نويسنده : بای، یارمحمد

استاد راهنما : حسن کامران

مقطع : دکتری

استاد مشاور : ابراهیم متقی - محمدرضا حافظ نیا

رشته : جغرافیای سیاسی

دانشگاه : دانشگاه تهران

تاريخ دفاع : 1384

چکیده (فارسی): ژئواستراتژی در حقیقت علم کشف روابطی است که بین یک استراتژی و محیط جغرافیایی وجود دارد. امروزه تمام تحولات اقتصادی، سیاسی و نظامی با ملاحظات ژئواستراتژی در ارتباط مستقیم قرار دارند. در این میان نقش عوامل ثابت و متغیر ژئوپلیتیک بیش از سایر معرفت هاست. چرا که اساسا در این پیوند قلمروهای ژئوپلیتیک در درون قلمروهای استراتژیک قرار دارند. در دوره جنگ سرد، قلمرو وابسته به تجارت دریایی و قدرت قاره ای اوراسیا مهمترین قلمرهای ژئواستراتژیک بودند. اما امروزه نقشه ژئوپلیتیکی نظام جهانی در حال گذار، با نقشه قبلی آن متفاوت است. چهار منطقه از مناطق دهگانه ژئوپلیتیک در قلمرو دریایی قرار دارند. در این میان خاورمیانه در منطقه کمربند شکننده قرار دارد. در نظام در حال گذار، هنوز قلمروهای ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک تثبیت نشده اند. انطباق قلمروهای ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک، تجزیه قلمروهای ژئواستراتژیک و ترکیب قلمروهای ژئوپلیتیک، از پیامدهای نظام ژئواستراتژیک پسا جنگ سرد است که به احتمال زیاد در آن حداقل پنج قلمرو ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک خواهیم داشت. نظام ژئواستراتژیک مبین این نکته اساسی است که کسب قدرت، جوهر تمام پارادایم های ژئوپلیتیک سنتی تا انتقادی است از پارادایم ژئوپلیتیک سنتی برخاسته از سنت ارتدوکس تا ژئوپلیتیک نئولیبرال در نظام پسا جنگ سرد، این اصل همواره رویکرد غالب جهت گیری های ژئوپلیتیکی قدرت های هژمون بوده است. در این میان هژمونیک محوری گرایشات ژئوپلیتیک آمریکا، مشهورتر بوده است. در دوره گذار نظام جهانی، ایالات متحده در تلاش است تا استراتژی و کدهای ژئوپلیتیکی، قلمروهای مختلف را در راستای منافع جهانی خود تعریف نماید. این موضوع به خصوص در مورد دولت هایی به انجام خواهد رسید که از سه رویه Toponomic (خلاء قدرت هژمونی) Otarky (عدم وابستگی به قدرت هژمونی) و Serfel ( خودبسندی ژئوپلیتیکی) تبعیت می کنند. گرایش ژئواستراتژی ایالات متحده در نظام جهانی و به خصوص در خاورمیانه متأثر از شاخص های انتزاعی و انضمامی تحول در ساختار نظام ژئواستراتژیک است. در بین این شاخص ها نقش عوامل ژئوپلیتیک در دیپلماسی ایالات متحده چشمگیرتر است. علاوه بر آن دیپلماسی ایالات متحده به واقع متأثر از شناسه های ژئوسایکولوژیک و میراث ژئوهیستوریک آن است. اگر چه میزان تأثیر آن ها در سه دوره سیاست خارجی آمریکا، از انزوای ژئو چکیده (انگلیسی): Ceostrategy is, in fact, a branch of knowledge that deals with discovering the relationships between a strategy and a geographic area. Nowadays, there is a direct relationship between all economic, political and military changes and geostrategic observations. Among these, the role of geopolitical constants and variables is greater than that of the other disciplines since geopolitical regions reside within strategic ones. The most immportant geostrategic areas in the post cold war era, were the ones depending on marine commerce and Eurasia continent power. But today, the map of the geopolitical system of the world is different with that of the past. Four out of ten geopolitical areas are located by the sea. And, the Middle East is located in a shattered region. In the new changing world, the geostrategic and geopolitical regions are not stabilized yet. The correspondence between geostrategic and geopolitical regions, the collapse of the geostrategic regions, and the union of ...