عکس از علی مقیمی

آرامگاه کوروش بزرگ، مقبره‌ی کوروش دوم هخامنشی، با معماری ساده و منحصربه‌فرد خود، در فاصله‌ی تقریبی یک کیلومتری جنوب غربی کاخ‌های پاسارگاد واقع شده است. این بنا از تمامی نقاط دشت مرغاب قابل مشاهده است و به‌ویژه هنگام ورود از سمت جنوب غربی از طریق راه باستانی و تنگه بلاغی، اولین چیزی که نظر را جلب می‌کند، آرامگاه کوروش است. این اثر در سال ۲۰۰۴ میلادی به عنوان زیرمجموعه‌ای از پاسارگاد تحت شماره ۱۱۰۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

آرامگاه کوروش، تنها بنای موجود در پاسارگاد است که در منابع یونانی توصیف شده است. قدیمی‌ترین توصیف این آرامگاه به اریستوبولوس، یکی از همراهان اسکندر مقدونی، برمی‌گردد که در کتاب «آناباسیس اسکندر» آریان به این شکل بیان شده است: «قسمت‌های پایینی آرامگاه از سنگ‌های مکعبی شکل ساخته شده بود و یک قاعده مستطیلی تشکیل می‌داد. در بالای آرامگاه یک اتاق سنگی با سقف و دری باریک وجود داشت که ورود به آن برای افراد کوتاه قد دشوار بود. در داخل اتاق، تابوت طلایی قرار داشت که پیکر کوروش در آن دفن شده بود و در کنار آن، نیمکتی با پایه‌های طلا و پرده‌ای بابلی (احتمالاً برای پوشاندن نیمکت) قرار داشت. کف اتاق با فرش پوشیده شده بود و لباس‌های مادی و بابلی بر روی آن دیده می‌شد. همچنین در اتاق گردنبند، شمشیر، گوشواره‌های سنگی با تزیینات طلا و یک میز وجود داشت. تابوت کوروش بین میز و نیمکت قرار داشت و در محوطه آرامگاه یک ساختمان کوچک برای نگهداری آرامگاه کوروش وجود داشت که تحت مسئولیت روحانیون بود.»

کوروش در سال ۵۲۹ پیش از میلاد، به قبایل سکاها در آسیای مرکزی حمله کرد و در جنگ با ماساگت‌ها جان باخت. وی در این مقبره دفن شد.

مشخصات بنا

آرامگاه کوروش بزرگ به شکل یک مربع مستطیل طراحی شده که طول آن ۱۳٫۳۵ متر و عرض آن ۱۲٫۳۰ متر است. این بنا شامل دو قسمت اصلی است: یک سکوی سنگی شش‌پله‌ای و یک اتاق با سقف شیروانی در بالای پله ششم. ارتفاع کلی بنا کمی بیش از ۱۱ متر است.

سکوی اول با ارتفاع ۱۶۵ سانتیمتر، از دو قسمت تشکیل شده که یکی از آنها در زیر زمین پنهان است. پلکان‌های دیگر به تدریج ارتفاع کمتری دارند. اتاق آرامگاه دارای ابعاد ۳٫۱۷ متر طول، ۲٫۱۱ متر عرض و ۲٫۱۱ متر ارتفاع است و دیوارهای آن از چهار ردیف سنگ‌های تراش‌خورده با ضخامت حدود ۱٫۵ متر ساخته شده‌اند.

در پیشانی اتاق، در مثلث بالای درگاه، یک گل بسیار زیبا نقش شده که امروز تنها نیمی از آن باقی مانده است. این گل به تصویر خورشید شبیه است و ایرانیان کوروش را با خورشید تطابق می‌دادند.

سقف آرامگاه، از بیرون شیروانی و از درون صاف و ساده است و از دو سنگ بزرگ ساخته شده است. در میان سقف فضایی خالی وجود دارد که برخی محققان آن را محل دفن می‌دانند.

کف اتاق از دو تخته‌سنگ بزرگ تشکیل شده که به دلیل آسیب‌های ناشی از حوادث طبیعی، نیاز به تعمیر داشته است. بنا به گزارش‌ها، آرامگاه کوروش در قرن نوزدهم دارای ستون‌هایی در اطراف خود بوده که امروزه اثری از آنها باقی نمانده است.

در نهایت، آرامگاه کوروش بزرگ، که در گوشه‌ای از بوستان شاهی پاسارگاد قرار دارد، با پایداری ۲۵۰۰ ساله‌اش در برابر عوامل طبیعی و انسانی، یکی از نمادهای هویتی ایران و یادآور تاریخ پرفروغ هخامنشیان به شمار می‌آید.