مجله  تاریخ اسلام  نهم فروردین ماه سال 1381 شماره نهم 

نویسنده : هادی حسینی میر
مقدمه دلیل اهمیت تحقیق در تاریخ اسلام, برای پژوهشگران غربی, نیازی به ارائه مدرک و استدلال فراوان ندارد. امروزه روابط میان دو فرهنگ اسلام و غرب, آنقدر اهمیت پیدا کرده که در بسیاری از دانشگاه های امریکا و اروپا, محققین فراوانی به امر پژوهش در تاریخ اسلام می پردازند. قرن بیست و یکم, عصر پشت سر نهادن انفجار اطلاعات است. بر اساس این تئوری, از این پس داشتن اطلاعات وسیع, مزیتی را دربر نخواهد داشت, زیرا ظهور فنآوری سریع ارتباطات (از جمله اینترنت) موانع اصلی برای کسب اطلاعات را از بین برده است. قرن بیست و یکم, عصر استفاده بهینه از اطلاعات موجود است و نه کسب آن.

در حالی که بسیاری از دانشگاه ها و مراکز مطالعاتی غرب, هزینه های هنگفتی را برای بخش تحقیق در تاریخ اسلام اختصاص داده اند, این سوال که در مراکز علمی جهان اسلام, چه مراکزی متولی شناخت ماهیت تاریخ و فرهنگ غرب است؟, فرا روی ما جلوه می کند.

این نوشتار با معرفی بعضی از مراکز مطالعاتی دانشگاهی در غرب که به نوعی در امر تاریخ اسلام فعال هستند, و آشنایی با آدرس های اینترنتی آنها, محققین و پژوهشگران کشورمان را با این برنامه ها, آشنا می سازد.

مطالعات تاریخ اسلام در دانشگاهNorth Park
در پایگاه اینترنتی دانشگاهNorth Park در امریکا, بخشی برای آشنایی با تاریخ اسلام در قرون اولیه وجود دارد. آدرس ینترنتی این دانشگاه چنین است.

ttp: // www. northpark. edu.

گروه تاریخ این دانشگاه, پژوهش هایی را در حوزه تاریخ اسلام و کشورهای اسلامی انجام می دهد. برای آشنایی با این روه آموزشی, به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // campus. northpark. edu/ history.

نانچه قصد دارید با پژوهش های این گروه در زمینه تاریخ اسلام آشنا شوید, به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // campus. northpark. edu / history / Web Chron / Islam / Islam. html.

در این صفحه با پیوندهای مهمی روبرو هستیم که به آنها اشاره می کنیم:

پیوندThe life of the prophet , مربوط به تاریخ زندگی پیامبر اسلام (632 ـ 570م) است. این مطالب, خلاصه زندگی پیامبر شامل تولد, هجرت و وفات ایشان را در بر می گیرد. کلیه مطالب این بخش که توسط دو محقق بنام های کارا گریمس(2) و ژانل کارلز گارد(3) نوشته شده, از چهار منبع اخذ شده که عبارتند از:
الف) تمدن های جهان تإلیف فیلیپ آدلر(4)

ب) انسان فرهیخته: محمد(ص) و سنت اسلامی, تإلیف امیل در منگم(5)

ج) زندگی محمد(ص) تإلیف آ. گولوم(6)

د) محمد(ص) در مکه تإلیف مونتگومری وات(7)

پیوندorthodox caliphate (macca and medina) مربوط به تاریخ خلفای راشدین است (661 ـ 632م). البته این بخش, بیش تر خلافت خلیفه دوم (644 ـ 634م) را مد نظر قرار داده است. زیجادا لاسکین(8) به همراه کریستی روجاس,(9) نویسنده این مطالب هستند. این دو محقق مطالب خود را از سه منبع ذیل اخذ کرده اند:
الف) فهرست آکسفوردی مذاهب جهان تإلیف جان بوکر(10)

ب) دایره المعارف مختصر اسلامی از کریل گلاس(11)

ج) مقدمه ای به اسلام تإلیف دیوید واینس(12)

پیوندOmayyad Caliphate (Damascus): 750 - 661 , در زمینه تاریخ خلافت بنی امیه است. (750 ـ 661م). در این بخش با مطالب زیر روبرو هستیم:
الف)شهادت امام حسین(ع) در کربلا (680م): این قسمت ضمن معرفی مقام امام حسین(ع), افکار و اندیشه های شیعه را نیز مطرح می سازد. مطالب این بخش که توسط آمی. ن. گروپ(13) تهیه شده از کتاب ((مقدمه ای به اسلام شیعی)): تاریخ و دیدگاه های شیعه دوازده امامی, تإلیف مومن(14) اخذ شده است.

ب) اهمیت بنای مسجدالاقصی برای مسلمانان, مسیحیان و یهودیان و اقدامات عبدالملک در سال 691م در بنای ساختمان گنبد قدیمی مسجد الاقصی.

این مطالب که توسط سارا استریل(15) تهیه شده, از منابع زیر اخذ گردیده است:

ـ مجله چهارم از کتاب ((فهرست بین المللی اماکن تاریخی)) تإلیف ک. آ. برنی(16) و رینگ ترودی(17)

ـ دایره المعارف مذهبی, جلد اول, تإلیف میرچا الیاده(18)

ـ دایره المعارف مختصر اسلامی, تإلیف کریل گلاس

ـ دایره المعارف سیاسی و مذهبی, تإلیف روبرت وات نو(19)

ج) تلاش مسلمانان برای فتح قسطنطنیه در سال های 718م, تإلیف هایلی هاستی(20) و جنی واترز(21)

پیوندAbbasid Caliphate (Baghdad): 750 - 1258 , مربوط به تاریخ خلافت عباسی است. در این بخش با مطالب زیر آشنا می شویم:
الف) نبرد رودخانه تالاسTalas) ) در سال 751م

در این سال امپراتوری چین در زمان سلسله تانگ, در کنار رودخانه تالاس در منطقه ختن و فرغانه با ارتش اسلام درگیر شد, که منجر به پیروزی مسلمانان گشت.

ب) جنگ های صلیبی: (از 1095 تا 1291میلادی)

مطالب این بخش توسط روبین تراوت من(22) و جان پیترسن(23) تهیه شده است.

پیوندOmayyad emirate in spain (Cordorva) , مربوط به سلسله امویان اندلس است. در این صفحه با تإسیس حکومت امویان در کوردووا (قرطبه) و عبدالرحمن اول, آشنا می شویم.
پیوندThe ottoman Empire , ما را با تاریخ امپراتوری عثمانی (1918 ـ 1350م) آشنا می سازد. در این صفحه مقالات زیر قابل دریافت است:
الف) فتح قسطنطنیه در: 1453 این مقاله توسط دیوید. و. کلر(24) تهیه شده است.

ب) نخستین جنگ بالکان در سال 1912 و 1913.

جنگ های صلیبی و تاریخ اسلام در دانشگاهBoise

در پایگاه اینترنتی دانشگاه ایالتیBoise در امریکا, سایتی برای آشنایی با تاریخ جنگ های صلیبی وجود دارد. آدرس زیر, ا را به پایگاه اصلی دانشگاهBoise متصل می کند:

ttp: // www. boisestate. edu.

نانچه قصد دارید با مطالبی پیرامون جنگ های صلیبی در سایت این دانشگاه آشنا شوید, به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // Crusades. boisestate. edu / Contents. html. در این پایگاه در ذیل عنوانThe major Crusades , هفت پیوند, مربوط به جنگ های صلیبی اول تا هفتم وجود دارد.

کلیک (زدن کلید سمت چپ ماوس) روی هر یک از این پیوندها ما را با تاریخ جنگ صلیبی مورد نظر آشنا می سازد.

همچنین در ذیل عنوانGeneral Histories during the crusades وضعیت اروپا, امپراتوری بیزانس, اسلام و بیت المقدس در طی جنگ های صلیبی بررسی شده است. در بخش جهان اسلام در ذیل عنوانIslam During the Crusades پیوندهای مهمی در ارتباط با پیامبر اسلام(ص), اوایل اسلام, ترکان, نورالدین و دمشق, صلاح الدین ایوبی, صفویه, اسلام در قرن 12 میلادی و یورش مغول را ملاحظه می کنید:

کالج دانشگاهی Western New England

در سایت کالج دانشگاهی Western New England , تاریخ جنگ های صلیبی بررسی شده است. برای مطالعه این مطالب ه آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // mars. acnet. wnec. edu / ذ gremple / courses / wc1 / lectures / 21 crusades. html.

مهمترین مطالب این پایگاه که نتیجه پژوهش دکتر گرهارد رمپل(25) است, در زمینه چگونگی شروع جنگ های صلیبی می باشد. مولف معتقد است که:

[ جنگ های صلیبی در مفهوم اولیه و محدود آن, با هدف لشکرکشی برای فتح و نگه داشتن سرزمین های مقدس, برای غرب در اواخر قرن یازدهم میلادی آغاز شد و در طی سال های باقی مانده قرون وسطی ادامه داشت. اما در یک مفهوم وسیع تر, جنگ های صلیبی, عوامل مهم دیگری را در بر می گیرد. این عوامل عبارتند از:

باز پس گیری اسپانیا و سیسیل از دست مسلمانان
توسعه جبهه مسیحیان در نواحی بالتیک
اعزام مبلغان مسیحی برای تغییر دین مغولان و دیگر مردمان
تلاش برای تغییر یا محدود کردن یهودیت درون اروپا, که نهایتا منجر به بیرون راندن یهودیان از بیش تر قسمت های اروپا گردید].
پایگاه جنگ های صلیبی قرون وسطی

ایگاهMedieval Crusades نیز ما را با تاریخ جنگ های صلیبی آشنا می سازد. آدرس این پایگاه چنین است:

ttp: // www. medievalcrusades. com.

در این سایت, ضمن بیان تاریخ شروع جنگ های صلیبی در زمان پاپ اوربان دوم Pope urban II) ) وضعیت اروپا را در این زمان بررسی می کند. در همین پایگاه, با پیوندهای زیر روبرو هستیم:

چگونگی شروع جنگ های صلیبی
سلاطین بیت المقدس
دشمنان سربازان صلیبی و....
تاریخ اسلام در پایگاه انگلیسی Ummah

پایگاه اینترنتی Ummah در انگلیس, در چند سال اخیر, تلاش های زیادی را برای معرفی اسلام اهل تسنن به عمل آورده است. از جمله بخش های قابل ذکر آن, پیمان نامه های پیامبر اسلام(ص) و همچنین پژوهشی پیرامون آخرین خلیفه امپراتوری عثمانی است. برای مطالعه ترجمه انگلیسی پیمان ها و نامه هایی که پیامبر به مهاجرین, قریش, مردم مدینه, کومت ها و امپراتوران شرق و غرب نوشته, به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // www. ummah. org. uk / science / letters. htm.

در این سایت, مطالب زیر قابل دسترس است:

پیمان بنو ضمره ـ پیمان بنو جیفر ـ پیمان حدیبیه ـ پیمان بنی قریظه ـ پیمان نجران ـ پیمان ثقیف (طائف) ـ نامه به پادشاه حبشه ـ نامه به ابوسفیان ـ نامه به قیصر هراکلیوس ـ نامه به خسرو پرویز ـ نامه به هرمز ـ نامه به حاکم یمامه ـ نامه به پادشاه دمشق و حاکم بحرین ـ و....

همچنین برای مطالعه مقاله ای با عنوان ((زندگی سلطان عبدالحمید دوم و سقوط خلافت)) در این پایگاه به آدرس زیر وارد وید:

ttp: // www. ummah. org. uk / sultan.

حکومت امویان در اندلس

تشکیل حکومت امویان در اسپانیا, جایگاه خاصی در تاریخ اروپا دارد. در سال های اخیر پایگاه های متعددی در اینترنت به معرفی جایگاه تاریخی امویان اندلس پرداخته اند. در این بخش به معرفی بعضی از این سایت ها می پردازیم:

پایگاه زیر حاوی تاریخ امویان اندلس و جانشینان آنان بویژه تصاویر اسکن Scan) ) شده از سکه های دوره اسپانیای سلامی را در خود نگه داری می کند:

ttp: // W3. nai. net / jroberts / spain. htm.

درس زیر هم که یک پایگاه خصوصی است, در زمینه تاریخ اسلام در اسپانیا می باشد:

ttp: // www. geocities. com / Athens / Parthenon / 6913 / history - islam spain. html.

در پایگاه اینترنتی دانشگاه مینسوتا در امریکا هم, می توان در این زمینه اطلاعاتی را به دست آورد. آدرس زیر حاوی ایگانی تصاویر بناهای تاریخی بویژه بناهای اسلامی اسپانیا در دوره اسلامی می باشد.

ttp: // www. mcad. edu / AICT / html / medieval / islamart. html.

کتاب ((اسلام و مسیحیت در اسپانیا در قرون وسطی)) تإلیف توماس. ف. گلیک(26) روند شکل گیری و گسترش اسلام و چگونگی فروپاشی حکومت مسلمانان را در اسپانیا تشریح می کند برای مطالعه و دریافت متن کامل این کتاب که بخشی ز سایت دانشگاه آرکانزاس مرکزی است, به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // libro. uca. edu / ics / main. html.

مقاله ای با عنوان ((فتح اسپانیا بدست مسلمانان)) که بخشی از کتاب ((فتح اسپانیا)) تإلیف ابن عبدالحاکم, است و توسطHarris Jones John به انگلیسی ترجمه شده و هم اکنون توسط دانشگاه فوردهام در امریکا در سایت اینترنتی این دانشگاه قرار رفته است. برای مطالعه این مقاله به آدرس زیر مراجعه کنید:

ttp: // www. fordham. edu / halsall / source / conqspain. html.

رای آشنایی با شهر قرطبهCordoba) ) و تاریخ این شهر در زمان فتح آن به دست مسلمین به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // www. andalucia. com / cities / cordoba. htm.

مچنین آدرس زیر که بخشی از سایت دانشگاه ایالتی نیویورک است, ما را با تاریخ مسلمانان اسپانیا آشنا می سازد.

ttp: // www. nyu. edu / classes / peters / spain / index. htm1 ms.

تاریخ اسلام و انبیإ الهی در یک پایگاه کانادایی

یک پایگاه اینترنتی اسلامی در کشور کانادا اقدام به معرفی تاریخ اسلام و انبیإ الهی کرده است. برای آشنایی با تاریخ مدن اسلامی در این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // members. shaw. ca / islam / civil. htm.

همچنین برای مطالعه چگونگی گسترش قلمرو اسلامی و روند توسعه اسلام (از محاصره بنی هاشم توسط قریش و ریان شعب ابی طالب و...) به پایگاه زیر وارد شوید:

ttp: // members. shaw. ca / islam / spread. htm.

آدرس زیر نیز, در همین پایگاه, ما را با تاریخ مخالفت با اسلام و دشمنی های قریش در شکنجه مسلمانان اولیه, نقشه آنان ر ترور پیامبر و غیره آشنا می سازد:

ttp: // members. shaw. ca / islam / opposition. htm.

مچنین, آدرس زیر, اطلاعاتی را در مورد نخستین افرادی که به اسلام گرویدند (بویژه امام علی(ع)) ارائه می دهد:

ttp: // members. shaw. ca / islam / embraced. htm.

از طریق آدرس زیر می توان با زندگی و ازدواج پیامبر(ص) آشنا شد:

ttp: // members. shaw. ca / islam / birth. htm.

در همین پایگاه و از طریق آدرس زیر هم می توان, وقایع نگاری مختصر و نسبتا کاملی را از تاریخ اسلام به دست آورد:

ttp: // members. shaw. ca / islam / chronological. htm.

تاریخ اسلام در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی

پایگاه دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در امریکا, بخشی را به معرفی تاریخ اسلام اختصاص داده است. آدرس اینترنتی این انشگاه چنین است:

ttp: // www. usc. edu.

درس زیر ما را با بخش تاریخ اسلام در این دانشگاه آشنا می سازد:

ttp: // www. usc. edu / dept / MSA / history /.

پس از ورود به این صفحه, پیوندهای زیر قابل توجه است:

پیوند brief chronology , کاربران را با تاریخ مختصر اسلام آشنا می سازد.
پیوند The Companions of the prophet (Saas) , مربوط به تاریخ زندگی صحابه پیامبر اسلام (ص) است. در میان این فهرست, اسامی شخصیت های زیر مشاهده می شود:
عبدالله بن عباس ـ عبدالله بن جهش ـ عبدالله بن مسعود ـ عبدالله بن عمر ـ عبدالله بن ام مختوم ـ عبدالرحمن بن عوف ـ ابوایوب انصاری ـ ابوذر غفاری ـ ابوهریره ـ ابوموسی اشعری ـ ابوعبیده بن جراح ـ عدیبن حاتم ـ عایشه ـ اسمإ بنت ابوبکر ـ حضرت فاطمه زهرا(س) و....

تاریخ اسلام در پایگاه History Channel

پایگاه اینترنتی History Channel , حاوی اطلاعات عمومی فراوانی در زمینه تاریخ جهان (از دوران باستان تا عصر اضر) است. برای آشنایی با این پایگاه به آدرس زیر وارد شوید:

ttp: // www. history channel. com.

سپس در ذیل عنوان By Timeline Search روی کادر ترکیبی Select Century کلیک کنید تا فهرستی از قرون تاریخی (از سال 400 قبل از میلاد تا سال 2000 میلادی) آشکار شود با توجه به اینکه در این مقاله, موضوعات تاریخ اسلام مدنظر است, در ذیل, تنها به پیوندهای مربوط به تاریخ اسلام, اشاره می شود. لازم به ذکر است که با انتخاب هر یک از پیوندهای زیر, عناوین مهمترین وقایع تاریخی در آن قرن, آشکار خواهد شد. کاربران اینترنت می توانند با ورود به این پایگاه و کلیک بر روی عناوین زیر خط دار Under line) ) توضیحات کامل تر را دریافت کنند.

چنانچه مقطع زمانی 699 ـ 600 میلادی (قرن هفتم) را انتخاب کنید با وقایع مهم تاریخی این دوره آشنا می شوید. از جمله:
ـ ظهور دین اسلام, بعثت پیامبر اکرم(ص) و دعوت مردم به اسلام

ـ هجرت پیامبر اسلام(ص) از مکه به مدینه در 622 میلادی

ـ بازگشت پیامبر اسلام(ص) از مدینه به مکه در 629 میلادی

ـ اشاره به بعضی از محرمات دین اسلام, مانند مصرف گوشت خوک و الکل

ـ وفات (شهادت) دختر پیامبر اسلام(ص), تإسیس سلسله فاطمیان در شمال افریقا که از 909 تا 1171 میلادی حاکم بودند. حاکمان این سلسله از اعقاب دختر پیامبر(ص) می باشند.

ـ نبرد کربلا در 680 میلادی و شهادت امام حسین(ع)

ـ نقش خلیفه عبدالملک در تکمیل بنای گنبد مسجدالاقصی در 691م

ـ ضرب اولین سکه های عربی در 695 میلادی

ـ حمله اعراب به شهر کارتاژ و پایان حکومت امپراتوری بیزانس بر شمال افریقا

مقطع زمانی 899 ـ 800 میلادی (قرن نهم) شامل:
ـ در سال 808 میلادی, ادریس از حکام عباسی, شهر فاسFez) ) را در مراکش بنیان نهاد. این شهر بعدها به صورت مرکز فرهنگی شمال افریقا درآمد.

ـ مرگ هارون الرشید, خلیفه عباسی در 809 میلادی

قرن دهم میلادی شامل:
ـ در سال 950 میلادی, شهر قرطبهCordoba) ) در اسپانیا, مرکز فرهنگی اروپا است. این شهر اسلامی دارای کتابخانه ها و مدارس پزشکی است.

ـ حکومت شیعیان فاطمی مصر, شهر قاهرهCairo) ) را در 969 میلادی بنیان نهادند.

قرن یازدهم میلادی شامل:
ـ تإلیف کتاب قانون توسط ابن سینا.

ـ درگذشت هشام سوم, خلیفه قرطبه و پایان خلافت امویان.

ـ ترکان سلجوقی به رهبری طغرل بیک, برای خارج کردن خلافت عباسی از دست آل بویه شیعی وارد بغداد شدند.

ـ انتخاب مراکش به عنوان پایتخت سلاطین سلسله مرابطون.

ـ در این سال ها, مدرسه پزشکی در سالرنوSalerno) ) در ایتالیا تإسیس شد, در این مدرسه از متون یونانی, لاتین, یهودی و اسلامی استفاده می شود.

ـ پیروزی قوای نظامی مرابطون در اسپانیا.

ـ مسلمانان که سیسیلی را برای مدت 130 سال در دست داشتند, از این منطقه بیرون رانده شدند.

ـ پاپ اوربان دوم, مسیحیان را برای جنگ با مسلمانان (جنگ های صلیبی) فرامی خواند.

تاریخ اسلام در پایگاهAbout

پایگاه اطلاع رسانیAbout , با هدف ارایه اطلاعات علمی و فرهنگی در اینترنت راه اندازی شده است. برای آشنایی با این ایگاه, به سایت زیر وارد شوید:

ttp: // about. com.

چنانچه قصد دارید با بخش تاریخ اسلام در این پایگاه آشنا شوید, لازم است مراحل زیر را دنبال کنید:

الف) پس از ورود به سایت اصلی این پایگاه, روی پیوندspirituality & Religion کلیک کنید.

ب) سپس روی پیوندislam کلیک کنید.

در این صفحه پیوندهایی را در ارتباط با موارد زیر مشاهده می کنید:

وقایع نگاری مختصر از اسلام در طی قرون ششم تا بیستم میلادی
آشنایی با منابع اینترنتی تاریخ اسلام در قرون اولیه, میانی و معاصر که در دانشگاه فورد هامFord ham) ) نگه داری می شود.
جغرافیای جهان اسلام در قرون میانی
مقالاتی در زمینه تاریخ اسلام مربوط به ظهور اسلام, اسلام در اسپانیا, جنگ های صلیبی و امپراتوری عثمانی
مقالاتی در زمینه تاریخ میانه اسلام
تاریخ مشارکت اسلام در توسعه علم از قرون هشتم تا چهاردهم میلادی که شامل معرفی دانشمندان اسلامی, ریاضی دانان و منجمین می گردد.
تاریخ اسلام در امریکا
تسامح در اسلام.
پی نوشت ها: 1. عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران 2. Karah l. Grimes. 3. Janelle E. Carlsgaard. 4. Philip J Adler. 5. Emile Dermenghem. 6. A. Guillaume. 7. Watt montgomery. 8. Zijada ljaskic. 9. Christy Rojas. 10. John Bowker. 11. Cyril Glasse. 12. David waines. 13. Amy n. Grupp. 14. Moojn momen. 15. Sarah streyle. 16. K. A. Berney. 17. Ring Trudy. 18. Mircea Eliade. 19. Robert wuthnow. 20. Hayley Hastey. 21. Jenny waters. 22. Robin Traut man. 23. John peterson. 24. David W. Koeller. 25. Gerhard Rempel. 26. Thomas F. Glich.