شنبه 23 تیر ,1375 13 ژوئیه ,1996 سال چهارم , شماره 1016

آلودگی صوتی; نه چندان کمتر از دود
888 هزار صوت نامطبوع به نام بوق هر شبانه روز درتهران به گوش
می رسد.

در همین زیر پل سیدخندان اگر به صداهای ایجاد شده گوش کنیم
درخواهیم یافت که چه صداهایی با چه شدتی به گوش ما حمله می آورند.

اگر ملاک آلودگی صوتی رابسامد انواع صداهایی در نظربگیریم که
بدون ایفای نقش و بی خواسته ما به گوش می رسند, متاسفانه ابر شهر
تهران از این بابت نیز مانند آلودگی هوا در زمره مقام داران جهان
به شمار می آید. اما واقعیت این است که مقوله آلودگی صوتی نیز باز هم
مانند آلودگی هوا بیش و پیش ازآنکه از ضرورتها یا الزامات
اقتصادی و فنی یا تی ناهنجاریهای محیطی ناشی شده باشد, از
ناهنجاریهای فرهنگی که سراسر زیست شهری را در ایران به خود آلوده
است, برمی خیزد. آنجا که حتی برای خبر کردن همسرو فرزند از به
خانه رسیدنمان از بوق خودرو در نیمه های شب استفاده می کنیم, از
دیگران چگونه می تواند انتظار داشت که. . .

آیا هرگز دقت کرده اید که در طول شبانه روز چه صداهایی را می شنوید
آیا تا به حال درباره انواع صداهایی که در پیرامونتان می شنوید,
پرسیده اید آیا می دانید که صدای بیش از حد نیز مانند سم برای بدن
مضر است آیا تا بحال به ساختمان گوش خود دقت کرده اید

یک استخوان و این همه صدادستگاه شنوایی مانند سایر حواس انسان
وسیله ای ارتباطی با محیط است. این دستگاه ظریف و حساس می تواند در
برقراری ارتباط, ردیابی, مواقع خطر و. . . به انسان کمک کند.
سیستم شنوایی ما دارای قسمتهای مختلفی است. گوش به سه قسمت گوش
خارجی, میانی و گوش داخلی تقسیم شده است. هریک از این سه بخش نیز
خود دارای قسمتهای دیگر است . گوش خارجی شامل لاله گوش( auvicle ) و
مجرای شنوایی( canal ear ) و حد واسط گوش خارجی و میانی پرده گوش
است.
گوش میانی نیز دارای سه استخوانچه به نامهای چکشی( malleus ) ,
سندانی( Incus ) و رکابی( stapedius ) , و نیز دو عضله به نامهای
کشنده پرده تمپان و عضله رکابی است. گوش داخلی هم خود شامل دو قسمت
اصلی به نامهای لابیونت استخوانی و لابیرنت غشایی است.
صدا در اثر ارتعاشات امواج در هوا ایجاد می شود وشامل سه دسته است:
ممتد, متناوب و آنی.
در طول شبانه روز, ما انواع صداها را با طول موجهای متفاوت اعم از
طبیعی و یا غیرطبیعی می شنویم. صداهای طبیعی شامل صدای پرندگان ,
آبشار, باد, باران و.. . است. در مقابل, صداهای غیرطبیعی نیز هستند
که در اثر ماشینی شدن زندگی انسان بوجود آمده است; مانند صدای ناشی
از حرکت خودروها, بوق زدن, کارهای ساختمانی و. . . .

کسی در امان نیست. ر. سهیلی. می گوید: در تهران بر اثر تراکم
جمعیت, تراکم صداهای مختلف نیز بوجود آمده است. در همین زیر پل
سیدخندان, فقط چند دقیقه اگر به صداهای ایجاد شده گوش کنیم ,
درخواهیم یافت که چه صداهایی با چه شدتی به گوش ما حمله می آورد.
آلودگی صدای ناشی از وجود خودروها, بوقهای گوش خراش, ترمزهای مهیب
که هر لحظه انسان را در جای خود میخکوب می کند,.. . می بینیم که چگونه
در هوای دود آلود تهران, فضایی از امواج و اصوات نابه هنجار زندگی
شهری ما را در برگرفته و سلامت جسم و روح ما را به خطر انداخته
است.
در پاسخ به این پرسش که چگونه می توان از آلودگی صدا جلوگیری کرد.
. بهروز تقوی. مغازه دار می گوید: تا زمانی که زندگی انسان شهری با
ساختار ماشینی پیوند خورده است, نمی توان از آرامش و آسایش سخن گفت.
خارج کردن صنایع مزاحم, تعمیر به موقع وسایل نقلیه, ایجاد فرهنگ
درست شهرنشینی و.. . از اهم کارهایی است که به کمک آن می توان این
مشکل را حل کرد.
. محمدی. راننده تاکسی مشکل را فراتر از بوق خودروهامی داند: سرو
صدای ایجاد شده در خیابانها مختص به بوق اتومبیلها نیست.
خیابانها و بزرگراههای دارای دست انداز و چاله های عمیق نیز در تولید
صدا موثر است. گاهی برای پرهیز از چاله ها مجبورم ترمز کنم. یا با
بوق زدن به خودروی مجاور در حال حرکت خود بفهمانم که هنگام ویراژ
دادن اجباری به من برخورد نکند.
فقط خودرو نیست آلودگی صوتی تهران علاوه بر خوروها, از وجود
کارگاهها و تعمیرگاههایی ناشی می شود که کم و بیش در هر خیابانی
چند واحدی از آنها را می توان یافت. بیشتر تعمیرگاههای اتومبیل ,
صافکاریها, نجاریها, آهنگریها, کولرسازیها,.. . که با فلز و چکش واره
و تیشه سر و کار دارند, باعث ایجاد صدای ناهنجار و مزاحم در شهر
می شوند.
اما صدای بوق خودروها بیشترین صدایی است که در طول شبانه روز شنیده
می شود. صدای بوق, امروزه ابزاری شده برای احوالپرسی, گفتگو, اظهار
عصبانیت و یا خشنودی, سوار کردن مسافر, اظهار شادی و شادمانی در
شبهای عروسی, چانه زدن برای قیمت یک کالا, گذاشتن قرار و مدار, خبر
کردن اهل خانه برای گشودن در حتی در نیمه های شب یا سحرگاه ,
خداحافظی., . .
. عبدالحمید حسین نیا. متخصص گوش و حلق و بینی درتحقیقات خود
درباره صدای خودرو آمارهایی را پیرامون شهر تهران در سال 71 نشان
می دهد: در خیابان نازی آباد در یکی از روزهای وسط هفته در مرداد 71
در دو اتاق مشرف به بازار, دو فرد به طور جداگانه به منظور کنترل
مضاعف (قابل اتکاء) بوقهای شنیده دور و نزدیک را شمارش کردند.
نتیجه شمارش در دو اتاق یکسان بود: 750 بوق در ساعت به عبارت دیگر
9000 صدای بوق در 12 ساعت به گوش یک فرد ساکن این خیابان می توانست
برسد, در این نمونه گیری, صدای بوق مکرر و ممتد چون بوق ماشین عروس و
آمبولانس را به حساب یک بوق گذاشتیم.
مشابه این نمونه گیری در خیابان میرداماد به عنوان خیابان شمال شهر
تهران انجام گرفت که در آن طی یک ساعت 480 بار صدای بوق شنیده و
چنین انگاشته شد که یک شهروند ساکن این خیابان در 12 ساعت میانگین
روشنایی روز 5760 بار صدای بوق خودروها را می شنود, نمونه گیری صدای
بوق در شب در حین حرکت اتومبیل انجام گرفت و مسیر نازی آباد تا
میرداماد در ساعت نسبتا خلوت 10 تا 11 شب در نظر گرفته شد. در این
ساعت 250 بار صدای بوق انواع خودروها ثبت گردید که با احتساب
میانگین ساعت شلوغتر اولیه شب و ساعات خلوت تر آخر شب , در حدود 3000
صدای بوق در 12 ساعت تاریکی به گوش می رسد.

888 هزار بار!وی می افزاید: میانگین تعداد بوقها که نماد سر و
صدا و ترافیک و نمودار آلودگی صوتی شهر تهران است , در 24 ساعت در
یک خیابان بدون در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی آن 8880 بار بوده
است. در پایتخت متجاوز از صد خیابان از نوع نازی آباد و میرداماد
وجود دارد. بدین ترتیب در شبانه روز 888000 صوت نامطبوع و گوشخراش
به نام بوق در هوای دود آلود و کثیف تهران طنین می اندازد و فضای
پایتخت را مسموم تر می سازد. یک شهروند تهرانی به طور متوسط در عمر
فرضا 80 ساله خویش 256 میلیون صدای بوق از این دنیای آشفته ماشینی
دریافت خواهد کرد و هر جفت گوش در تهران به طور متوسط از 6 بوق در
دقیقه آسیب صوتی می بیند.
اینگونه نمونه گیریها و تحقیقات تنها نمونه ای کوچک از اصوات ناخواسته
ایجاد شده با طول موج های مختلف است. در جریان گسترش شهر و افزایش
شمار جمعیت و ترافیک شهر تهران, پلهای بزرگی چون سیدخندان, شیخ
فضل الله و حافظ وسعدی بر روی خیابانها و بزرگراههای پررفت و آمد
زده شده که هرکدام در مسیری است که دردو طرف آن ساختمانهای مسکونی
و حتی درمانی قراردارد. این ساختمانها نه تنها از آلودگی هوا در
امان نیستند, بلکه آلودگی صوتی نیز سلامت ساکنان آن را به خطر
انداخته است. سرعت اتومبیلها, افزایش رفت و آمد و تردد وسائط نقلیه
سنگین نیز از عوامل افزایش آلودگی صدا, به ویژه در ساعات آخر شب
است.
یکی از بیماران قلبی بستری در یک بیمارستان جنب یکی از این پل ها
می گوید: امان از یک شب استراحت راحت و بدون صدا در این اتاقها,
صدای بوق ماشینها و سر و صدای بیرون نمی گذارد تا دیروقت بخوابم و در
نهایت بر اثر خستگی به خواب فرومی روم.
یکی از پرستاران این بیمارستان در ادامه می افزاید: این مشکل مختص
در بیمارستان ما نیست. بیشتربیمارستانهای شهر تهران زیر رگبار
امواج صوتی قرار دارند و روان حساس بیماران خود را می فرسایند.
. دکتر حسین بدری. متخصص گوش و حلق و بینی درباره اثر صدا بر روی
شنوایی می گوید: به طور کلی گوش مانند بدن انسان در طول شبانه روز
برای شنیدن کار می کند و زحمت شنیدن را انجام می دهد. اگر بدن بیش از
حد مجاز و معمول فعالیت داشته باشد, فرسوده می شود. این قانون درباره
گوش هم صادق است.
وی می افزاید: صدا دارای کمی فرکانس و شدت است که برمبنای دسی بل
سنجیده می شود و اصوات دارای فرکانسها, طول موج, دسی بل ها گوناگون
است . گوش انسان اصواتی از فرکانس 250 تا 8000 را براحتی می تواند
تشخیص دهد.
حال باید دید این اصوات چند دسی بل است و در چه مدتی باید با گوش
انسان برخورد داشته باشد.
اگر صوت ناگهانی با گوش برخورد کند, مانند موج انفجار که آنی است ,
حتما به گوش آسیب می رساند فرکانس های بالای 2000 بر روی مرکز شنوایی
اثر گذاشته و آن را دچار اشکال می کند.
دکتر بدری ادامه می دهد: افرادی که با صنایع سنگین کار می کنند,
شنوایی آنها تاثیر پذیرفته و در درازمدت دستگاه در معرض آسیب قرار
دارد. کسانی که در کنار آبشارهای بزرگ زندگی می کنند و اصواتی که
فرکانس آن بالای 2000 است را می شنوند, شنوایی شان دچار اشکال می شود و
پس از مدتی دچار اختلال می شود.
. علی رمضانی . کارگر یک آهنگری می گوید: حدود 6 سال است که با آهن و
چکش کار می کنم. اوائل نمی دانستم ایمنی چیست و وجود صدا چه قدر در
جسم و روح تاثیر دارد. به تدریج فردی عصبانی و حساس شدم که در برابر
هر مسئله ای از خود واکنش نشان می داد.
در حال حاضر شنوایی گوش راستم دچار اختلال شده وپزشک تشخیص داده که
پرده گوش در اثر ارتعاشات آسیب دیده است.
یک رواشناس در زمینه آلودگی صدا و اثر آن بر روی سیستم عصبی
می گوید: تراکم صدا باعث عصبی شدن فرد,سردرد, سرگیجه, تشنج, عدم
کنترل سیستم عصبی خستگی, و.. . می شود و تنها علاج واقعی این است که
انسان امروز اندکی به خود بیندیشد. وجود فضای سبز, استراحت, انتخاب
شغل با توجه به توان جسم و روان, استفاده از وسایل ایمنی, بالا رفتن
آگاهیها, آرامش و. . . می تواند تا حدودی انسان را کمک کند.
. آقای درخشان. آموزگار دبیرستان می گوید: علاوه برصداهای برخاسته
از اجسام, صدای خود انسان نیز درآلودگی صوتی محیط موثر است. سبزی
فروشها,دوره گردها, فروشندگان سیار, کاسبها و کارگرهای ساختمانی
نیز می توانند به نوعی در ایجاد صدای مزاحم دخیل باشند.
و البته متاسفانه چنین نیز هستند.
گردآوری: زهرا جعفری