تهران- ایرنا - با نزدیک شدن به بازگشایی دانشگاه‌ها، بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهبود بسترهای آموزش مجازی امری حیاتی است. برخی از پیشنهادات برای این بهبود شامل کاهش قیمت بسته‌های اینترنتی یا رایگان کردن اینترنت نرم‌افزارهای آموزش مجازی، ارزشیابی ترکیبی دانشجویان، حضوری کردن دروس مهم‌تر و مجازی شدن دروس کم‌اهمیت‌تر می‌باشد.

در حالی که کشورهای پیشرفته از مدت‌ها پیش از آموزش مجازی بهره‌برداری می‌کنند و زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده‌اند، بسیاری از کشورها از جمله ایران، به واسطه بحران کرونا به اهمیت این نوع آموزش پی بردند. بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها در زمان شیوع کرونا، منجر به استفاده گسترده از نرم‌افزارهایی مانند ادوبی کانکت و شاد شد تا دانشجویان بتوانند به فرایند آموزش ادامه دهند.

اکنون با ریشه‌کن شدن نسبی کرونا، آموزش مجازی همچنان به عنوان یک روش موثر برای بسیاری از دانشجویان و دانش‌آموزان باقی مانده است، زیرا هم در هزینه و هم در زمان صرفه‌جویی می‌کند. با این حال، آموزش مجازی در ایران همچنان با چالش‌های زیرساختی و نرم‌افزاری مواجه است و نیاز به تقویت دارد.

مشکلات فنی

• قطعی و سرعت پایین اینترنت: بسیاری از دانشجویان معتقدند قطعی اینترنت روند آموزش را مختل می‌کند و حضور کامل در کلاس‌ها امکان‌پذیر نیست. قطع و وصل متعدد اینترنت نیز به احساس خستگی و بی‌حوصلگی در دانشجویان می‌انجامد.
• بالا بودن هزینه و حجم اینترنت مصرفی: دانشجویان برای انجام کارهای دانشگاهی نیاز به حجم زیادی از اینترنت دارند. با توجه به وضعیت اقتصادی، خرید بسته‌های اینترنتی برای بسیاری از آن‌ها مشکل است.
• دسترسی محدود به اینترنت در برخی مناطق: دانشجویانی که از شهرها و روستاهای کوچک به تهران می‌آیند، ممکن است با مشکلات جدی در دسترسی به اینترنت مواجه باشند.

مشکلات آموزشی

• اختلال در یادگیری و انتقال مفاهیم: حذف ارتباط مستقیم در آموزش مجازی باعث می‌شود امکان رصد کردن مشکلات دانشجویان هنگام تدریس به حداقل برسد.
• کاهش کیفیت دروس تخصصی و عملی: دروس تخصصی که نیازمند کار عملی هستند، در آموزش مجازی به خوبی اجرا نمی‌شوند و این امر بر کیفیت کلی دروس تاثیر می‌گذارد.
• ارزشیابی نادرست آموزشی: ارزیابی صحیح دانشجویان در سیستم مجازی با چالش مواجه است؛ مشکلات فنی و آموزشی عدم امکان ارزشیابی دقیق را بوجود می‌آورد.
• نبود بازدهی مناسب در امتحان: مشکلات مربوط به فرایند آموزشی و ارزیابی ناقص، بازدهی دانشجویان را در امتحانات کاهش می‌دهد.

مشکلات مربوط به عملکرد اساتید

• اختلال در تعامل و درک شرایط دانشجویان: نبود ارتباط حضوری باعث می‌شود اساتید از مشکلات دانشجویان آگاه نشوند.
• اختصاص وقت کم برای امتحان: مشکلات فنی، قطع و وصلی اینترنت باعث می‌شود وقت امتحان کاهش یابد.
• ضعف تسلط برخی از اساتید به نرم‌افزار: عدم آشنایی برخی اساتید با نرم‌افزارهای آموزشی، سرعت و کیفیت آموزش را پایین می‌آورد.

مشکلات مربوط به عملکرد دانشجویان

• تقلب: یکی از مشکلات جدی آموزش مجازی، امکان تقلب است که به واسطه نرم‌افزارهای مختلف امکان‌پذیر می‌شود.
• فرار از مشارکت: نبود نظارت مستقیم باعث می‌شود دانشجویان از مشارکت در کلاس‌ها فرار کنند.
• انجام کارهای متفرقه: نبود الزام برای حضور تمام وقت در کلاس‌های مجازی، دانشجویان را به انجام کارهای دیگر در حین تدریس ترغیب می‌کند.

فرصت‌های آموزش مجازی

• کم شدن بحث‌های غیرمرتبط: دانشجویان مجبور نیستند در زمان آموزش به مباحث غیرمرتبط بپردازند.
• صرفه‌جویی در هزینه و زمان: کاهش هزینه‌های رفت و آمد و صرفه‌جویی در زمان از دیگر مزایای آموزش مجازی است.
• آزادی و انعطاف‌پذیری بیشتر: امکان ضبط کلاس و مشاهده مجدد در زمان دلخواه.

راهکارهایی برای اثربخش ساختن آموزش مجازی

• کاهش قیمت یا رایگان کردن اینترنت نرم‌افزارهای آموزشی.
• ارزشیابی ترکیبی از پروسه‌های عملی و فعالیت‌های کلاسی.
• حضوری کردن درس‌های مهم‌تر و مجازی شدن درس‌های کم‌اهمیت‌تر.
• الزام به روشن کردن وبکم‌ها در زمان امتحان برای جلوگیری از تقلب.
• تغییر روش تدریس اساتید با توجه به شرایط آموزش مجازی.
• فراهم کردن شرایط تعامل بیشتر بین اساتید و دانشجویان.

منبع: ابراهیمی، مرضیه، عالیشاه، فرشته و زمانی پور، فاطمه، شناسایی و تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های آموزش مجازی از منظر دانشجویان، مجله رویکردهای نوین آموزشی، دوره 16، شماره 2، پاییز و زمستان 1400