بومی سازی علوم انسانی موضوعی است که نه با لایحه و قانون محقق می شود و نه با همایش و نشست، بلکه تحقق آن اراده ای مصمم و همکاری همه جانبه حوزه و دانشگاه را می طلبد. شاید بهترین پاسخ به چرایی ضرورت بومی سازی علوم انسانی این است که «عالمان علوم انسانی برای جمع آوری اطلاعات به انسان تحقق یافته در بخشی از جامعه غرب مراجعه می کنند که کاملاً با انسان شرقی منافات دارد، لذا علوم انسانی غرب برای جوامع انسانی و شرقی نافع نیست.
دانشمندان علوم انسانی رفتار و نهادهای اجتماعی انسان ایرانی را باید مطالعه کنند تا نظریه های علوم انسانی برای جامعه ایران مفید باشد. علوم انسانی غربی از آنجایی که مبتنی بر مبانی سکولاریستی و اومانیستی است و با این مبانی پدیده های انسانی را مطالعه می کند، لذا علوم انسانی غربی نه تنها ضد اسلامی اند، بلکه مضر هم هستند. » گفتگوی ما با دکتر مرضیه مصطفوی؛ عضو هیأت علمی گروه ریاضی دانشگاه قم در همین زمینه است.

حضور آموزه های دینی در پژوهشهای علمی
بحث بومی سازی علوم انسانی از جمله موضوعات مورد تأکید رهبر فرزانه انقلاب، است. اما چرا علوم انسانی این قدر اهمیت یافته است؟ دکتر مرضیه مصطفوی؛ عضو هیأت علمی گروه ریاضی دانشگاه قم در این رابطه می گوید: از آنجا که همه مسایل مرتبط با روح و جان انسان در رشته های مختلف علوم انسانی مورد بررسی قرار می گیرد و در راه تعالی و پیشرفت انسان و رفع مشکلات روحی و رفتاری او، نظریات و راه حل های مختلفی ارایه می شود، بنابراین، این علوم نقش تعیین کننده ای در سعادت و شقاوت بشریت ایفا می کند.
وی می افزاید: هزاران مجهول در شناخت زوایای وجود انسانی عقل او را متحیر می نماید و در جستجوی معنای حیات به بیراهه ها و یا راه های سلامت کشیده می شود. اینکه آیا بدون استفاده از گنجینه های حکمت که در قرآن کریم و سخنان و سیره پیامبران و معصومین(ع) نهفته است، می توان به حقایق عالم پی برد یا نه، سؤالی است که پاسخ به آن موحدان را از گمراهان جدا می کند. ایمان واثق و تبعیت از کتابی که انسانها را از ظلمات به نور فرا می خواند و راه های سلامت را از بی راهه های ضلالت تفکیک می نماید نجات بخش بشر است.
دکتر مصطفوی با اشاره به استفاده از آموزه های دینی در مقالات و پژوهشهای علمی اظهار می دارد: در کتابهای روان شناسی در سالهای اخیر با عنوان راه های موفقیت و کسب آرامش از توصیه های اخلاقی دینی ما همچون ایمان به خداوند و توکل نمودن به او، صبر، گذشت، تفکر مثبت و حسن ظن و... سرشار گشته است که به عنوان حاصل ساعتها مشاوره و روانکاوی اکثراً به عنوان تجربیات خود نویسنده، ارایه می شود. بی آنکه اعتراف کنند این تجربه های موفق حاصل کاربرد توصیه های رهبران دینی ماست. در رشته های دیگر علوم انسانی مانند مدیریت نیز، رگه هایی از سخنان مولای متقیان(ع) و نامه های این حضرت به کارگزارانش که در نهج البلاغه آمده است به چشم می خورد.

معرفی اسلام، جان مایه استادی است
عضو هیأت علمی گروه ریاضی دانشگاه قم ادامه می دهد: امروزه جهان بشریت خسته از همه راه های رفته بی نتیجه و وازده از همه نظریات اندیشمندان مادی، دوباره به دین و معارف دینی رو آورده است و تشنه معارف اسلام ناب محمدی(ص) است، بنابراین ارایه حقایق قرآنی، سخنان معصومین با زبان روز و اثبات فواید آن با روشهای موجود علمی، در کتب و مقالات علمی و محافل دانشگاهی، وظیفه اندیشمندان دانشگاهی است تا جان های طالب حقیقت در همه کشورها، بدان سیراب گردد و خود مورد رحمت بی کران خداوندی قرار گیرند، همان گونه که حضرت علی بن موسی الرضا(ع) فرمودند: «خداوند رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده سازد. عرض کردم: امر شما چگونه زنده می گردد؟ فرمودند: علوم ما را پیوسته فرا بگیرد و به مردم یاد بدهد، که قطعاً اگر مردم زیبایی ها (و فواید) کلام ما را بدانند، حتماً از ما پیروی می کنند. »
ایناستاد دانشگاه می افزاید: هر کس در هر رشته از علوم انسانی که قدرت علمی بالا و قلم توانا دارد و به مهارتهای مقاله نویسی با زبان روز دست یافته است و مبانی اسلامی رشته خویش را می شناسد، در معرفی اسلام به جهان بشریت و تبلیغ آن مسؤول می باشد؛ زیرا بیان معارف قرآنی و دیدگاه های معصومین هر رشته خاص و تبیین آنها با ابزار شناخته شده در هر رشته، جان مایه استادی است. دکتر مصطفوی با تأکید بر اینکه انبیای الهی با هر قومی با زبان خویش سخن می گفتند، می گوید: امروز ترویج اسلام با زبان علمی دانشگاهی در هر رشته ای امکان پذیر است. امروزه در شرق و غرب دنیا در بهداشت فردی و سلامت روانی به توصیه های دینی ما عمل می شود، در حالی که در گذشته از آن بی بهره و حتی بی اطلاع بودند. حضرت علی(ع) می فرمایند: «خدا را در توجه به قرآن، مبادا دیگران در عمل به آن بر شما پیشی بگیرند. »

شیفته غرب نباشیم
این نویسنده و پژوهشگر می افزاید: متأسفانه بعضی مجذوب و حیران غرب هستند و هر چه از ایشان برسد را وحی منزل می دانند و معارف دینی که در دسترس ماست را قدیمی و ارتجاعی می شمارند. متأسفانه در اکثر دانشگاه های ما علوم انسانی بر مبنای تعاریف و اصول غربی تدریس می شود و استادان به پیروی از دانشگاه های خارجی، ذهن جوانان را از ترجمه کتابهای غربی پر می کنند؛ بدون اینکه تجزیه و تحلیلی بر مبنای نظریات اسلامی، در همان مسایل داشته باشند.
وی تأکید می کند: امروزه جدیدترین و پربارترین مقالات، در فلسفه، اخلاق، سیاست، اقتصاد، روان شناسی و... مقالاتی است که نکته ای از معارف دینی و سخن حقی مطابق با فطرت داشته باشد؛ حتی اگر به م؛ خذ دینی آن اشاره نکرده باشند. چرا ما که حرف های گفتنی بسیار برای دنیا داریم خاموش بنشینیم و دنبال کورسویی از حقیقت در لابه لای نوشته های غربیان باشیم؟
عضو هیأت علمی دانشگاه قم می گوید: در زمانی که فلسفه یونانی به دنیای اسلام راه یافت، علمای دینی به پاسخگویی به سؤالات و بیان معارف دینی با زبان فلسفی پرداختند که به رشته ای پویا و کارا به نام فلسفه اسلامی منجر گردید. همچنین در بعضی رشته های دیگر چنین تلاشهایی صورت پذیرفت.
وی با تأکید بر این نکته که ضرورت دارد مراکز آموزش عالی علوم انسانی غرب را با نگاهی جدید، مطالعه کند و بحثهای تطبیقی بین اسلام و غرب صورت گیرد، می گوید: امیدواریم در آینده ای نزدیک، کتابهایی کامل و دقیق در مورد مدیریت اسلامی، روان شناسی اسلامی، جامعه شناسی اسلامی، اقتصاد اسلامی، کلام جدید اسلامی و تعلیم و تربیت اسلامی نوشته شود و پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان متون دروس این رشته ها، تدریس گردد. شاید وجود گروه های تخصصی متشکل از اساتید روشن و دقیق حوزه و دانشگاه در گرفتن نتیجه واحد از نظریات مختلف برای تدوین این کتابها امری لازم باشد.
وی تصریح می کند: به نظر می رسد برگزاری سمینارها و کارگاه های آموزشی برای آشنایی همه استادان این رشته ها با کتب جدید مرحله بعدی در فرایند بومی سازی علوم انسانی باشد تا مطالب التقاطی که حاصل تفسیر به رأی از اسلام و تطبیق آن بر اندیشه های شرقی و غربی است، به جای علوم انسانی اسلامی به جوانان ما القا نشود که اصلاح آن به مراتب سخت تر از بی اطلاعی از اسلام است، همان طور که حافظ شیرازی سروده است:
دام سخت است مگر یار شود لطف خدا
ور نه آدم نبرد صرفه ز شیطان رجیم

درد ترجمه ها
دکتر مصطفوی در ادامه می گوید: پس از گذشت سی و دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی، هنوز کتب درسی ادبیات انگلیسی ما در دانشگاه ها مشحون از متن هایی است که خرافات الهه های یونانی و رمان های بی محتوای غربی را ترویج می کند و گاه جوانان را در عقاید اسلامی خویش دچار تردید و تزلزل می کند؛ در حالی که با زبان انگلیسی می توان به معرفی مبانی محکم دینی و با زبان داستان به زندگی شخصیتهای الگویی مانند معصومین(ع) پرداخت.
وی می افزاید: هم اکنون در دانشگاه های آمریکا و انگلیس و حتی روسیه برای مقابله با جمهوری اسلامی و شناسایی راه های مؤثر در براندازی آن، بخشهایی به اسلام شناسی و بخصوص شیعه شناسی و تحلیل وقوع انقلاب اسلامی اختصاص یافته است. در حالی که با وجود تأکیدات رهبر معظم انقلاب، بر دشمن شناسی، این مباحث در دروس ما گنجانده نشده و روشهای دشمن در جنگ نرم برای اکثر دانشجویان شناخته شده نیست.

منبع: روزنامه  قدس ۱۳۹۰/۲/۱
گفت و گو شونده : مرضیه مصطفوی