هر گونه انحراف از هنجارهای پذیرفته شده علمی را با توجه به شرایط روز جامعه آسیب های اجتماعی گویند. در یک جامعه سالم هنجارهای اجتماعی (رفتارهای شهروندان) پذیرفته شده علمی عبارتند از: داشتن سلامت روانی، اعتماد شهروندان به یکدیگر، پرهیز از ریا و دروغ، تحصیل تا حداقل سطوح آموزش متوسطه، احترام به حقوق دیگران (ارتباطات درست اجتماعی)، احترام به قوانین مشروع و داشتن حداقل درآمد درحد بالای خط فقر. به عبارتی آسیب اجتماعی حالتی است که سلامت افراد جامعه آسیب ببیند.
لازم به ذکر است در جوامع سنتی برخی هنجارها برای نسل جوان قابل پذیرش نیست و نمی توان آن را به حساب ناهنجاری گذاشت زیرا جوانان با توجه به شرایط حاکم بر جامعه مطالبات جدیدی دارند و بایستی هنجارهای سنتی را با یافته های جدید علمی تلفیق کرد.
تن فروشی، فروش اجزای بدن مثل فروختن کلیه، فرار از منزل، کودکان کار، زنان خیابانی، همسر آزاری، اعتیاد به مواد مخدر یا اینترنت، دروغگویی، فرار نخبگان، انحرافات جنسی، ترک تحصیل کودکان، ازدواج اجباری، پایین بودن سن ازدواج و کودک آزاری نمونه هایی از آسیبهای اجتماعی هستند.
در مورد علل به وجود آمدن آسیب های اجتماعی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- کمرنگ شدن هنجارهای سنتی و عدم جایگزینی آن با هنجارهای پذیرفته شده جدید.
2- تغییر گروه های مرجع: امروزه اینترنت، تلویزیون های ماهواره ای، تلفن های همراه و... در انتشار فرهنگ ها و ارزش های مختلف (اجتماعی، هنری، اخلاقی و...) نقش بسیار بالایی دارند و برای برخی گروه های اجتماعی به ویژه جوانان مرجع هستند.
3- ناکارآمدی نظام آموزشی در ارائه تئوری های جدید زندگی با توجه به جمعیت جوان کشور
4- بیکاری: یک درصد رشد بیکاری باعث رشد 1/6 درصدی سکته قلبی و رشد 7درصدی جرائم می شود
5- تعارضات فرهنگی مانند وجود فاصله زیاد بین فرهنگ رسمی و غیر رسمی
6- تغییر روحی ارزش های اجتماعی مثل مدپرستی و زندگی شهرنشینی
7- ناکارآمدی رسانه های داخلی در تامین نیازهای مخاطبان که باعث گرایش به رسانه های خارجی می شود.
8- عدم استقلال مالی زنان
9- قوانین ناکارآمد و غیر جذاب برای نسل جوان. به عنوان مثال مجازات زندان در کاهش آسیب های اجتماعی نه تنها موثر نیست بلکه بعضا آسیب جدیدی ایجاد می کند.
اما راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی چیست؟
1- تلفیق ارزش های سنتی با هنجارهای جدید اجتماعی توسط رهبران فکری جامعه از جمله اندیشمندان، جامعه شناسان، روحانیون، روان شناسان و تحلیل گران.
2- پذیرش این واقعیت که نزدیک به 70درصد جمعیت کشور جوانانی هستند که مطالبات جدیدی دارند و سیاست گذاری ها باید انتظارات آنان را تامین کند.
3- گسترش شبکه های تلویزیونی و اینترنتی داخلی با توجه به سلیقه جوانان
4- گسترش مراکز پژوهشی و تئوری پردازی برای تولید تئوری های جدید
5- افزایش مراکز تفریحی و توریستی در کشور برای شاد کردن مردم
6- آموزش نحوه استفاده از اینترنت و تلویزیون های ماهواره ای در جهت نیل به اهداف توسعه ای (سواد رسانه ای)
7- ریشه کنی فقر فرهنگی و اقتصادی
مروری بر آمار آسیب های اجتماعی حساسیت موضوع را بیشتر نشان می دهد
1- میانگین جهانی زندانیان 135 نفر به ازای 100 هزار نفر جمعیت است که در ایران این نسبت 215 نفر بوده است. (سال 87)
2- 40 درصد از زندانیان تجربه قبلی داشتند.
3- 15 میلیون نفر در کشور درگیر مشکل اعتیاد هستند.
4- از میان 136 کشور از نظر شادی و نشاط رتبه ایران 96 بود. (2009)
5- 28 درصد کل قتل ها و 55درصد قتل زنان در سال 88 توسط بستگان درجه یک صورت گرفته (به نقل از سردار بتولی اداره آگاهی)
6-90درصد درصد کودک آزاری ها در خانه ها انجام می شود و 50 درصد آقایان تنبیه بدنی را حق خود می دانستند.
7- 55 درصد والدین 5 سال بعد متوجه اعتیاد فرزندان خود شدند.
8- در سال 88 روزانه 12 نفر خودکشی در کشور رخ داده است.

منبع: روزنامه مردم سالاری ۱۳۸۹/۱۰/۱۶
نویسنده : عباس حاتمی