تاریخچه: دانشگاه سیستان و بلوچستان به عنوان دانشگاه مادر و قطب علمی منطقه جنوب شرق ایران، فعالیت خود را از سال ۱۳۵۳ تحت عنوان دانشگاه بلوچستان با افتتاح رشتهٔ راه و ساختمان در قالب دانشکده فنی و مهندسی در شهر زاهدان آغاز کرد. در سال ۱۳۵۶، دانشکده دریانوردی و علوم دریایی در چابهار تأسیس شد و در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۸ به ترتیب دانشکده‌های علوم پایه و کشاورزی زابل شروع به کار کردند. در سال ۱۳۷۰، دانشگاه تربیت معلم زاهدان با بیش از ۲۰۰۰ دانشجو در ۹ رشته/گرایش به دانشگاه سیستان و بلوچستان ادغام شد. رشته‌های علوم پایه دانشگاه تربیت معلم زاهدان به دانشکده علوم پیوست و رشته‌های علوم انسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی را تشکیل دادند.

یکی از افتخارات دانشگاه سیستان و بلوچستان ایجاد دانشگاه‌های مستقل زابل و چابهار است. به طوری که در سال ۱۳۷۷، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی زابل و در سال ۱۳۸۱، دانشکده دریانوردی و علوم دریایی چابهار به ترتیب به «دانشگاه زابل» و «مرکز آموزش عالی دریانوردی و علوم دریایی چابهار» تبدیل شدند.

تعداد رشته‌ها: در حال حاضر، دانشگاه سیستان و بلوچستان در مقاطع مختلف تحصیلی ۱۶۵ رشته/گرایش ارائه می‌دهد که شامل ۵۰ رشته/گرایش در مقطع کارشناسی ارشد و ۱۹ رشته/گرایش در مقطع دکتری است.

دانشکده‌ها: دانشگاه سیستان و بلوچستان دارای ۱۲ دانشکده، یک مرکز آموزش عالی و ۵ پژوهشکده است:

• دانشکده مهندسی شهید نیکبخت
• دانشکده علوم پایه
• دانشکده ادبیات و علوم انسانی
• دانشکده اقتصاد و علوم اداری
• دانشکده هنر و معماری
• دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی
• دانشکده تربیت بدنی
• دانشکده برق و کامپیوتر
• دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی
• دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی (سراوان)
• دانشکده الهیات
• دانشکده ریاضی
• دانشکده صنعت و معدن (شهرستان خاش)

پژوهشکده‌ها:

• پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا
• پژوهشکده مطالعات شبه‌قاره و آسیای جنوبی
• پژوهشکده معدن (در شرف تأسیس)
• پژوهشکده نانوفناوری
• مرکز پژوهشی سیستم‌های فازی

تعداد دانشجویان: تعداد دانشجویان این دانشگاه در مقاطع مختلف تحصیلی بیش از ۱۷ هزار نفر و تعداد دانش‌آموزان در مقاطع مختلف نزدیک به ۲۰ هزار نفر است.

فارغ‌التحصیلان برجسته:

• پروفسور آرین قلی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مؤلف کتاب‌های مدیریتی
• دکتر آیدین شیشه‌گران، مبتکر روش‌های جدید هوش مصنوعی و استاد دانشگاه IU آلمان

استادان نامدار:

• پروفسور احمد اکبری
• پروفسور عظیمی
• پروفسور علی اکبر گلچین
• پروفسور رحمت‌الله لشکری‌پور
• دکتر غلامرضا رضایی
• مرحوم پروفسور خشنودی
• پروفسور آتشی
• دکتر رضا تهرانی، استاد مدیریت دانشگاه تهران
• دکتر بهلول علیجانی، استاد جغرافیا
• پروفسور یزدی‌فر از دانشگاه شیفلد، متخصص حسابداری

رتبه: در سال ۱۳۸۴، دانشگاه سیستان و بلوچستان به رتبه «توسعه‌یافته» ارتقا یافت و در میان حدود ۴۷۷ دانشگاه دولتی و آزاد ایران، در ردیف سی و چهارم قرار گرفت. اکنون این دانشگاه از نظر تشکیلاتی جزو دانشگاه‌های ردیف (الف) کشور است.

فعالیت‌های بین‌المللی:

• امضا تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های معتبر در ژاپن، پاکستان، آلمان، سوئد، کانادا، استرالیا و سایر کشورها
• برگزاری دوره‌های تحصیلی مشترک در رشته‌های مختلف با دانشگاه‌های بین‌المللی
• عضویت در مجامع علمی بین‌المللی و انتشار مجلات علمی و پژوهشی

رؤسای دانشگاه:

• دکتر امیر گمشادزهی (۱۳۵۷–۱۳۵۹) - دانشگاه برایتون، بریتانیا
• دکتر حبیب‌الله دهمرده (۱۳۶۷–۱۳۷۷) - دانشگاه آکسفورد، بریتانیا
• دکتر علی‌اصغر رستمی ابوسعیدی (۱۳۷۷–۱۳۸۲) - دانشگاه بریتانیا
• دکتر احمد اکبری (۱۳۸۲–۱۳۹۰) - دانشگاه ایالتی اورگن، ایالات متحده آمریکا
• دکتر علیرضا رضوانی (۱۳۹۰–۱۳۹۳) - دانشگاه کارلتون، کانادا
• دکتر علیرضا بندانی (۱۳۹۳–۱۳۹۷) - دانشگاه ریدینگ، بریتانیا
• دکتر غلامرضا رضایی (۱۳۹۷–هم‌اکنون) - دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

سرود رسمی دانشگاه: "از بلندای قاف کوه خدا
تا ستیغ آتشفشان تفتان
می‌ترواد انوار سبز روشنی
بر جبین دانشگاه سیستان و بلوچستان
از شکوه دیرینه تو سربلند
میهن شکفته در بر شهیدان
در پناه قرآن
طره زد چو گل از کرانه امید
سرزمین دریا تباران ای ایران"