زندگی روی کره ی زمین از5/3 تا 5/4 میلیارد سال پیش آغاز شد. بود. این مسئله که آیا حیات آلی در جای دیگری از جهان وجود دارد و اینکه آیا ممکن است تمدن ماوراء زمینی وجود داشته باشد، موضوع مهمی‌ برای دانشمندان و عموم مردم بوده است. با وجود چنین واقعیتی که هیچ موجود زنده‌ای در خارج از سیاره ما کشف نشده، علوم طبیعی جدید به قدری پیشرفت نموده‌اند که اکنون می‌توان این مسئله را بر مبنای علمی ‌مستحکمی ‌بنیان نهاد. پژوهشهایی در این مورد بوسیله دانشمندانی که در بسیاری از زمینه‌ها فعالیت دارند، در دست اجرا می‌باشد. امروزه مطالعه ما در منشا حیات، جستجوی ما در فضا و همچنین علم نجوم ما را به یک پنداشت فرازمینی از حیات رهنمون می‌کند. این موضوع تا کنون بیشتر در زمینه داستانها و فیلمهای علمی- تخیلی گنجانده می‌شد. ممکن است حادثه‌ای که باعث تشکیل حیات شده، در هر جای دیگری غیر از زمین نیز اتفاق افتاده باشد. ‌
تقریبا در تمام گوشه و کنار زمین حیات یافت می شود. روی کره زمین موجودات زنده ای وجود دارند که یا می جهند، یا شنا می کنند، یا پرواز می کنند، یا می دوند، یا می خزند، یا سینه خیز می روند و یا در زمین ریشه دارند. این موجودات هرچه باشند و هر ارگانیسمی داشته باشند، زمانی به وجود می آیند، زمانی می میرند و نسلها و گونه های جدیدی جایگزین آنها میشوند. ‌
اما اینکه آیا گستره مشابهی از حیات جائی دیگر در این جهان لایتناهی وجود دارد یا نه یکی از قدیمی ترین و جذاب ترین سوالات علمی بی پاسخی است که برای بشر مطرح بوده است. وقتی پهنه بی انتهای گیتی را با آن همه ستاره بیشمار در نظر می گیریم، پاسخ احتمالی این سوال به “بله” میل می کند. ‌
جیل تارتر، مدیر مرکز تحقیقات “ستی” در کالیفرنیا می گوید: ”ما که در کره زمین هستیم از غبار ستارگان بوجود آمده ایم. بنا بر این لااقل این احتمال وجود دارد که موجودات دیگری هم در جهان خارج از کره زمین وجود داشته باشند. ”
اما دانشمندان امیدوارند برای پاسخ به این سوال به ورای آمار و ارقام رفته و چیزی متقن تر و گویا تر پیدا کنند. شاید بتوان گفت اکنون دانشمندان بیش از هر زمان دیگری در تاریخ خوشبین هستند که حیات ذی شعور در ماورای زمین وجود داشته باشد و هم اینکه مدرک محکمی در تائید این احتمال بدست آید. ‌
امید این دسته از دانشمندان مخصوصا بواسطه کشف دنیاهائی در ماورای منظومه شمسی و یافته های جدیدی که بر دشواری حیات بر روی کره زمین خودمان تقویت شده است. ‌
دیانا نورتاپ، از دانشگاه نیومکسیکو، می گوید: ”همانطور که در باره گونه گونی حیات، بخصوص حیات ذره بینی، کسب دانش می کنیم، تعریفی که از حیات داریم و اینکه آیا ممکن است در برخی محیط هائی که در آنها شرایط حیات (برای بشر) فوق العاده سخت است حیات وجود داشته باشد گسترش می یابد. ”
دانشمندان میکروبها و موجودات ذره بینی ای را کشف کرده اند که در محیطهای دارای شرایط حرارتی، برودتی، نمکی، اسیدی و یا رادیواکتیوی که برای انسان کشنده است، مقاوم بوده و توان ادامه حیات دارند. برخی از این موجودات ذره بینی جان سخت، در تاریکی مطلق، بیابانهای فوق العاده خشک و حتی در چندین کیلومتری زیر زمین پیدا شده اند. ‌
از آنجا که برخی از شرایط محیطی بسیار سخت و طاقت فرسا در زمین، جزء شرایط عادی در جهان خارج از کره ما است، یافت ذراتی که در شرایط دشوار زندگی می کنند، برای زیست شناسان فضائی، خبر خوشی است که به دنبال یافتن حیات در ماورای کره زمین هستند. مثلا در کره مریخ بیابانهائی شبیه به برخی بیابانهای کره زمین وجود دارد. یکی از اقمار زحل به نام تایتان، جهانی از رودخانه ها و دریاچه های فوق العاده داغ است و در زیر سطح یخ زده قمر دیگر زحل که “انسلادوس” نام دارد شاید محیط هائی شبیه اعماق بسیار سرد کف اقیانوسهای کره زمین باشد. ‌ انفجار سیاراتی که به تازگی در خارج از منظومه شمسی ما بوقوع پیوسته و اخیرا مشاهده و ثبت شده به زیست شناسان فضائی قوت قلب داده است. از سال 1995 به این سو، یعنی زمانی که منجمان برای اولین بار در خارج از منظومه شمسی، سیاره ای پیدا کردند که به دور یک ستاره معمولی می گردد، تعداد موارد کشف اینگونه سیارات در خارج از منظومه شمسی که به “اگزوپلنت” معروف شده اند، به بیش از 200 رسیده است. اکنون دانشمندان 20 برابر تعداد سیارات منظومه شمسی، در خارج از آن سیاره شناسائی کرده اند. ‌
اکثر این سیاراتی که به تازگی کشف شده اند، غولهای گازی بیش از حد بزرگی هستند که حرکت وضعی آنها هم بیش از حد سریع است و به “مشتریهای داغ” معروف شده اند. این سیارات بیش از حد به ستاره خود نزدیک بوده و احتمالا برای زندگی نامناسب هستند. ‌
اما برخی از این اگزوپلنت ها به نحو شگفت انگیزی شبیه زمین خودمان هستند. دانشمندان اخیرا سیاره ای پیدا کرده اند که تنها 20 و نیم سال نوری با ما فاصله داشته و در فاصله ای قابل حیات از خورشیدش قرار دارد. منظور این است که آن سیاره در فاصله ای از ستاره اش قرار دارد که در آن فاصله آب مایع، و بنا بر این حیات ممکن است وجود داشته باشد. بعد معلوم شد که آن سیاره برای زندگی فوق العاده داغ است اما بلافاصله در همان منظومه سیاره دیگری پیدا شد که به این لحاظ هم احتمال زندگی بر روی آن ممکن بود و در نظر دانشمندان جایگزین آن سیاره اول شد. ‌
گفتنی است سازمان فضایی اروپا (ایسا) در حال شروع طرحی ابتکاری برای یافتن سیارات شبیه به زمین است. جست و جو برای سیارات سنگی(سیاراتی مانند زمین و مریخ) دور ستاره های دیگر به امید اینکه جهانی شبیه به زمین پیدا شود برنامه ی کلی ایسا در این زمینه است. یافتن سیاراتی شبیه به زمین دید کلی ایسا در مورد این طرح است. ‌
دست یابی به این هدف بلند پروازانه نیاز به فناوری بسیار پیشرفته ای دارد و تمرکز زیادی نسبت به تغییرات سریع در عرصه پژوهش را می طلبد. برای دست یابی به این موضوع و رسیدن به فناوری شناسایی سیارات سنگی سازمان فضایی اروپا تیم مشورتی طرح راه سیارات دوردست Exoplanet Roadmap Advisory Team را تشکیل داد. ‌
این گروه شامل ده کارشناس سیارات دوردست از سرتا سر اروپا و به ریاست پروفسر آرتی هاتزیس Hatzes pro. arti از کشور آلمان می باشد. ‌
با دقیق تر شدن فنون کنونی برای یافتن سیارات دیگر و پرتاب ماهواره ها، دانشمندان نه تنها انتظار دارند نه تنها دنیاهائی مانند زمین پیدا کنند، بلکه همچنین امیدوارند که بتوانند با مطالعه و بررسی نور منعکس شده از آن سیارات، وجود اثر انگشت حیات بر روی آنها را جستجو کنند.
مارگارت تورنبول، از زیست شناسان فضائی موسسه علوم رصد تلسکوپ فضا در بالتیمور واقع در مریلند آمریکا می گوید: ”بسته به اینکه ما تا چه حدی آماده جستجو و یافتن باشیم، ممکن است طی دو دهه چیزهائی کشف کنیم که کلا نحوه درک ما از حیات و گیتی را تغییر دهد. ”
البته همیشه این احتمال وجود دارد که حیاث فرازمینی زودتر از آنکه ما آنرا پیدا کنیم خود را به ما بنمایاند و ما را پیدا کند. البته نه به شکل بشقاب پرنده ای که به کره زمین سفر کند. اما تماس به صورت امواج رادیوئی از یک تمدن پیشرفته فرازمینی همیشه در حیطه احتمالات وجود داشته است. ‌
نظریه‌هایی که در ابتدای قرن بیستم ارائه شد، تقریبا بر خلاف تصور حیات در نقاط دیگر جهان بود. یکی از این نظریات، معروف به نظریه جزر و مدی است که در سال 1920 توسط “سر جیمز ژان” ارائه شد. طبق این نظریه، زمین در اثر تراکم جریانی از ماده که در اثر عبور ستاره‌ای از کنار خورشید جدا شده بود، بوجود آمده است که چنین امری باید بندرت اتفاق افتاده باشد. در نتیجه بنا به نظریه جزر و مدی، سیارات و حیات فرازمینی باید یک استثناء باشد. با مشاهداتی در سال 1943 این نظریه منتفی اعلام شد. کشفیات ستاره شناسان نظریه امکان وجود میلیاردها سیاره را قوت بخشید. در سال 1938 “الکساندر اپارین” کتابش را درباره منشا حیات منتشر ساخت. “استانلی میلر” از راه سنتز به مواد سازنده حیات نائل شد و اولین سمپوزیوم بین الملی پیرامون منشا حیات تشکیل گردید و.... ‌

منبع: روزنامه رسالت ۱۳۸۸/۰۳/۰۴
مترجم : مهشید بابایی