فهرست عناوین

فهرست آیات

﴿انا انزلناه فی لیله مبارکه اناکنا منزلین فیها یفرق کل امر حکیم ﴾ سوره دخان آیات3 و 4.

ما قرآن را در شبى مبارک فرستادیـم, زیرا همواره هشدار دهنده و انذار کننده بودهایـم. در آن شب مبارک هر امرى طبق حکمت خداوند تنظیم مى شود.

مبارکه: مبارک از ماده برکت است. یعنى بسیار سـودمند و جاویدان که از رحمت گستردهالهى برگرفته شـده. برکت به معناى افزونـى و فراخى و زیادى نعمت و روزى نیزگـویند. در آیه مى خـوانیـم: «و لـو ان اهل القرى آمنوا واتقـوا لفتحنا علیهمبرکات مـن السماء والارض» اگر مردم قریه ها (شهرها) ایمان آورده و تقوا پیشه خـودمـى ساختنـد, بـى گمان, از آسمان و زمیـن بـر آنها درهاى بـرکت و افزونى مىگشودیم.

شب قـدر که در آن قرآن نازل شـده, مبـداء تمام خیرات و برکات و سرچشمه نیکى ها وخـوبى ها است. شبى است که مقدرات جهان بشریت با نزول قـرآن در آن استحکـام مـىپذیـرد و مشخص مـى گردد.

از کجـابـدانیـم که ﴿ لیله مبـارکه ﴾ همـان شب قـدر است؟

در سـوره بقره آیه 185 مـى خـوانیـم: ﴿ شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن ﴾ ماهرمضان که قرآن در آن نازل شد. و در سـوره قدر نیز مى خـوانیـم: ﴿ انا انزلناه فىلیله القدر ﴾ ما آن را در شب قدر نازل کردیـم. بنابـرایـن قطعا شب قـدر در ماهرمضان است و قطعا قرآن در این شب نازل شده است.

ولـى شب قـدر کـدام شب از شبهاى ماه مبارک رمضان است؟ از قـرآن چنین چیزى مشخصنشده و در احادیث معصومیـن علیهم السلام نیز اشاره به سه مورد یا بیش از آن شدهاست, ولى ظن بیشتر ایـن است که در دهه آخـر ماه رمضان باشـد و احتمال بیشتـر همانسه شب نـوزده و بیست و یکـم و بیست وسـوم مـاه اســت. ولـى بـــه هـر حـــــالبهتر این است که انسان هر شب ماه مبارک را به احتمال ایـن که شب قدر باشد, بهعبادت و قرائت قرآن و دعا و نیایش بگذراند و ایـن منحصـر نباشـد به احیاى سه یاچهار شب هرچنـد اکتفاى به آن نیز بسیار ارزنده است.

نزول قرآن:

آنچه از قرآن استفاده مـى شـود, نزول قرآن بـر دو گـونه است: 1ـ نزول دفعى و کلـى2ـ نزول تدریجـى. نزول دفعى یعنـى قرآن بطـور کامل در شب قدر بر قلب رسـول اکرم(ص)و نزول تـدریجـى عبارت از نزول قـرآن در مـدت بیست وسه سـال (دوران دعوت) بهتـدریج و به مناسبت ها و طبق رویدادها.

انا کنا منذریـن: ما پیـوسته انذار کننـده بـوده ایـم. خـداونـد مـى خـواهـدبفـرمایـد که انذار و هشـدار منحصـر به قرآن و اسلام نمـى باشد زیـرا هشـدارهاىالهى در طـول تاریخ بـوده و ایـن سنت جـاویـد پـروردگـار است که از طـریق انبیا ورسل ادامه داشته و پیامبـران, ملت ها و امت ها را از نافـرمانـى و عصیانپـروردگـار برحذر داشته و انذار نموده اند.

یفرق: فرق یعنـى جـدا کردن و فصل چیزى از چیز دیگر تا متمایز و مشخص شوند و درمقابل آن «احکام» است. پس امر حکیـم امرى است که الفـاظش از یکـدیگـر متمـایزنبـاشنـد.

1

نزول و انزال: در آیـاتـى که بحث از نزول دفعى و جمعى قـرآن در شب قـدر یا در ماهرمضان است, عبارت «انزال» آمـده و معنایـش همـان نزول دفعى و تفصیلـى در یکجـاست.

و در مـواردى که بحث از نزول تـدریجـى به میـان آمـده, عبــارت «تنزیل» ذکر شدهاست. در تفسیر على بـن ابراهیم از امام کاظم(ع) نقل شده که در تفسیر آیه﴿ انـاانزلنـاه فـى لیله مبـارکه ﴾ فـرمود:

«هـى لیله القـدر انزل الله عزوجل القـرآن فیها الــــى البیت المعمور جمله واحدهثم نزل مـن البیت المعمور على رسول الله فى طـول عشریـن سنه» لیله مبارکه همان شبقدر است که خداوند قرآن را در آن شب بـر «بیت معمـور» یک جـا نـازل کـرد سپـس ازبیت معمور در طـول بیست سال بر رسـول خدا صلى الله علیه و آله نازل شد. مقصـود ازبیت معمـور چیست؟ مطـالب زیادى ذکـر شـده که جـاى آن اینجا نیست, ممکـن است جایىمحاذى خانه خدا باشد یا مقصود خـود کعبه باشد. به هر حال هر جا باشـد, قطعا مـدنظر حضـرت بـوده و پیـامبـر بـدون شک در جـریـان امـر قـرار گرفته است.

ضمنـا ملاحظه مـى شـود که در ایـن روایت بـراى نزول دفعى عبــارت «انزل» آورده ودر مـورد تـدریجـى عبارت «نزل» به کار برده شده.

محمد بـن مسلـم از حمران روایت کرده که از امام باقر علیه السلام درباره ایـن آیهمى پرسـد. امام مـى فرماید: «آرى! منظور شب قدر است که هر سال در دهه آخر ماهرمضان تکرار مـى شـود». در مـورد آیه فیها یفرق کل امر حکیـم مـى فرماید: «در شبقدر از هر سال, تمام امـور آن سال که بایـد تا سال بعد جریان داشته باشـد و رخبـدهد, چه امر خیر و چه امر شر, چه فرمانبرى مردم و چه عصیان و تمرد آنان, چهمـولـودهایى که به دنیا مـىآیند و چه اجل هایى که فـرا مـى رسـد, چه رزق و روزىهاو چه هـر امـر دیگـرى که تقـدیر مى شود.

پـس هر چه در آن شب براى آن سال تقدیر شود, همان قضاى حتمى است ولـى در عیـن حـالمشیت خـداونـد در آن تصـرف خـواهــد داشت.»

2

مجله پاسدار اسلام ش 216