نام آرتور جان آربری (1905-1969) با حروف زرین در تاریخ شرق‌شناسی می‌درخشد. این خاورشناس نامدار انگلیسی، سفری پر فراز و نشیب را در دنیای علم و ادب طی کرد و پلی مستحکم میان شرق و غرب بنا نهاد.
از کودکی فقیرانه تا قله‌های دانش

آربری در کوره راه‌های تنگدستی و مشقت‌بار کودکی‌اش، شعله‌ی علم و دانش را برافروخت. او که از دوازده سالگی ناگزیر به کار بود، عطش سیری‌ناپذیر یادگیری را در وجود خود پرورش داد. زبان‌های یونانی و لاتینی، سرآغاز این مسیر پرماجرا شدند و او را به آستانه‌ی دانشگاه کمبریج کشاندند.

در کمبریج، درخشش آربری در عرصه‌ی زبان‌های باستانی، درهای تازه‌ای را به رویش گشود. با بهره‌مندی از بورسیه‌ی اوقاف ادوارد براون، تسلط بر زبان‌های فارسی و عربی را زیر نظر استادان برجسته‌ای چون پروفسور لوی و رینولد نیکلسون فرا گرفت. این امر، کلید ورود او به گنجینه‌ی ارزشمند ادبیات شرق شد.

آثار مکتوب برجسته‌ی آربری، گواه بر تبحر و وسعت مطالعات اوست. ترجمه‌ی کتاب "مواقف" اثر نِفَّری، گام نخستین او در معرفی متون عربی به جهان غرب به شمار می‌رود. عضویت در دانشکده‌ی پمبروک کمبریج و کسب جایزه‌ی اول براون، تنها بخشی از دستاوردهای اولیه‌ی او در این مسیر بود.

از قاهره تا کمبریج: سفیر فرهنگی شرق

اقامت آربری در قاهره، فصل جدیدی در زندگی او رقم زد. آشنایی با سارینا سیمون، همسر آینده‌اش، و تصدی استادی و ریاست گروه زبان‌های کهن در دانشگاه قاهره، تجربیات ارزشمندی برای او به همراه داشت. با این حال، سرنوشت او را به دیار غرب فراخواند.

بازگشت به انگلستان، آربری را به کتابخانه‌ی دیوان هند و سپس به کرسی استادی زبان فارسی در دانشگاه لندن رساند. نبوغ و تعهد او به زودی زمینه‌ی ارتقای او به مقام استادی عربی و ریاست بخش مطالعات خاورمیانه را فراهم کرد.

اما دل آربری با کمبریج بود. در سال 1947، کرسی استادی زبان عربی در این دانشگاه را تصاحب کرد و تا پایان عمر در این کسوت باقی ماند. دغدغه‌ی او در شناساندن فرهنگ و ادب پربار ایران، منجر به تأسیس کرسی مستقل زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه شد.

میراثی جاودان: از ترجمه تا تألیف

آثار آربری فراتر از مرزهای دانشگاهی گسترده است. عضویت در فرهنگستان‌های ایران و مصر، مجمع علمی دمشق و کمیته‌ی ترجمه یونسکو، نشان از جایگاه والای او در عرصه‌ی علمی و فرهنگی دارد. تأسیس انجمن خاورشناسان بریتانیا نیز یکی دیگر از اقدامات اثرگذار او در جهت ترویج مطالعات شرق‌شناسی به شمار می‌رود.

ترجمه‌ی انگلیسی قرآن مجید توسط آربری، که به عنوان یکی از معتبرترین ترجمه‌های این کتاب مقدس شناخته می‌شود، تنها بخشی از میراث گران‌بهای اوست. کتاب‌هایی نظیر "شعر جدید فارسی" و "شیراز" تصویری شفاف از ادبیات و فرهنگ ایران را در اختیار خوانندگان غربی قرار می‌دهند. تألیفات و پژوهش‌های او در حوزه‌هایی مانند "عقل و وحی در اسلام"، عمق دانش و وسعت مطالعات او در زمینه‌ی اندیشه و فلسفه‌ی اسلامی را به خوبی نمایان می‌سازند.

سفیر فرهنگی شرق و غرب

آرتور جان آربری، فراتر از یک مترجم و پژوهشگر صرف، به مثابه‌ی یک سفیر فرهنگی عمل کرد. تلاش‌های خستگی‌ناپذیر او در معرفی فرهنگ و ادب ایران به غرب، زمینه‌ساز تبادلات فرهنگی و شکل‌گیری دوستی میان دو تمدن بزرگ شرق و غرب شد.

نام آربری در دنیای شرق‌شناسی همواره با درخشش همراه خواهد بود. میراث گران‌بهای او، مشعل فروزانی است که راه پژوهشگران شد. درخشش او الهام‌بخش نسل‌های آتی علاقه‌مندان به شرق و غرب است تا با گذر از مرزهای جغرافیایی و زبانی، درک متقابل و همبستگی فرهنگی را میان جوامع مختلف جهان گسترش دهند.