قرآن مجید اساس قانون و سنگ بنای تمدن اسلامی است. برهمین مبناست که صاحب نظران و محققان بی غرض بیگانه، به این نتیجه رسیدند که در فرهنگ بشری شخصیتی مؤثرتر و نافذتر از پیامبر(ص) و کتابی فرهنگ آفرین و زندگی سازتر از قرآن وجود ندارد. در طول چهارده قرنی که از تاریخ نزول وحی می گذرد، در سراسر تاریخ و جغرافیای اسلام، تفسیرهای فراوانی بر کلام خدانوشته شده است. امروز، حتی اسلام شناسانی که رقیبانه، یا به ندرت خصمانه به فرهنگ اسلام و تاریخ قرآن می نگرند، به این حقیقت که قرآن بی افزوده و بی کم و کاست همان است که در زمان حیات رسول اکرم (ص) توسط کاتبان وحی با نوشت افزارهای ساده و ابتدایی نوشته شده است، پی برده اند.
دکتر محمدرضا غلامپور، مدرس دانشگاه که علاوه بر فعالیتهای علمی و پژوهشی سابقه تهیه کنندگی و اجرای برنامه های تلویزیونی در زمینه معارف اسلامی و برنامه های قرآنی را دارد، در گفتگوی پیش رو به بیان دیدگاههای خود درباره چگونگی و راهبردهای جاری ساختن قرآن در زندگی پرداخته است. با ما همراه باشید.

قرآن در خانه مردم
غلامپور در ابتدای سخن در خصوص وضعیت برنامه های قرآنی صداوسیما می گوید: صداوسیما با برنامه های متنوع قرآنی، خوشبختانه قرآن را به خانه مردم آورده است. شبکه قرآن سیما به صورت تمام وقت این امکان را فراهم کرده است که هر لحظه اراده کردیم، صوت خوش قرآن را بشنویم و با تلاوتهای متنوع قاریان ایرانی و مصری دلمان را صفا دهیم و یا برخی درسهای تفسیری و تواشیح و ابتهالات را بشنویم و ببینیم. اما جای یک برنامه منسجم و جدی آموزش مفاهیم و کلید واژه های قرآنی و آشنایی با فقه اللغة قرآنی بسیار خالی است.
وی می افزاید: تلاوت قرآن با صدای زیبا و با رعایت قواعد تجویدی بسیار بجاست و طبق توصیه امام تمام کار نیست. در سالهای اخیر جلساتی که قاریان و حافظان قرآن سراسر کشور در طلیعه ماه مبارک رمضان با مقام معظم رهبری داشته اند، تأکید مکرر ایشان بر یادگیری مفاهیم قرآن بوده و هست. وی با تأکید بر ضرورت یادگیری مفاهیم قرآنی به برنامه ریزی های لازم در این رابطه اشاره کرده و می گوید: برای یک انسان مؤمن خیلی ناخوشایند است که کتاب دینش را بخواند و نفهمد در حالی که راههای یادگیری معانی و مفاهیم قرآن وجود دارد و راههای سختی هم نیست.
استاد دانشگاه اظهار می دارد: شخصی که در حد دیپلم با زبان عربی آشنا باشد، با شرکت در پنج جلسه نود دقیقه ای خواهد توانست حدود سی درصد از واژه ها و آیات را بفهمد. با ممارست و تمرین آموخته های قبلی قرآن را خواهد فهمید. این شعار نیست، راهی است که تجربه شده است. کتابهایی هم در این مورد نوشته شده است، بخصوص آقای ابوالفضل بهرام پور در چند سال اخیر زحمات زیادی در این مورد کشیده است. وی ادامه می دهد: سیمای جمهوری اسلامی ایران در این زمینه فعالیتهای خوبی داشته که شروع این مباحث از برنامه های چشمه های نور بود که در سالهای 73 تا 76 از شبکه سوم سیما پخش می شد.
دکتر غلامپور با تاکید براینکه فهم واژگان قرآنی و آیات قرآن، دانستن شأن نزول آیات در تلاوت قاری تأثیرگذار است می گوید: آیات قرآن مضامین و محتویات مختلفی دارد. قطعاً نحوه تلاوت آیات احکام با آیات جهاد متفاوت است. آیاتی که جملات خبری دارد با جملات امر و نهی نوع تلاوت متفاوت خواهد بود.
این پژوهشگر علوم قرآنی ادامه می دهد: یک قاری حرفه ای با توجه به این معانی و مضامین موسیقی لازم را انتخاب می کند و در یکی از دستگاه های شناخته شده که در موسیقی قرآن استفاده می شود، تلاوت می کند.

صنعت سینما در خدمت قرآن
وی درپاسخ به این پرسش که ساخت فیلم هایی با تکیه بر قصص قرآنی چقدر بر فهم معانی قرآن و معارف قرآنی کمک می کند؟ می گوید: قطعاً استفاده از صنعت سینما و تلویزیون و جلوه های سمعی و بصری خیلی مؤثر است. ما باید سینما را به خدمت قرآن درآوریم. علاوه بر آنکه بیننده با وقایع و این قصص آشنا می شود؛ بسیاری از صحنه های آن حوادث در ذهن او نقش می بندد که از طریق خطابه و درس به راحتی قابل القا نیست.
وی ادامه می دهد: خیلی از حوادث تاریخ اسلام هنوز به تصویر کشیده نشده است.
غلامپور تصریح می کند: تاریخ اسلام هرگز در فیلم خوب «محمد رسول ا... (ص)” خلاصه نمی شود، خیلی از صحنه های مهم در آن فیلم به تصویر نیامده، حتی از جنگها و غزوات پیامبر(ص) فقط به جنگ بدر و احد بسنده شده، جنگ احزاب(خندق) و اتفاقاتی که در خلال آن افتاد، تجمع احزاب برای سرنگونی اسلام، حفر خندق به پیشنهاد سلمان فارسی، خیانت یهودیان بنی قریظه، سختی هایی که مسلمانان در آن سال قحطی کشیدند، رشادتهای امیرالمؤمنین علی(ع) در این جنگ خود یک فیلم سینمایی کامل و یا یک سریال جذاب خواهد بود.
این مدرس دانشگاه در ادامه می افزاید: سرگذشت برخی از پیامبران گذشته همچون حضرت ابراهیم(ع)، حضرت یوسف(ع)، حضرت ایوب(ع) و حضرت سلیمان(ع) و موارد اندک دیگر توسط کارگردانان خوب کشورمان ساخته شده است، اما هنوز جای کار بسیاری دارد. داستانهای پیامبران از آدم(ع) تا خاتم(ص) بخصوص آن قصه ها که در منابع معتبر اسلامی به تفصیل آمده است، از بهترین داستانها و سناریوهای سینمای مذهبی خواهد بود، سینماگران متبحری که با جلوه های خوب و قوی سینمایی اینگونه داستانها را به تصویر درآوردند، بدون تردید پرفروش ترین فیلمها را هم خواهند داشت. تقریباً همه مردم با هر کیش و آیین و نحله دوست دارند، این گونه فیلمها را تماشا کنند.

تفسیر قرآن یک ضرورت است
تهیه کننده برنامه های قرآنی در پایان سخنان خود با اشاره به ضرورت استفاده از تفاسیر ارزشمندی که در طول تاریخ توسط عالمان دینی نگاشته شده اند، اظهار می دارد: یقینا زمانی که می گوییم«قرآن مجید در کمال فصاحت است» این سؤال پیش می آید که «پس چرا به تفسیر نیاز داریم؟»
وی ادامه می دهد: خداوند به ایجاز و اختصار سخن گفته است و کلام الهی بر وفق اسالیب زبان بشری است، بنابراین در آن مجاز، استعاره، تشبیه و کنایه و سایر تعبیرهای ادبی و زبانی وجود دارد. غلامپور می افزاید: همچنین در آن مفردات و ترکیباتی است که اگر هم در عصر نزول وحی بر پیامبر اکرم(ص) و اصحاب او آشکار بوده است، با گذشت زمان صراحت و وضوح معنایی آن در پرده ابهام رفته است. بنابراین به شرح و بیان و کشف حجاب و کشف محجوب اعم از تفسیر و تأویل نیاز دارد. فصحای هر قوم هم در کمال فصاحت ادای معانی کرده اند، ولی همه آثار مهم زبانی و ادبی هم به شرح و تفسیر نیاز دارد.

منبع: روزنامه قدس ۱۳۸۹/۸/۲۲
گفت و گو شونده : محمد رضا غلامی