روزنامه اطلاعات - سال 1392 فروردین

جاده تاریخی ابریشم شبکه‌ای پیوسته از راه‌های بازرگانی در آسیا بود که علاوه بر ارتباط دادن شرق و غرب و جنوب آسیا، شمال آفریقا و شرق اروپا را نیز به این منطقه پیوند می‌داد.

این مسیر تا سده پانزدهم میلادی به مدت ۱۷۰۰ سال بزرگترین شبکه بازرگانی دنیا بود که بهره‌برداری‌های گردشگری و زیارتی نیز از آن صورت می‌گرفت.

به نظر می‌رسد علت نامگذاری این راه به نام «ابریشم» تجارت ابریشم به عنوان معروف‌ترین، سبک‌ترین و گرانبهاترین کالا در این مسیر بوده است. راه‌هایی فرعی دیگری نیز از هند و جنوب ایران به جاده ابریشم می‌پیوسته که به دلیل اهمیت نوع کالاهایی که در آن مسیرها حمل می‌شده نام‌های دیگری مانند «راه ادویه» به آن اطلاق می‌شده است.

علاوه بر جاده ابریشم بر روی خشکی، مسیر راه ابریشم بر روی دریا هم شکل گرفته بود که کشور چین را با کشورهای متمدن و فرهنگی ارتباط می‌داد و مسیر گفتگوی تمدن‌های شرق و غرب نیز به واسطه آن شکل گرفت و براساس مستندات موجود مارکوپولو از راه ابریشم دریایی به چین سفر کرد.

اهمیت جهانی جاده ابریشم

امروزه جامعه بین‌المللی به همکاری میان کشورهای تأثیرگذار در راه ابریشم با اهداف مهمی همچون احیاء روابط اقتصادی بین دولت‌ها به مانند گذشته توجه دارد. اما سازمان یونسکو به عنوان متوالی مباحث فرهنگی که ارتقاء شاخص‌ها در حوزه فرهنگی را برعهده دارد، در نظر دارد آشتی بین شهرهای متمدن تأثیرگذار در این راه را برقرار کند تا مفاهمه‌ای فرهنگی میان این تمدن‌ها برقرار شود.

اصفهان نیز به عنوان یکی از تأثیرگذارترین شهرهای متمدن در عرصه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نه از این نظر که در مسیر تردد کاروان‌های تجاری قرار داشته بلکه به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود در حوزه‌های مختلف و این که به عنوان یکی از راه‌ها و شبکه‌های فرعی راه ابریشم بوده نقش بی‌بدیل داشته است.

دکتر الهیاری رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان که در حوزه تاریخ صاحبنظر است، می‌گوید: یک جغرافیدان آلمانی در قرن ۱۹ میلادی راه بزرگ و باستانی جهان را که پیوند دهنده تمدن‌های بزرگ بود، جاده ابریشم نامید.

به گفته وی جاده ابریشم مسیر ترانزیت اصلی دارد و در کنار آن شبکه‌های پیوسته فرعی بسیاری قرار دارد که عامل پیوند اقوام بزرگ قاره کهن آسیا بوده است.

مسیر جاده ابریشم

او با اشاره به این که جاده ابریشم از چین شروع می‌شود و با عبور از آسیای مرکزی وارد ترکستان می‌شود و تا خراسان بزرگ ادامه می‌یابد، گفت: جاده ابریشم پس از آن دو مسیر متفاوت را طی می‌کند که نخست در نیمه شمالی به آسیای صغیر می‌رسد و در مسیر دیگر وارد مناطق مرکزی مانند ری، همدان، بین‌النهرین، شامات و بنادر صیدا می‌شود. به گفته دکتر الهیاری تحقیقات حاکی از آن است که راه ابریشم در حوزه نفوذ حکمرانانی بوده که در ایران زمین حکومت می‌کردند. وی افزود: این جاده کانون اصلی ارتباطات تجاری و فرهنگی باستان بوده است و در طول تاریخ، حکومت های ایران نبض جاده ابریشم را در دست داشته‌اند و هر گاه قدرت‌هایی می‌خواستند مسیر متفاوتی را خارج از نفوذ ایران ایجاد کنند، این مسیرها مسدود می‌شده است تا جایگاه ایران حفظ شود. او با تأکید بر این که ایران در دوره اسلامی با داشتن حکومت‌های مقتدر مانند سلجوقیان و صفویه برجاده ابریشم تسلط داشته است، یادآوری شد: جاده ابریشم از دوره صفویه بنا به دلایلی از جمله تسلط عثمانی‌ها بر قسطنطنیه یا ایجاد راه‌های جدید دریایی در قاره آفریقا، اهمیتش را از دست داد و به سوی افول رفت.

وی همچنین گفت: جایگاه اصفهان که نه در مسیر اصلی جاده ابریشم بلکه در شبکه فرعی آن بوده است، به عنوان نقطه کانونی در قلب جغرافیای ایران اساسی است.

نقش ویژه جاده ابریشم

دکتر اللهیاری نقش اصفهان در جاده ابریشم را در دوران سلجوقیه و صفویه ویژه توصیف کرد و گفت: در این راه علاوه بر مبادلات تجاری، مبادلات هنری نیز انجام می‌شده است و اصفهان و کاشان که‌ به‌طور ویژه در صنایع نساجی و فلزکاری تولیداتی داشتند کانون‌های مهم آن بوده‌اند و در شرق و غرب آسیا شناخته شده بودند.

او با اشاره به این‌که جاده ابریشم در حوزه فرهنگی و اعتقادی نیز کارکردهای مهمی داشته است، افزود: این جاده کانون مهم تعاملات فرهنگی و مرکز مهم انتقال افکار و اندیشه‌ها بوده است و در انتقال دین مسیحیت و اسلام و حتی آئین بودا به سرزمین‌های دور?دست نقش داشته است.

دکتر اللهیاری با اشاره به این‌که ایرانی‌ها سهم عمده‌ای در انتقال مفاهیم دینی به دیگر نقاط جهان از طریق جاده ابریشم داشته‌اند، افزود: دیگر تجار مسلمان نیز پیام اسلام را از طریق این محور انتقال می‌دادند.

به گفته وی احیاء جاده ابریشم که در دوران معاصر جایگاه و منزلت باستانی تاریخی خود را از دست داده است، در دستور کار مجامع بین‌المللی به ویژه یونسکو قرار گرفته است تا ارتباطات فرهنگی، تجاری، گردشگری و مهم‌تر از آن ایجاد مهربانی بین ملل را افزایش دهد.

پروژه احیای جاده ابریشم

یک سالی می‌شود که با امضای تفاهمنامه‌ای پروژه اجرای احیای راه ابریشم بین دو شهر «جیونگ جو» کره جنوبی و «اصفهان» که در گذشته نقشی تأثیرگذار در این جاده داشته‌اند، مد نظر است. پارسال گروهی با عبور از مسیر زمینی جاده ابریشم به اصفهان آمدند تا این مفاهمه فرهنگی شکل بگیرد و امسال در سالگرد این توافق گروهی دیگر از علاقه‌مندان از کشور کره جنوبی با عبور از مسیر دریایی راه ابریشم که به گفته خودشان ۴۵ روز به طول انجامیده است به اصفهان آمدند تا در سالگرد این اتفاق فرهنگی به گفتگو بنشینند.

دکتر جمالی‌نژاد معاون هماهنگی و سرپرست امور بین‌الملل شهرداری اصفهان نیز در این نشست که به منظور تبادل فرهنگی میان دو تمدن پرشیا و سیلا برگزار شد، گفت: راه ابریشم از آغاز پیدایش یکی از شاهراه‌های بزرگ در شکل‌گیری تمدن‌های بشری در اقصی نقاط جهان بوده است و در ایجاد و تقویت زیرساخت‌های صلح و دوستی نقشی تأثیرگذار در دیپلماسی فرهنگی داشته است.

هونگ‌یونگ کئونگ معاون استاندار استان گئونگ سانگ بک دو کره جنوبی با اشاره به این‌که ایران ۱۵۰۰ سال پیش در شبه جزیره کره نقشی تأثیرگذار داشته است، افزود: جاده ابریشم دریایی براساس مستندات موجود در گذشته وجود داشته است که تمدّن غرب و شرق از این‌ راه با هم ارتباط داشته‌اند.

او با اشاره به توافق دو شهر در اجرای پروژه جاده ابریشم با هدف توسعه همکاری بین شهرهای مختلف، افزود: استان ما شهرهای مختلفی را در مسیر جاده ابریشم دارد و امیدوارم اصفهان در اجلاس فرهنگی جاده ابریشم که سال ۲۰۱۵ در کره جنوبی برگزار می‌شود، حضوری پررنگ داشته باشد.

کیم‌ وونگ سو رئیس گروه اعزامی راه ابریشم کره جنوبی هم با اشاره به این‌که سفرشان از ۱۵ سپتامبر شروع شده است، گفت: در این سفر دریایی برای رسیدن به ایران از چین، ویتنام، اندونزی و عمان گذشتیم.

او با اشاره به این‌که تندیس درنا در شهر اصفهان که نماد افسانه‌ای آشنا برای مردمان کره?جنوبی است، افزود: ما معتقدیم اگر ۱۰۰۰ پرنده درنا با کاغذ رنگی بسازیم به آرزوی خود می‌رسیم و این نماد را به شکل تندیس امروز در اصفهان دیدیم.

به گفته وی کتاب کوش‌نامه از آثار قدیمی کشور کره به افسانه‌هایی درباره دو کشور ایران و کره اشاره دارد که شاخص‌ترین بخش آن علاقه‌مندی پسر امپراتور ایران به دختر امپراتور کره است که امیدواریم این عشق میان دو کشور ایران و کره نیز براساس واقعیت استمرار یابد.

در پایان این نشست لوح همکاری میان این دو شهر بزرگ به امضاء رسید و همسر استاندار استان گئونگ سانگ بک دو کره جنوبی که به عنوان میهمان ویژه حضور داشت، نمادی از تاج طلا که مربوط به امپراتوران تمدن سیلا کره جنوبی است را به شهردار اصفهان اهداء کرد.

گزارش: نفیسه یزدانی