می‌دهند. در حالات شدید بیماری این افراد از نگاه به آینه یا سطوح شفاف خودداری می‌کنند و با آرایش یا تغییر لباس سعی در پنهان کردن نقص فرضی خود دارند.
نکته مهم این است که درمان از طریق روش‌های جراحی در این افراد تقریبا بدون استثنا ناموفق است. به همین علل، چنین افرادی پس از عمل نیز دچار مشکل خواهند بود و چه بسا پس از عمل جراحی، بینی آنها وضعیتی بدتر از قبل پیدا ‌کند و افسردگی آنها افزایش یابد.

طبقه بالاتر، بینی کوچک‌تر
جامعه‌شناسان معتقدند هر فرد به عنوان یکی از افراد جامعه همواره توسط دیگر اعضای جامعه ارزیابی می‌شود و همواره بخشی از این قضاوت‌ها که اساس شکل‌گیری موقعیت‌های اجتماعی هستند، مبتنی بر قیافه و ظاهر افراد بوده است. به عبارت دیگر زیبایی و بهره‌مندی از آن از خصایص (سابقا طبیعی و امروزه قابل حصول) بارزی است که همواره دارندگان آن را در ارزیابی‌های اجتماعی نسبت به افراد معمولی و کمتر بهره‌مند از زیبایی در موقعیت بهتری قرار داده است. در واقع در ذهن ما، خوبی با زیبایی و بدی با زشتی همراه است، این موضوع باعث می‌شود هر موقعیت برتر و فرادستی در نظر ما واجد زیبایی باشد. امروز برابری واژه زیبایی و خوبی به پیوند زیبایی و فرادستی تعمیم یافته است، بنابراین بیان صحیح‌تر «خوب‌ها زیبا هستند» در زمانه ما این است که: «فرادستان زیبا هستند». این نگرش به زیبایی باعث می‌شود مردم در جوامع مختلف طالب زیبایی باشند و اگرچه درک و دریافت از زیبایی در اعصار گوناگون و جوامع مختلف همواره در حال دگرگونی بوده است، اما فهم از آن به عنوان نماد و نشانه ‌جایگاه اجتماعی بالا، پیوسته در حال بازتولید است.

زیبایی یا تنفس
بینی برای زیبا شدن یا نگاه داشتن عینک نیست. بینی اولین عضو بدن از نظر عبور جریان هواست که وظیفه تنظیم دمای هوا و رطوبت و تصفیه هوا را به عهده دارد.
از این‌رو در جراحی بینی نباید تنها به جنبه زیبایی آن توجه شود بلکه باید کارکرد بینی به بهترین شکل حفظ شود.

منبع: وزنامه جام جم
نویسنده : علی اخوان بهبهانی