ایرج افشار ( زاده ۱۶ مهر ۱۳۰۴ تهران - درگذشته ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ تهران )
فرزند دکتر محمود افشار. ایرانشناس ، کتابشناس ، مصحح و مجله ‌نگار.
نامبرده در سال ۱۳۱۲ آموزش ابتدایی را در دبستان زرتشتیان آغاز کرد و پس از آن در مدرسه شاهپور تجریش و دبیرستان فیروز بهرام تحصیلات متوسطه را پی گرفت و با اتمام این دوره در سال ۱۳۲۴ وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۲۸ تحصیلات خود را با گرایش قضایی به پایان برد.
او را باید شاخص‌ترین کتابدار تاریخ معاصر ایران نام نهاد که چند سالی هم ریاست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را عهده‌دار بود.
وی زبان انگلیسی و فرانسه را خوب می‌دانست. ده سال کتابدار دانشکده حقوق بود و سپس رئیس کتابخانه دانشسرای عالی شد. یک سال نیز ریاست کتابخانه ملی را بر عهده داشت و چهار سال هم رئیس اداره کل انتشارات دانشگاه بود.
وی عضو انجمن ایرانشناسی ، عضو هیات انتخاب کتاب ، عضو کمیته جایزه کتاب ‌سال ، عضو انجمن کتابداران ایران ، عضو هیات اجرایی انجمن تاریخ بود و همچنین از اعضای شورای عالی دائره‌المعارف بزرگ اسلامی به شمار میرفت.
او سردبیری یکی از مهمترین نشریات حوزه کتاب و نشر با عنوان راهنمای کتاب را برای نزدیک به دو دهه بر عهده داشت و نیز همچنین نشریه فرهنگ ایران زمین و آینده و چند نشریه دیگر را سردبیری کرد.
مجموعه تالیفات ایرج افشار به نزدیک ۵۰۰ عنوان میرسد. سید فرید قاسمی در کتابی حجیم درباره زندگی و آثار او که سال ۱۳۸۸ روانه بازار نشر شد ، نوشته است :
افشار در سال ۱۳۳۱ با همکاری چهار تن از دوستان خود، انتشار نشریه فرهنگ ایران زمین را آغاز کرد و از سال ۱۳۲۷ مدیریت مجله راهنمای کتاب را به عهده داشت.
وی به دعوت دانشگاه هاروارد آمریکا یک سال در آن کشور مقیم بود و به کار مرتب‌کردن کتاب‌های السنه ی شرقی آن دانشگاه اشتغال داشت و همچنین برای امور مربوط به کتاب و کتابداری سفرهایی به کشورهای مختلف داشته است.
افشار سرانجام پس از طی یک دوره بیماری شش ماهه که به سرطان مبتلا شده بود ، در سن ۸۵ سالگی درگذشت.
افشار پیش از درگذشتش، کتابخانه شخصی‌ خود را به مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی اهداء کرد و پس از وفات او هم در این مرکز گروهی از دوستان و شاگردانش و دو فرزندش ، جایزه‌ای را به نام و یاد او ترتیب دادند که قرار شد در سالروز تولد او هر ساله به بهترین پایان‌نامه در زمینه کتابداری اهداء شود.

برخی از آثار ایرج افشار :
پژوهش‌های ایران شناسی (ج ۱ و ۲) ، چاپ اول ، تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
دفتر تاریخ ، چاپ اول ، تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
فرهنگ ایران زمین ، چاپ اول ، تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
گلگشت در وطن ( سفرنامچه) چاپ اول ، تهران : اختران
نامه‌های تهران ، چاپ سوم ، تهران : فرزان روز
ریاض الفردوس خانی ، چاپ اول ، تهران : بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
یادیارمهربان (مرزهای شرقی شعر پارسی از تاجیکان ورارودان تا هند ، با مقدمه ایرج افشار ) تهران : شهاب ثاقب
فهرست دستنویس‌های فارسی در کتابخانه ملی اتریش و آرشیو دولتی اتریش در وین . فرهنگستان علوم اتریش- فهرستگان - وین.
در ضمن فیلم مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» با نگاهی به خدمات علمی و فرهنگی ایرج افشار به کارگردانی سیدجواد میرهاشمی در سال ۱۳۹۴ تهیه شده است. نام این فیلم وام‌دار تک مصرعی از دکتر‌ محمدرضا شفیعی‌کدکنی است.