این که ایران از نظر لرزه خیزی دارای شدت وحساسیت بالایی است، شکی در آن نیست.
منطقه ایران را چه در محدوده کمربند کوهزایی رشته کوه البرز و چه در محدوده زاگرس بررسی کنیم، طیف وسیعی را از نظر گستردگی در آمار لرزه ها مشاهده خواهیم کرد که سایر نقاط ایران نیز از این موضوع بی نصیب نیست.
برخلا ف کشورهای همسایه و کمربند کوهزایی آلپ- هیمالیا، تهران در یکی از کانون های لرزه ای در البرز قرار دارد که هر از چندگاهی لرزه های مختلفی را دارد.
شاید بتوانیم این را عنوان کنیم که در طول سال تعداد بیشماری لرزه در مقیاس های پایین تر از 3و4 ریشتر که گاها ما آنها را حس نمی کنیم اتفاق می افتد که دستگاه های لرزه نگاری، آنها را ثبت می کنند پس این که ما باید در مقابل بحران های زلزله آماده باشیم و سیستم های امدادرسانی را فعال کنیم و حتی مردم هم در این زمینه حساس شوند، شکی در آن نیست.
ولی از سوی دیگر اگر بخواهیم با یکسری اطلا عات نادرست مسائلی را که خود آن ایجاد بحران جدیدی می کند مطرح کنیم این هم درست نیست.
موسسات ژئوفیزیک و پژوهشگاه زلزله شناسی و سایر مراکز عملی و متولی طی سال های اخیر داده ویژه جدیدی که نشان دهد بحران و مواردی که منجر به تشکیل زلزله شود، وجود ندارد. ولی ما در آستانه یک زلزله شدید در تهران که می تواند فردا، چند سال دیگر یا دورتر اتفاق بیفتد، هستیم.
ما باید شرایط مواجه شدن با بحران را داشته باشیم.
مباحثی که در این خصوص مطرح می شود می تواند مباحث علمی، توام با داده های آماری و تجزیه و تحلیل های علمی باشد.
این درست نیست که ما این بحث را به بعضی مسائل دیگر ارتباط دهیم.
در واقع بحث هایی که در این مدت پیش آمده، بعضا از نظر علمی جایگاهی نداشته و گاها مباحث حاشیه ای را به دنبال خود ایجاد کرد. از نظر دیگر در ایران ما موقعیت های خدادادی زیادی داریم و سرزمین ما پهناور بوده و می تواند کانون خیلی از سکونت گاه های انسانی جدید به شمار آید.
ولی فقط کمتر از 5 الی 6 درصد از وسعت کشور توسط شهرها اشغال شده است.
و رفته رفته نرخ جمعیت به شدت در شهرهای بزرگ متمرکز می گردد که این نیز نگرانی جدید ی را از نظر مباحث اقتصادی، انرژی و حتی طبیعی و مخاطرات زیست محیطی به دنبال خواهد داشت.
در طی چندین سال گذشته جهت گیری توسعه شهری، به گونه ای بوده که جمعیت خیلی زیادی به کلان شهرها روی آورده اند و این از لحاظ کنترل مدیریت انواع بحران ها شرایط مناسبی را ایجاد نمی کند.
شاید اگر بشود زیرساخت هایی را در مناطق دیگری از کشور آماده کنیم این توزیع جمعیت همگن تر می شود و شاید بخشی از این بحران ها را برطرف کند.
آمارها نشان می دهد که از 50 سال گذشته تا امروز چیزی در حدود 29 درصد جمعیت دنیا در موقعیت شهری هستند.
وقتی این آمار را امسال نگاه می کنیم مشاهده می کنیم که 50 درصد جمعیت دنیا در مناطق شهری هستند و اگر همین روند را برای سال 2020 در نظر بگیریم، درصد شهرنشینی به 64 درصد افزایش می یابد.
یعنی جهت گیری توسعه شهری در جهتی مناسب برای کنترل مدیریت بحران نیست.
جالب اینجاست که مناطقی که جمعیت در آنها توسعه پیدا کرده اند منطبق بر مناطقی هستند که معمولا مخاطرات طبیعی بالقوه ای را به همراه دارد.
بحث دیگری که قابل تامل است این است که ما هنوز نتوانستیم یک سامانه اطلاع رسانی داشته باشیم که بتواند در مواقع بحرانی و مسائل حساس این بحران را مدیریت کرده و از لحاظ انتشار اخبار مربوط به بحران قوی عمل کند. از مسوولین بلند پایه گرفته تا برخی از افراد ذی ربط، بحث هایی را مطرح می کنند که باعث ایجاد بحران در بین افراد جامعه می شود.
گاها این بحث ها و اطلاع رسانی ها از زبان کسانی مطرح می شود که درک فنی و اطلا عات دقیقی از مکانیسم رخداد بحرانی مثل زلزله ندارند. در این میان دستگاه های دولتی باید شبکه های زیربنایی ساختمان ها را مقاوم کنند و قوانینی ایجاد شود که ساختمان ها مقاوم ساخته شوند. مشکلا ت بافت های فرسوده را حذف کنند و با راهکارهای حمایتی، اصلاح بافت های فرسوده را توسعه دهند.
طی آمارهایی که وجود دارد بیش از 10 درصد از بناهای موجود در تهران جزو بافت های فرسوده به حساب می آیند، و مناطقی هستند که در مقابل زلزله های متوسط هم دوام نمی آورند.
باید این 10 درصد احیا شود که قطعا دولت بدون همکاری بخش های مردمی، بخش های خصوصی و ایستگاه های خدماتی نمی تواند وارد عمل شود.
خود شهرداری نقش به سزایی در حمایت از بحران ها را دارد و با وام ها و سوبسیدهایی که در اختیار مردم قرار می دهد آنها را در بازسازی و احیای بافت های فرسوده یاری می دهد.
البته سازمان مدیریت بحران، برنامه ها و ماموریت های متعددی را در دست اقدام دارد ولی مجددا پیشنهاد می شود به موارد زیر نیز تاکید بیشتری شود.
1- توسعه زیرساخت ها
2- تشکیل کارگاه های تخصصی بین نهادهای مردمی
3- تشکیل تیم های ویژه امدادی مرد و زن به صورت داوطلب
4- تدوین دستورالعمل های لا زم برای بحران
5- تقویت ارتباط مراکز دولتی با شبکه های خصوصی و...

منبع: / روزنامه / مردم سالاری ۱۳۸۹/۴/۱
نویسنده : ناصر عبادتی