موضوع : دانشنامه | الف

استاد غلامرضا ارژنگ

استاد غلامرضا ارژنگ: پژوهشگر و مؤلف برجسته ایرانی در حوزه دستور زبان فارسی

غلامرضا ارژنگ، متولد ۲ آذر ۱۳۱۵ در قم، از پژوهشگران برجسته و مؤلفان کتاب‌های درسی دستور زبان فارسی و آیین نگارش دوره‌های راهنمایی و دبیرستان است. خانواده او اهل بیدگل کاشان بودند و در دوران شورش نایب حسین خان کاشی به دلیل عدم همکاری با عوامل او به قم مهاجرت کردند. ارژنگ در سن ۹ سالگی پدرش را از دست داد و پس از چند سال تلاش در عرصه آموزش، به شغل آموزگاری پرداخت.

زندگی و تحصیلات: غلامرضا ارژنگ دوران تحصیلی خود را در قم سپری کرد و دانش‌آموخته دبیرستان حکیم نظامی قم است. او سپس به تدریس در همین دبیرستان مشغول شد. در سال ۱۳۳۲ و در سن ۱۷ سالگی، به دلیل علاقه‌مندی به شغل آموزگاری، تاریخ تولد خود را به ۱۳۱۲ تغییر داد. در سال ۱۳۳۸ گواهینامه ششم متوسطه ادبی و در سال ۱۳۴۱ مدرک لیسانس ادبیات و زبان فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد. همچنین در سال ۱۳۴۵ گواهینامه آموزش زبان فرانسه را از انستیتو ایران و فرانسه و در سال ۱۳۴۹ فوق لیسانس علوم تربیتی را از دانشگاه تهران اخذ کرد.

فعالیت‌های حرفه‌ای: ارژنگ از سال ۱۳۳۲ به عنوان آموزگار در قم مشغول به کار شد و در سال ۱۳۴۲ به آموزش و پرورش تهران منتقل گردید. او تا سال ۱۳۵۰ در دبیرستان‌های مختلف تهران از جمله پهلوی، امیرکبیر و مروی تدریس کرد. از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۹ با سمت کارشناسی در مرکز تحقیقات و برنامه‌ریزی درسی و سازمان کتاب‌های درسی فعالیت نمود و در این دوران با همکاران خود به تدوین کتاب‌های درسی دستور زبان فارسی و آیین نگارش بر اساس شیوه‌های نوین آموزشی پرداخت. او همچنین در تدوین شیوه‌نامه رسم‌الخط فارسی برای کتاب‌های درسی، تغییرات مهمی را ایجاد کرد.

پس از بازنشستگی به درخواست خود در سال ۱۳۵۹، ارژنگ همچنان به فعالیت‌های علمی و آموزشی ادامه داد. او تا سال ۱۳۸۵ در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مختلف از جمله وزارت درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش و دوره‌های بازآموزی صدا و سیما به تدریس دستور زبان و ادبیات فارسی مشغول بود. از سال ۱۳۹۰ نیز با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی همکاری کرد و مسئولیت تهیه و تنظیم تعریف‌های مدخل‌های دستوری، آرایه‌های شعری و عروض و قافیه را بر عهده داشت.

آثار و تألیفات: غلامرضا ارژنگ در طول سال‌ها فعالیت علمی خود آثار مهمی را تألیف کرده است. از جمله:

دستور زبان فارسی (دوره سه ساله راهنمایی) - با همکاری دکتر حسن انوری و دکتر حسن احمدی گیوی (۱۳۵۳)
آیین نگارش (سال اول دبیرستان) - با همکاری دکتر حسن انوری (۱۳۵۳)
کتاب نگارش و سخنوری (سال چهارم دبیرستان) - با همکاری دکتر نادر وزین‌پور (۱۳۵۶)
دستور زبان فارسی (سال‌های دوم، سوم و چهارم دبیرستان) - با همکاری دکتر علی اشرف صادقی (۱۳۵۷)
شیوه‌نامه رسم‌الخط فارسی برای کتاب‌های درسی و انتشارات آموزشی (۱۳۶۱)
فارسی عمومی - دانشگاه پیام نور (۱۳۷۰)
دستور زبان فارسی امروز - نشر قطره (۱۳۷۱)
زبان و ادب فارسی - نشر قطره (۱۳۷۳)
فرشته گندمزار و سیمرغ آفتاب - انتشارات سروش (۱۳۷۳)
پنج گفتار دستوری - انتشارات الست
نگارشی از قصاید و غزلیات سعدی - نشر قطره (۱۳۸۳)
گردآوری هزار و یک غزل شورانگیز - نشر قطره (۱۳۸۵)
آیین نگارش - نشر قطره (۱۳۹۰)
ویرایش زبانی برای نثر فارسی امروز - نشر قطره (۱۳۹۰)
علیت و مقوله‌های علت و معلول - آماده چاپ
گردآوری چهارصد غزل شورانگیز - زیر چاپ
داستان آفرینش انسان - آماده چاپ
آتشکده خاموش - مجموعه اشعار نویسنده
شیوه نگارش فارسی - نشر قطره (۱۳۹۲)

مقالات: غلامرضا ارژنگ همچنین مقالات متعددی در زمینه‌های دستوری، ادبی و اجتماعی نوشته که در مجلات و نشریات مختلف به چاپ رسیده است. از جمله:

قید در زبان فارسی امروز - مجله وحید (۱۳۴۷)
صفت و نقش دستوری آن در زبان فارسی معاصر - مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران (۱۳۵۰)
دستور یک استاد - نقد جامع بر دستور دکتر پرویز ناتل خانلری (۱۳۵۱)
حرف ربط (پیوند) - نشریه سومین کنگره تحقیقات ایرانی (۱۳۵۳)
تحول قالب‌های عروضی در شعر فارسی معاصر - مجموعه خطابه‌های کنگره تحقیقات ایرانی (۱۳۵۳)
ضمیر و نقش دستوری آن - سخنرانی‌های کنگره تحقیقات ایرانی (۱۳۵۵)
نقد و بررسی برنامه فارسی دانشگاه‌ها - مجله آدینه (۱۳۶۶)
آموزش و پرورش و اصول آن - مجله دانشمند (۱۳۶۷)
نقدی بر دستور زبان فارسی کتاب‌های دبیرستانی بعد از انقلاب - روزنامه ابرار
صورت شعر در کتاب‌های آموزش پیش از دبستان - مجله آدینه (۱۳۸۶)
ویرایش و بررسی جلد اول فرهنگ جامع زبان فارسی - انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۹۲)

غلامرضا ارژنگ با آثار و تلاش‌های علمی خود، نقش مهمی در توسعه و ارتقای زبان و ادبیات فارسی داشته و همچنان به عنوان یکی از تأثیرگذارترین پژوهشگران این حوزه شناخته می‌شود.