روزنامه همشهری چهارشنبه 10 مرداد ,1375 31 جولای ,1996 سال چهارم , شماره 1031

گرچه سابقه ورود نخستین خودرو به ایران, به اواسط دوران حکومت
قاجاریه و دهه های 70 و 80 سده پیشین هجری خورشیدی بازمی گردد,
اما مونتاژخودرو در ایران دیرینه ای حتی 40 ساله نیز ندارد. همین
تفاوت بزرگ بود که نخستین خودروی مظفرالدین شاه قاجار را اندکی پس
از ورود به ایران, از کار انداخت; زیرا با بازگشت شوفر اروپایی این
خودرو به کشورخود, هیچ تخصصی نه برای راندن ونه تعمیر و نگهداری
خودرو درکارنبود. شاید از همان روزها بود که اندیشه ساخت داخل
کردن خودرودر ایران, شکل گرفت. با وجود ورود نخستین واحدهای
مونتاژ خودرو به ایران در نیمه دوم دهه ,1330 عوامل مختلفی از تلاش
برای بومی کردن تکنولوژی ساخت خودرو تا همین اواخر, جلوگیری کرد.
البته, دراینکه دستیابی به تکنولوژی ساخت خودرو به زمینه های محکمی
از امکانات فنی, صنعتی, مهندسی و سخت افزاری نیاز دارد, تردیدی نیست ;
اما شاید در تمام سالهای پیش از پیروزی انقلاب اسلامی, بهره مندی
مالکان صنایع مونتاژ خودرو از دلارهای بی حساب نفتی به بهایی بسیار
کمتر از قیمت واقعی ,مانع از آن می شد که کسی برای تبدیل تکنولوژی
ساخت خودرو به دانشی داخلی, خود و ثروت خویش را به زحمت بیفکند.
در این میان, البته روحیه واردات گرایی ملی و دولتی برای مصرف
کردن ثروت ظاهرا بیکران و تمام ناشدنی حاصل از صادرات نفت, همراه
با گشوده شدن بی حساب دروازه های کشور به روی خودروهای خارجی, بی تاثیر
نبود. همچنین, واقعیت این است که نبود عزم ملی و اراده دولتی در این
روحیه دخالت داشت. گویی, به لحاظ تاریخی هنوز برای طرح مباحثی چون
خودروی ملی که در مرز میان اقتصاد, صنعت, سیاست, فرهنگ و اراده ملی
جایگاهی بزرگ دارد, بسیار زود بود. چنین بود که در تمام سالهای پیش
از پیروزی انقلاب اسلامی و ظرف دو دهه طلایی با وجود تمام امکانات ,
پیشرفت در دستیابی به خودروی ملی و تکنولوژی و لوازم آن, بسیار
آهسته تر از آن صورت گرفت که بتوان بر آن حتی نام تغییر نهاد;
تحول که جای خود دارد.
احمد شاه قاجار, چین بر پیشانی وگره در ابروان انداخته و با
چشمانی که شراره خشم از آن بیرون می جهد به شوفر درمانده خود که
کلاه بوقی اش تا روی چشمانش آمده نگاه می کند. شوفربیچاره
زیرتازیانه نگاه خشم آلود او با تمام زور خود هندل رولزرویس را
می چرخاند تا بلکه روشن شود و احمد شاه خشم خود را فرو خورد.
هنگامی که تلاشهای آن بخت برگشته به بار می نشیند ورولزرویس روشن
می شود, لبخندی از رضایت بدون خواست شوفر پهنه صورتش را درمی نوردد
و او با عجله به داخل خودرو می رود تا آن را راه بیندازد. اما از
احمدشاه قاجار در ماشین خبری نبود. او عطای رفتن با خودرو را به
لقایش بخشیده بود.
امروز سوار هر خودرویی بشوید, حتی پیکان مدل سال 1346 که 29 سال پیش
ساخته شده است, با یک استارت اگر از کار نیفتاده باشد خودروی شما
روشن می شود و شما را به مقصد می رساند. شما می توانید تفاخر کنید که
خودروی شما از رولزرویس احمد شاه قاجار نیز زودترروشن می شود و شما
را سریع تر به مقصد می رساند. !

راضی و ناراضی راننده جوان, کاپوت جلوی خودرو را بالا زد. روغن
موتور رابا دقت نگاه کرد و پس از آن آب داخل رادیاتور را
اندازه گیری کرد. پس از اطمینان از اینکه آب و روغن خودرو به میزان
کافی است, پشت فرمان قرار گرفت و خودرو را راه انداخت. مقصد او شهر
قم بود و اطمینان شرط اول رسیدن به آنجا.
از شهر که دور می شویم. می پرسم: ماشین ساخت امسال و به اصطلاح صفر
کیلومتر است
می گوید: 3 یا 4 ماه است که ازکارخانه تحویل گرفته ایم . می پرسم:
راضی هستی.
می گوید: اگر بعضی از نارسایی های آن رفع شود, خودروی خوبی است.
به هر حال ساخت کشورمان است وباید با آن مدارا کرد.
برخلاف نظر این راننده جوان وبسیاری دیگر که از کارکرد
خودروی پیکان راضی هستند, بعضی دیگراز خریداران این سواری, کارکرد
آن را نمی پسندند.
. منوچهر غروی مدیر عامل شرکت ایران خودرو معتقد است: آن دسته از
کسانی که از کارکرد پیکان ناراضی هستند, آن را با خودروهای مدل بالای
ساخت شرکتهای پرسابقه مقایسه می کنند و به نظر می رسد, این مقایسه
نمی تواند یک مقایسه عادلانه باشد.
به او می گویم: این مسئله اکنون درمیان بسیاری از کسانی که به هر
دلیل با خودروسواری سروکار دارند, مطرح است که مگر ایرانیان چه از
کره ایها کم دارند که آنها می توانند خودروهای شیک و با کارکرد خوب
تولید کنند, ولی ما پس از گذشت 30 سال نتوانسته ایم این آرزو را
برآورده کنیم.
مدیر عامل شرکت ایران خودرومی گوید: گفتن این حرفها, دردی از ما
دوا نمی کند. این خود کم بینی را باید کنار بگذاریم و با مسئله به
شکل درست برخورد کنیم. بایدمردم بدانند که کره جنوبی چگونه به
این حد از تکامل در صنعت خودروسازی رسیده است و چرا ما نرسیده ایم.

زحمت و برنامه غروی در میان خبرنگاران رسانه هاو در محل شرکت
ایران خودرو نشسته است و به آرامی و بعضی اوقات باکمی چاشنی خشم
به سوالات پی در پی آنان پاسخ می دهد. پس از بحث پیرامون قیمت و
بازار خودرو, مسئله همیشگی کیفیت پیکان و مقایسه صنعت خودروسازی
ایران وکره جنوبی مطرح می شود.
مدیرعامل شرکت ایران خودرو که تولیدات شرکت تحت پوشش اوسهم عمده ای
از مصرف داخلی خودروسواری را دراختیار دارد و برای چندمین بار در
مقابل این پرسش قرار گرفته است می گوید: اولین قانون خودرو در کره
جنوبی 34 سال پیش از این و در سال 1962 تدوین شد. براساس این قانون ,
ورود خودرو کامل به کره جنوبی به شدت محدود شد و طی 4 سال تا 1966
شرکتهای کره ای شروع به مونتاژ و عرضه خودرو با استفاده از قطعات
منفصله کردند.
وی می افزاید: در سال 1967 مقررات جدیدی دراین کشور وضع شدکه
خودروسازان را ناگزیر به ساخت یا تامین قطعات از داخل می کرد. اعمال
این قانون سبب رشد ساخت داخل قطعات و افزایش سطح خودکفایی در صنایع
خودروسازی این کشور شد.
پس از گذشت 10 سال و در سال 1972 مرحله طراحی خودروهای کره ای آغاز
شد. در این سال دولت سیاست افزایش شدیدسرمایه گذاری روی صنایع
سنگین وصنایع شیمیایی را انتخاب کرد. انتخاب این سیاست موجب شد
که صنعت خودروسازی نیز به عنوان مصرف کننده عمده محصولات این صنایع
به عنوان صنعتی استراتژیک برای رفع نیازهای خود به صنایع داخلی
کشور کره اتکا کند.
در سال 1973 سیاست بلندمدتی تدوین شد که براساس آن می بایست طراحی
یک خودروی کره ای بااستفاده از قطعات ساخت داخل شود. در سال 1975
شرکت هیوندایی موفق شد با میزان 80 درصدخودکفایی , اولین اتومبیل
طرح کره به نام هانی را عرضه کند.
غروی پس از بیان این مطالب طولانی مکثی می کند و ادامه می دهد: اما
در ایران, داستان کره جنوبی تکرار نشد. اولین قانون خودرو در
کشورمان در سال 1371 تدوین شده است .
بنابراین, ما دیر جنبیده ایم و عقب مانده ایم.
وی ادامه می دهد: کشورمان به دلیل تواناییهای بالقوه ای که دارد
می تواند با تلاش بیشتر, همان راهی را برود که کشوری مثل کره جنوبی ,
در صنعت خودروسازی پیموده است.

از 1280 تا 951375 سال پیش از این و در سال 1280 اولین دستگاه
خودرو برای مظفرالدین شاه قاجار خریداری وبه ایران وارد شد. 20
سال پس ازآن و در سال ,1300 ورود خودروهای امریکایی و اروپایی
برای مصارف شخصی و عمومی به ایران شروع شد. در سال 1307 در کشور
490 خودروی شخصی و 1100 خودروی مسافربری در ایران موجود بود. در سال
,1334 حدود 10 هزار دستگاه خودرو به ایران وارد شد.
پژوهشگران شرکت صنعتی و مهندسی فن گستر در پژوهش خود پیرامون
تاریخچه ساخت خودرو در ایران گزارش می دهند:
تولید خودرو در ایران به سال 1337 ( 1958 میلادی) برمی گردد که در آن
سال با دویست میلیون ریال سرمایه گذاری کارخانه مونتاژ جیپ احداث
شد. کلیه اجزای این خودرو به صورت منفصله وارد و فقط عملیات
مونتاژ در داخل انجام می شده است.
در سالهای 1345 و ,1346 دوواحد خودروساز دیگر اعلام موجودیت کردند
و تولیداتومبیل پیکان در شرکت ایران خودرو (ایران ناسیونال سابق )
وتولید اتومبیل ژیان در شرکت سایپا شروع گردید. در سال 1346 شرکت
جیپ (پارس خودرو فعلی) نیز اقدام به مونتاژ سواریهای آریا و شاهین
کرد و بدین ترتیب در سال 1346 ( 1967 میلادی) سه شرکت خودروساز در
ایران وجود داشته اند که تنوع نسبتا زیادی از محصولات را عرضه
می نموده اند.
پژوهشگران این شرکت ادامه می دهند: تولید اتومبیلهای آریا و شاهین در
کارخانه پارس خودرو تا سال 1353 ادامه داشت و از آن تاریخ شرکت جیپ
با فروش 45 درصد از سهام خود به شرکت جنرال موتورز آمریکا, تبدیل به
شرکت جنرال موتورز ایران شد و تولید سواریهای شورلت ایران را شروع
کرد. تولید این محصولات نیز در سال 1355 متوقف و تولید خودروهای
شورلت نوا, بیوک و کادیلاک در این شرکت و تحت لیسانس جنرال موتورز و
عمدتا با استفاده از قطعات وارداتی آغاز شد. تولید این محصولات تا
سال 1360 ادامه یافت و بالاخره پس از مونتاژ آخرین بازمانده های قطعات
وارداتی در سال 1363 به کلی متوقف شد.
شرکت سایپا نیز در سال 1354 در کنار تولید ژیان , مونتاژسواریهای
رنو5 را آغاز نمود که تا سال 1372 تولید آن ادامه داشته است . تولید
ژیان نیز تنها تا سال 1359 ادامه یافت و پس از آن متوقف گردید.
جدا از ساخت خودروهای سواری ,تولید انواع وانت نیز در کشورتوسط
تعدادی از شرکتها جریان داشته است. شرکت ایران خودرو در جنب تولید
پیکان , وانت پیکان را نیز از سال 1348 تولید می نموده است . شرکت
ایران وانت (مزدا سابق) نیز از سال 1349 تولید وانتهای مزدا 1000 و
مزدا 1600 را در دست مونتاژ داشته است . شرکت زامیاد با اخذ لیسانس
از نیسان ژاپن از سال 1348 شروع به مونتاژ وانتهای نیسان در ایران
نمود که ظرفیت تولیدی این کارخانه حدود 15000 دستگاه در سال بوده
است.
بین سالهای 1348 تا ,1356 شرکت ایران کاوه نیز, باظرفیت محدود
سالیانه 1000 دستگاه , وانتهای جمس راتولید می نموده است . در شرکت
شهاب خودرو (لیلاند موتور سابق )نیز از سال 1348 وانتهای دو
دیفرانسیال و تک دیفرانسیال به میزان محدود (حداکثر 150 دستگاه
در سال) تولید می شده که در سال 1352 تولید این وانتها متوقف شده
است.
در سال 1341 اولین شرکت رسمی به منظور تاسیس کارخانه اتوبوس سازی
تشکیل شده است که به تدریج شرکتهای دیگری نیز به سازندگان اولیه
پیوسته اند. در حال حاضر مهمترین کارخانجاتی که در زمینه تولید
اتوبوس و مینی بوس فعالیت دارند به شرح زیر هستند:
شرکت ایران خودرو (اتوبوس ومینی بوس های بنز را مونتاژمی کند)
شرکت صنایع خودروسازی ساصد,پارسی لوکس سابق (اتوبوس و
مینی بوس های ماگیروسی, دوتین را مونتاژ می کند)
شرکت صنعتی خودروسازان ایران (مینی بوسهای فیات رامونتاژ می کند)

شرکت شهاب خودرو, لیلاندسابق (مونتاژ اتوبوس )
سابقه تولید کامیون در ایران نیز بسیار طولانی است . در سال 1338
( 1959 میلادی) شرکت خاور (تحت لیسانس بنز) جهت تولید کامیون تشکیل
شده است. و به دنبال آن سه شرکت زامیاد (تحت لیسانس ولوو), ایران
کاوه (تحت لیسانس ماک) و لیلاند موتورز ایران (تحت لیسانس لیلاند) طی
سالهای 1342 و 1344 تاسیس شدند که موسسین آنها افراد با سابقه در
کار نمایندگی واردات انواع کامیون بوده اند. شرکتهای خاور و لیلاند
موتورز ایران, انواع کامیون و شرکتهای زامیاد و ایران کاوه فقط
کامیونهای سنگین تولید می نموده اند.

ادامه دارد