نویسنده:فائزه على پور
منبع:روزنامه جوان
گرمازدگى در فصل گرما به ویژه در افرادى که زیاد فعالیت مى کنند یک مشکل شایع است. بنابراین، آگاهى از گرمازدگى، عوامل مستعدکننده، نحوه مقابله و پیشگیرى از آن اهمیت بسیارى دارد.بدن انسان به طور طبیعى درجه حرارت خود را تنظیم مى کند. زمانى که درجه حرارت بدن افزایش مى یابد، بدن با استفاده از چندین روش مختلف از جمله تعریق، سعى در خنک کردن بدن و خارج کردن گرما مى کند. ولى در صورتى که شما مدت زیادى را در گرما سپرى کرده و در این مدت مایعات کافى دریافت نکرده باشید، سیستم هاى خنک کننده بدن قادر نخواهند بود کار خود را به درستى انجام دهند. در این حالت و در صورت کمبود آب، بدن دیگر قادر به خنک کردن خود و دفع گرما از طریق تعریق نخواهد بود. نتیجه حالات فوق، افزایش درجه حرارت بدن است تا حدى که بتواند شخص را بیمار کند. حرارت زیاد موجب مى شود تا پروتئین هاى بدن و غشاى سلول ها به ویژه در ناحیه مغز دچار تخریب و آسیب دیدگى شوند. علاوه بر این، گرماى زیاد مى تواند دستگاه هاى داخلى بدن را نیز تحت تاثیر قرار داده و موجب تخریب سلول هاى عضله قلب، عروق و نیز تخریب سایر ارگان هاى داخلى شده و در نهایت منجر به مرگ شود.
عوامل گرمازدگى

عواملى که سبب گرمازدگى مى شود عبارتند از: کاهش آب بدن به دلیل عدم نوشیدن آب کافى، پوشیدن لباس هاى زیاد، کلفت و تیره رنگ در فصل گرما، چاقى (چاقى موجب مى شود تا بدن از یک طرف تولید گرماى بیشترى کند و از طرف دیگر قابلیت بدن براى خنک شدن را کاهش مى دهد)، کمبود خواب (میزان تعریق را کاهش مى دهد)، عادت نداشتن به هواى گرم مانند شخصى که از منطقه اى با آب و هواى سرد به منطقه اى با هواى گرم مهاجرت کرده باشد، قرار داشتن در فضایى با سیستم تهویه ضعیف و یا بدون سیستم تهویه و خنک کننده، داشتن سابقه گرمازدگى در گذشته و مصرف برخى داروها.
انواع گرمازدگى

۱- فعالیتى:

این حالت بیشتر در افراد جوان که فعالیت هاى ورزشى سنگین در هواى داغ انجام مى دهند دیده مى شود.
۲- غیرفعالیتى:

این حالت بیشتر در افرادى که قابلیت تنظیم درجه حرارتشان کاهش یافته است نظیر سالمندان، کودکان یا افرادى که داراى بیمارى هاى مضمن هستند دیده مى شود.
علایم گرمازدگى
علایم اولیه گرمازدگى عبارتند از: گرفتگى عضلانى و شکمى، تهوع، استفراغ، سردرد، گیجى، ضعف، تعریق خیلى شدید و یا حتى کاهش تعریق.
پس از شروع و ادامه گرمازدگى در صورت عدم درمان و پیشرفت بیمارى برخى علائم عصبى نیز ممکن است همراه با آن دیده شود که عبارتند از: تحریک پذیرى، هذیان، توهم، تشنج، اغما. بهتر است پس از شروع علایم گرمازدگى و یا احساس آن سریعاً به پزشک مراجعه کنید. پزشک آزمایش هاى خونى و ادرارى لازم براى بررسى کارکرد کلیه ها را تجویز خواهد کرد، از دست رفتن آب بدن و گرمازدگى مى تواند موجب تاثیرات ناگوار بر کلیه ها شود.
شیرجه آزاد در سرما

اولین کارى که در گرمازدگى باید انجام د هید کاهش درجه حرارت بدن با خنک کردن سطح بدن است . این کار را مى توانید در ابتدا با برداشتن لباس هاى غیرضرورى و ضخیم از روى بیمار و سپس پاشیدن مقدارى آب سرد روى بیمار و یا خیس کردن یک ملحفه نازک و پیچاندن آن به دور بیمار انجام دهید. علاوه بر این، براى تسریع در فرآیند خنک شدن مى توان چند تکه یخ را در داخل پارچه گذاشته و آن را بر روى بخش هایى از بدن مانند گردن، کشاله ران و یا زیربغل قرار داد. چنانچه روش هاى فوق به اندازه کافى درجه حرارت بدن را کاهش ندادند در این صورت سعى مى شود تا درجه حرارت را از درون بدن کاهش دهند. در یک روش ممکن است پزشک بیمار را تشویق به نوشیدن آب خنک کند تا درجه حرارت بدن کاهش یابد. در سایر موارد شاید حتى پزشک درمان هاى ضد تشنجى و یا شل کننده عضلانى جهت کنترل تشنج و لرز بیمار را تجویز کند. در صورت بدتر نشدن وضعیت، باید فرد گرمازده در بیمارستان بسترى شود تا هم تحت درمان هاى جدى تر قرار گرفته و هم از نظر عوارض احتمالى بررسى شود، از جمله عوارض ناگوار مى توان به تخریب سلول هاى عضلانى به وسیله گرما اشاره کرد که در این حالت محصولات جانبى تخریب عضلانى در خون ظاهر شده و مى توانند موجب تخریب کلیه ها شوند. توجه داشته باشید چنانچه کمک رسانى به فرد گرمازده سریعاً انجام شود، ظرف مدت کمترى بهبود مى یابد.
راه هاى مقابله با گرمازدگى

۱- در صورتى که درجه حرارت محیط بیرون خیلى بالاست حتماً آب زیادى در طول روز بنوشید.
۲- هر وقت احساس گرماى زیادى کردید، به محیط هاى بسته که مجهز به کولر و یا سایر تجهیزات خنک کننده هستند بروید.
۳- لباس هاى سبک و با رنگ روشن بپوشید.
۴- سعى کنید تا از انجام فعالیت هاى بدنى شدید در گرمترین زمان روزهاى تابستان (بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر) خوددارى کنید ولى اگر مجبور به انجام فعالیت هاى سنگین در هواى داغ بودید، سعى کنید حتماً در فواصل مختلف و منظم استراحت کنید.
۵- مصرف کافئین را در هواى گرم محدود کنید زیرا موجب دفع آب بدنتان مى شود.
۶- چنانچه در یک هواى گرم با حالاتى نظیر خستگى، گیجى، تهوع و یا یک سر درد شدید مبتلا شدید، سریعاً خود را از گرما و از محیط گرم دور کرده و به دنبال یک محیط خنک باشید. آب زیادى بنوشید و چنانچه امکان پذیر بود، یک دوش آب خنک بگیرید. البته توجه داشته باشید که آب نباید خیلى سرد باشد. گرمازدگى را جدى بگیرید زیرا اهمیت ندادن به آن موجب آسیب کلیه، کبد و قلب مى شود.