مقدمه:

ازدواج یکی از مهم‌ترین رویدادهای زندگی انسان و بنیانگذار خانواده است. در ایران، ازدواج از جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و آموزه‌های دینی برخوردار است. با این حال، در سال‌های اخیر شاهد تحولات قابل‌توجهی در الگوی ازدواج، به خصوص در میان زنان دهه شصت، بوده‌ایم.

تغییرات در الگوی همسرگزینی:

در گذشته، ازدواج‌ها عمدتاً بر اساس معیارهایی مانند سن، موقعیت اجتماعی و اقتصادی و هم‌سن بودن زوجین صورت می‌گرفت. اما در حال حاضر، شاهد تغییر در این الگو هستیم و تمایل به ازدواج با افراد جوان‌تر، به‌ویژه از سوی مردان، افزایش یافته است. این امر، شانس ازدواج زنان را به خصوص در سنین بالاتر از 30 سالگی به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

دلایل تغییر در الگوی همسرگزینی:

• تغییر در نگرش‌ها: ازدواج دیگر مانند گذشته یک ضرورت تلقی نمی‌شود و افراد تمایل بیشتری به استقلال و خودسازی قبل از ازدواج دارند.
• افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان: گرایش روزافزون زنان به تحصیلات عالیه و حضور در بازار کار، سن ازدواج را به تعویق می‌اندازد.
• تاثیرات رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: ترویج فرهنگ فردگرایی و تجمل‌گرایی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، انتظارات افراد از ازدواج را افزایش داده و یافتن همسر ایده‌آل را دشوارتر کرده است.
• عدم امنیت اقتصادی: ثبات شغلی و وضعیت اقتصادی مناسب، از جمله معیارهای مهم در انتخاب همسر محسوب می‌شود. ناپایداری شغلی و دشواری‌های معیشتی، تمایل به ازدواج را در جوانان کاهش می‌دهد.

تاثیرات روابط پیش از ازدواج:

• تغییر نگرش‌ها نسبت به ازدواج: روابط پیش از ازدواج می‌تواند تعهد و مسئولیت‌پذیری افراد را نسبت به ازدواج کاهش دهد.
• به تعویق انداختن ازدواج: افراد ممکن است ازدواج را به تعویق بیندازند تا تجربیات بیشتری در روابط عاطفی کسب کنند.
• افزایش طلاق: آمار طلاق در میان زوج‌هایی که سابقه زندگی مشترک پیش از ازدواج دارند، بیشتر از زوج‌هایی است که ازدواج سنتی را تجربه کرده‌اند.

تحولات فرهنگی و اجتماعی:

• افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان: زنان تحصیل‌کرده و شاغل، معیارهای بالاتری برای انتخاب همسر دارند و یافتن شریکی که از نظر سطح تحصیلات، شغل و موقعیت اجتماعی با آنها همسان باشد، دشوارتر است.
• تغییر در نقش‌ها و جایگاه‌های جنسیتی: در گذشته، زنان مسئولیت‌های خانه‌داری و تربیت فرزندان را بر عهده داشتند، اما در حال حاضر، زنان در کنار وظایف سنتی، در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی نیز فعال هستند. این امر، انتظارات از همسران را تغییر داده و یافتن شریکی که در انجام وظایف منزل و تربیت فرزندان مشارکت کند، دشوارتر شده است.

موانع اقتصادی:

• هزینه‌های بالای ازدواج: هزینه‌های مسکن، جهیزیه و برگزاری مراسم عروسی، از جمله موانع اصلی ازدواج جوانان محسوب می‌شود.
• بیکاری و عدم ثبات شغلی: ثبات شغلی و وضعیت اقتصادی مناسب، از جمله معیارهای مهم در انتخاب همسر محسوب می‌شود. ناپایداری شغلی و دشواری‌های معیشتی، تمایل به ازدواج را در جوانان کاهش می‌دهد.

پیامدهای افزایش سن ازدواج و احتمال تجرد قطعی:

• کاهش نرخ باروری: تجرد در سنین بالا، به معنای کاهش موالید و پیری جمعیت در آینده است. این امر، فشار زیادی بر نظام‌های رفاه و حمایتی جامعه در سال‌های آتی وارد خواهد کرد.
• افزایش آسیب‌های اجتماعی: تجرد در سنین بالا می‌تواند زمینه را برای بروز آسیب‌های اجتماعی مانند افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد و انحرافات اخلاقی فراهم کند.
• تغییر در ساختار خانواده: افزایش تجرد قطعی، خانواده‌های سنتی را کوچکتر می‌کند.
  
  راهکارهای مقابله با چالش‌های ازدواج زنان دهه شصت:

برای مقابله با چالش‌های ازدواج زنان دهه شصت و کاهش احتمال تجرد قطعی، راه‌کارهای مختلفی از سوی کارشناسان و مسئولان پیشنهاد شده است:

حمایت‌های اقتصادی:

• ارائه وام‌های کم‌بهره برای ازدواج و خرید مسکن
• ایجاد تسهیلات شغلی و حمایت از کسب‌وکارهای خانگی برای زنان
• اختصاص یارانه‌های حمایتی برای تسهیل امر ازدواج

تغییر نگرش‌ها:

• فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و نهادهای آموزشی برای ترویج ازدواج موفق و پایدار
• آموزش مهارت‌های زندگی مشترک مانند ارتباط مؤثر، حل مساله و مدیریت تعارض به جوانان
• به چالش کشیدن نگرش‌های منفی نسبت به تجرد و معرفی الگوهای موفق از زنان مجرد

بازنگری قوانین مرتبط با ازدواج و اشتغال:

• ایجاد شرایطی برای اشتغال برابر زنان و مردان و رفع تبعیض‌های جنسیتی در بازار کار
• وضع قوانینی برای تسهیل و حمایت از مادران شاغل مانند مرخصی زایمان با حقوق و ایجاد مهدکودک‌های باکیفیت

حمایت‌های اجتماعی و مشاوره:

• ایجاد مراکز مشاوره پیش از ازدواج برای افزایش آگاهی و آمادگی جوانان برای تشکیل زندگی مشترک
• ارائه خدمات مشاوره به زوج‌های جوان برای حل مشکلات و تقویت زندگی زناشویی
• ایجاد شبکه‌های اجتماعی برای حمایت از زنان مجرد و ارتقای سطح کیفی زندگی آن‌ها

توجه به تحولات فرهنگی و اجتماعی:

• حمایت از نهاد خانواده و ترویج ارزش‌های والای آن با رویکردی امروزی
• بازتعریف نقش‌های جنسیتی و ترویج فرهنگ مشارکت‌پذیری در امور منزل و فرزندپروری
• ایجاد بستر مناسب برای موفقیت‌های تحصیلی و شغلی زنان در کنار ایفای نقش‌های خانوادگی

جمع‌بندی:

افزایش سن ازدواج و احتمال تجرد قطعی در میان زنان دهه شصت، چالشی جدی برای جامعه ایران به شمار می‌رود. با اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه که شامل حمایت‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و تغییرات قانونی باشد، می‌توان این معضل را تا حد زیادی کاهش داد.

اقدام به موقع و همکاری تمامی نهادهای مسئول در کنار تغییر نگرش‌های فردی و اجتماعی، می‌تواند زمینه‌ساز ازدواج موفق و تشکیل خانواده‌های پایدار برای نسل جوان، به ویژه زنان دهه شصت، شود.