مین ها نگهبانان خاموشی هستند که هرگز خطا نمی کنند و هیچ گاه به خواب نمی روند و هرگز صلح را به ارمغان نخواهند آورد.

در حال حاضر 100 میلیون مین در بیش از 64 کشور دنیا وجود دارد و به رغم مذاکره های بسیاری که نسبت به بحران های مین زمینی بین سازمان های بشردوستانه و رهبران سیاسی برای پایان دادن و محدود کردن کاربرد مین های زمینی وجود دارد،هنوز از سوی دولت ها استفاده و کاربرد مین های زمینی، در سطح وسیعی صورت می گیرد.

مین های زمینی، در 55 سال اخیر بشدت مورد استفاده کشورهای درگیر جنگ بوده است، این درحالی است که نتیجه تحقیق کمیته بین المللی صلیب سرخ جهانی، نشان می دهد که تاکنون کاربرد مین های زمینی در جنگ بندرت برای مقابله نظامی صورت گرفته است. مین های زمینی، گلوله های عمل نکرده و دیگر ادوات جنگی، بزرگ ترین خطر مرگ بر اثر انفجار را برای کودکان به وجود می آورند و سالانه هزار کودک در جهان قربانی این مین ها می شوند.
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) مستقر در نیویورک، در تازه ترین گزارش خود اعلام کرد که سالانه بین 15 تا 20 هزار نفر در جهان، قربانی مین های زمینی می شوند که بیش از 80 درصد از قربانیان را نیز غیرنظامیان تشکیل می دهند و دست کم یک تن از هر 5 قربانی، کودک است.
یونیسف می افزاید: برآورد شده است که 85 درصد از کودکان قربانی مین های زمینی، قبل از رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می دهند.
کودکان بیشتر در معرض خطر انفجار مین های زمینی هستند، چون اندازه کوچک، شکل غیرآشنا و عجیب و رنگ مین ها به نظر آنان شبیه اسباب بازی است و به همین دلیل توجه کودکان را به خود جلب می کند.
براساس گزارش یونیسف، هنوز 800 هزار تن مواد منفجره و 5/3 میلیون مین ضد نفر از جنگ ویتنام وجود دارد و این مین های زمینی از سال 1975 در این کشور، بیش از صدهزار نفر را کشته یا مجروح کرده است.
آلوده ترین کشورها به مین زمینی، عراق، کامبوج، ویتنام، افغانستان، کلمبیا، آنگولا و ایران هستند و با وجود پیشرفت های به دست آمده برای جمع آوری این مواد، برخی از بزرگ ترین کشورهای دارنده و سازنده مین های زمینی ضدنفر همچون روسیه، چین، هندوستان و ایالات متحده آمریکا هنوز پیمان ممنوعیت مین های زمینی ضدنفر را امضا نکرده اند. این در حالی است که مین های ضدنفر، هزاران انسان را می کشد، معلول یا یتیم می کند، بنابراین کشورها مسئولیتی اخلاقی در تصویب پیمان ممنوعیت تولید و کاشت مین دارند.
براساس برآوردهای موجود، تولید یک مین ضدنفر هزینه ای معادل 4 دلار دارد، اما هزینه های یافتن و انهدام آن، برای هر مین، 300 تا 1000 دلار است.

فن آوری در خدمت مرگ
در حال حاضر کاربرد مین های زمینی با تکنولوژی جدید و با استفاده از آخرین فن آوری ها رو به افزایش است. قدرت انفجار مین های ضدتانک بین 100 تا 300 کیلوگرم و وزن آنها بین 2 تا 9 کیلوگرم است. مین های ضد نفر، کوچک تر از مین های ضد تانک است که به طور معمول قدرت انفجار بین 10 تا 250 کیلوگرم دارند که در حدود 5 تا 50 کیلوگرم موج انفجار تولید می کنند. مین های زمینی به نحوی ساخته می شوند که قربانی خود را از پای درآورند یا دست کم او را ناکار کنند.
همچنان که بیان شد، بیشترین مین های زمینی بعد از جنگ جهانی دوم مورد استفاده و کاربرد قرار گرفتند. مین پلاستیکی و عروسکی که عمر طولانی در ماندگاری دارند، بین سالهای 1950 تا 1960 مورد استفاده قرار می گرفتند که در حال حاضر این مین ها در اشکال جدید و با طرح های نوین هنوز مورد استفاده قرار می گیرند. مین های ضد نفر علاوه بر اینکه عمر بسیار طولانی دارند، قابل حرکت نیز هستند.این مین ها به علت وزن سبک و کمی که دارند، روان و گردان هستند و بر اثر باران و نزولات آسمانی از جایی به جای دیگر حرکت می کنند و اثرات مخرب خود را همیشه حفظ می کنند.
انواع مین ها عبارتند از بشقابی، ضدنفر، ضد خودرو، ضد نفربر، ضد تانک و مین والمرا که به زبان ایتالیایی به معنای زیبا و دلفریب است!
مین والمرا وقتی با کوچک ترین برخورد منفجر می شود حدود هزار ساچمه را به اطراف پرتاب می کند که به شکار قربانیان خود می روند.

خطر مین برای کودکان ایرانی
در همین حال نواحی جنوبی و غربی ایران با گذشت 17 سال از پایان جنگ، هنوز آرامگاه میلیون ها مین است. شملچه ، اسماعیلیه ، ملیحه سعدون و هزاران هکتار از دشت های وسیع غرب و جنوب کشور در تسخیر این دشمنان فلزی و بی تحرک انسانند که با کوچک ترین حرکت آدمی، جان انسان را می ستانند.
به گزارش ایرنا (خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی)، مین های ضدنفر هر روز 2 قربانی برجا می گذارد و بیش از همه جان کودکان و نوجوانان کنجکاو را تهدید می کند.
پس از پایان جنگ تحمیلی حدود 2/4 میلیون هکتار از نواحی جنوب و غرب کشور مین گذاری شده بود که تا پایان سال 1381 قریب به 7/1 میلیون هکتار از اراضی آلوده به مین های ضدنفر و ضد تانک پاکسازی شد که با این حساب حدود 4/2 میلیون هکتار از زمین های آلوده به مین و گلوله های عمل نکرده، هنوز باقی است.
در این میان بیشترین مناطق آلوده به مین در 5 استان کشور شامل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان است.

پاکسازی میدان های مرگ
دولت از دو سال پیش وظایف پاکسازی میدان های مین را به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح محول کرده است و معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع، مسئولیت برنامه ریزی و هدایت عملیات پاکسازی را عهده دار شده است.
در حال حاضر بیش از 16 میلیون انواع مین در مناطق جنوبی و غربی ایران وجود دارد و در همین حال حسین وزیری جانشین معاونت مهندسی و پدافند غیرعامل وزارت دفاع، چندی پیش در گفت وگو با ایرنا،تاکید کرد که براساس برآوردهای اولیه برای پاکسازی میدان های مین، بیش از 300 میلیارد تومان بودجه لازم است و با توجه به حساسیت موضوع، نیاز است که به امر پاکسازی میدان های مین در کشور اعتبارات ویژه تعلق گیرد. این درحالی است که بنابر اظهارنظرهای رسمی، هم اکنون سالانه 10 میلیارد تومان اعتبار برای این کار در نظر گرفته شده است که با این حساب 40 تا 50 سال طول می کشد تا مناطق آلوده به مین کل کشور، پاکسازی شود.)
مجری طرح ستاد پاکسازی میدان های مین از اینکه سازمان های بین المللی نسبت به مناطق آلوده به مین ایران تا کنون حساسیت های لازم را نداشته اند، گله مند است.
وزیری، خاطرنشان می کند که تلاش هایی نیز در این زمینه به انجام رسیده است که از آن جمله می توان به بازدید نمایندگان مرکز بین المللی مبارزه با مین (GICHO) مستقر در ژنو از برخی مناطق آلوده به مین ایران اشاره کرد که در روزهای پایانی سال گذشته صورت گرفت و به امضای تفاهم نامه همکاری های آموزشی میان مرکز بین المللی مبارزه با مین و وزارت دفاع انجامید.
به گفته مسئولان، کار پاکسازی میدان های مین هم اکنون براساس اولویت ها در استان های مختلف انجام می شود که شرایط جغرافیایی، حجم عملیات و توجه به مسائل امنیتی نیز در این اولویت بندی دخالت دارد.
وجود هر مین در هر نقطه از استان های آلوده ایران، جان یک یا چند انسان را به خطر می اندازد، علاوه بر این، عوارض زیست محیطی و اقتصادی مخربی را نیز به همراه دارد که گاه جبران آن مستلزم پرداخت هزینه های هنگفتی است که از این دست می توان به توقف برخی پروژه های نفتی در منطق آزادگان و جفیر اشاره کرد.
در این کشاکش مقررات بین المللی، راجع به وسایل و ادوات جنگی چه در حقوق عرفی که در قالب حقوق بشر دوستانه بین المللی تجلی می یابد و چه در حقوق قراردادی، مبین منافعی است که پشت حقوق بین الملل و روابط بین المللی پنهانند و هنوز به رغم وجود قواعد بین المللی و کنوانسیون هایی در این زمینه، بخصوص در مورد مین های زمینی، هنوز این سلاح مرگ آفرین، مورد استفاده و کاربرد قرار می گیرد. در حال حاضر جامعه بین المللی با بحران مین های زمینی مواجه است و وجود 110 میلیون مین در 64 کشور دنیا حاکی از آن است که مین های زمینی آرامش و امنیت جامعه جهانی بخصوص زندگی را در این کشورها به خطر انداخته است. جدای از هزینه و تلفات انسانی، هزینه های مادی در استفاده و پاکسازی مین نیز بر وضعیت اقتصادی این کشورها تاثیرگذار بوده است، به طوری که جامعه بین المللی برای پاکسازی هر مین، هزینه ای بین 300 تا 1000 دلار متحمل می شود، بنابراین برای پاکسازی 110 میلیون مین زمینی کار گذاشته شده، مبلغی معادل 33 میلیارد دلار لازم است. اینها همه ضرورت بسیج سازمان های بشردوستانه بین المللی را برای مبارزه با تولید، انباشت و به کارگیری این سلاح مرگبار بیش از پیش عیان می کند.
سازمان های مدافع حقوق بشر می بایست با استفاده از مکانیسم های نظارتی و اجرایی، چه در سطح بین المللی و چه در سطح منطقه ای برای پاکسازی مناطق آلوده به مین واکنشی سریع نشان دهند.
این درحالی است که سرعت کاشت هر مین 25 برابر سرعت خنثی کردن آن است. ملزم کردن همگی کشورها به امضای پیمان اوتاوا که به موجب آن انباشت و به کارگیری مین های زمینی از جانب دولت ها مغایر با موازین حقوق بین الملل محسوب می شود، موضوعی است که به امنیت جانی هزاران انسان در سراسر جهان منجر خواهد شد تا لااقل سالانه قریب به 20 هزار انسان، قربانی این بی تعهدی نباشند.

توضیح:
نویسنده مطلب تبلیغ در مدرسه ممنوع که در شماره پیشین همشهری ماه و در صفحه 23 به چاپ رسید، خانم بهیه صدری است که به دلیل تشابه اسمی و به اشتباه بنیامین صدر درج شده بود.

منبع: / ماهنامه / ویژه نامه ماه همشهری ۱۳۸۴/۰۰/۰۰
نویسنده : الهام اناری