آرتور جان آربری: سفری در دنیای شرقشناسی
آرتور جان آربری، خاورشناس نامدار انگلیسی، در سال 1905 میلادی در خانوادهای فقیر در انگلستان دیده به جهان گشود. او که از سنین کودکی طعم مشقت و کار را چشیده بود، در کنار تلاش برای امرار معاش، عطش فراگیری دانش را نیز در خود میپروراند. علاقه وافر او به زبانهای یونانی و لاتینی، مسیر زندگیاش را به سوی تحصیلات عالیه در دانشگاه کمبریج رهنمون کرد.
آربری در دانشگاه کمبریج، در رشته زبانهای باستانی به تحصیل پرداخت و با درخشش در این عرصه، موفق به اخذ مدرک کارشناسی در سال 1927 شد. اما این پایان ماجرا نبود. او که شیفتهی فرهنگ و ادبیات شرق بود، با استفاده از بودجه اوقاف ادوارد براون، زبان فارسی را نزد استاد برجسته، پروفسور لوی، و زبان عربی را در محضر رینولد نیکلسون، خاورشناس نامدار، فرا گرفت.
تسلط آربری بر این دو زبان، دریچههای نوینی را به سوی دنیای شرق برای او گشود. او به تحقیق در ادبیات عرب پرداخت و با ترجمه کتاب "مواقف" اثر نِفَّری، گامی مهم در معرفی این اثر ارزشمند به جهان غرب برداشت.
فعالیتهای علمی و پژوهشی آربری به قدری چشمگیر بود که در سال 1931 به عنوان محقق به عضویت دانشکده پمبروک دانشگاه کمبریج درآمد و جایزه اول براون را نیز از آن خود کرد. این دستاوردها، فرصتی طلایی برای او فراهم کرد تا با دریافت بورسیه، راهی قاهره شود و در آنجا به تحقیق و مطالعه بپردازد.
در قاهره، سرنوشت مسیر زندگی آربری را دگرگون کرد. او در این شهر با سارینا سیمون، بانویی رومانیایی، آشنا شد و در سال 1932 با او ازدواج کرد. این پیوند، فصل جدیدی در زندگی آربری گشود و او را به سوی دانشگاه قاهره رهنمون کرد، جایی که به عنوان استاد و رئیس گروه زبانهای کهن (یونانی و لاتینی) مشغول به کار شد.
اما آربری به زودی به وطن خود بازگشت و دو سال را به عنوان کتابدار در کتابخانه دیوان هند گذراند. در سال 1944، نقطه عطفی در کارنامهی آربری رقم خورد. او پس از کناره گیری مینورسکی از استادی زبان فارسی در دانشگاه لندن، به جای او انتخاب شد و دو سال بعد، به مقام استادی رشته عربی و ریاست بخش مطالعات خاورمیانه ارتقا یافت.
عشق و تعهد آربری به فرهنگ و ادبیات ایران، او را به سوی دانشگاه کمبریج کشاند. در سال 1947، پس از استعفای چارلز امبروز استوری، کرسی استادی زبان عربی در این دانشگاه به او تعلق گرفت و تا پایان عمر در این کسوت باقی ماند.
تلاشهای بیوقفه و دلسوزانهی آربری در دانشگاه کمبریج، به ثمر نشست و کرسی مستقلی برای تدریس زبان و ادبیات فارسی در این دانشگاه تاسیس شد. این دستاورد بزرگ، گامی مهم در جهت معرفی فرهنگ و ادبیات غنی ایران به دانشجویان و پژوهشگران غربی به شمار میرفت.
آربری که به عنوان عضوی فعال در مجامع علمی مختلف از جمله فرهنگستان ایران و مصر، مجمع علمی دمشق و همچنین نایب رئیس کمیته ترجمه یونسکو فعالیت میکرد، در سال 1948 انجمن خاورشناسان بریتانیا را تاسیس کرد.
میراث آربری تنها به فعالیتهای علمی و عضویت در نهادهای مختلف خلاصه نمیشود. او آثار متعدد و ارزشمندی به زبانهای انگلیسی و فارسی از خود به یادگار گذاشته است که از جملهی آنها میتوان به ترجمه انگلیسی قرآن مجید، کتاب "شعر جدید فارسی"، "شیراز"، "عقل و وحی در اسلام" و "جزوه تحقیقات و مطالعات انگلیسی ها درباب فارسی" اشاره کرد.
ترجمه انگلیسی قرآن مجید توسط آربری، به عنوان یکی از معتبرترین ترجمههای این کتاب مقدس در جهان شناخته میشود و تاکنون به زبانهای مختلف ترجمه شده است.
آرتور جان آربری، خاورشناسی برجسته و ادیبی وارسته، سرانجام در سال 1969 در سن 64 سالگی دیده از جهان فروبست. درگذشت او، خسارتی جبرانناپذیر برای دنیای شرقشناسی به شمار میرفت.
آثار به جا ماندهی آربری، گنجینهای گرانبها برای پژوهشگران و علاقهمندان به فرهنگ و ادبیات شرق است. ترجمههای او از متون ادبی و دینی، پلی ارتباطی میان شرق و غرب به وجود آورده و زمینهی درک عمیقتر این دو حوزه را فراهم کرده است.
علاوه بر ترجمه، تألیفات آربری نیز در معرفی فرهنگ ایران و اسلام به جهان غرب نقش بسزایی ایفا کرده است. کتابهایی نظیر "شعر جدید فارسی" و "شیراز" تصویری روشن از ادبیات و فرهنگ ایرانی را در اختیار خوانندگان غربی قرار میدهند.
آثار پژوهشی آربری مانند "عقل و وحی در اسلام" نشاندهندهی عمق دانش و وسعت مطالعات او در زمینهی اندیشه و فلسفهی اسلامی است.
نگاهی به کارنامهی آربری، نشان میدهد که او فراتر از یک مترجم و پژوهشگر صرف، به عنوان سفیر فرهنگی عمل کرده است. تلاشهای خستگیناپذیر او در معرفی فرهنگ و ادب غنی ایران به غرب، زمینهساز تبادلات فرهنگی و شکلگیری پلهای دوستی میان دو تمدن بزرگ شرق و غرب شده است.
تأسیس انجمن خاورشناسان بریتانیا نیز یکی دیگر از اقدامات ارزشمند آربری به شمار میرود. این انجمن با گردهم آوردن پژوهشگران و علاقهمندان به مطالعات شرقشناسی، بستری برای تبادل دانش و گسترش آگاهی نسبت به فرهنگهای شرقی فراهم کرده است.
در پایان، میتوان گفت که آرتور جان آربری، خاورشناس برجستهی انگلیسی، با پشتکار، فداکاری و عشق به فرهنگ شرق، نامی ماندگار از خود به جای گذاشت. میراث گرانبهای او همچنان چراغ راه پژوهشگران و علاقهمندان به شناخت دنیای شرق است.
نظر شما