از سال‌های ابتدایی قرن حاضر، صنعت گردشگری در آسیا به سرعت شکوفا شده و چشم‌انداز‌ روشن آن از اکنون پیداست. علاوه‎بر چین بسیاری از کشورهای منطقه آسیای دور نیز به گردشگری به عنوان یک منبع عظیم درآمد، می‌نگرند و در این عرصه سرمایه‌گذاری کلان می‌کنند. قاره پهناور آسیا مهد فرهنگ و تمدن جهان است و کشور چین به عنوان بزرگ‎ترین و پرجمعیت‌ترین کشور آسیایی، مقصد بسیاری از جهان‎گردان به شمارمی‎رود. قسمت‎های مختلف این کشور، جاذبه‌ها و زیبایی‌های شگفت‌انگیز مخصوص به خود را دارد که روز به روز برای گردشگران بیشتر شناخته می‌شود. اما حال قرار است مردم چین میهمان و کشورهای دیگر میزبان گردشگران چینی شوند.

آسیا، مقصد اصلی گردشگران
مؤسسه‌های تحقیقاتی، گردشگری، نشریات و روزنامه‌های معتبر بین‌المللی، پیوسته گزارش‌ها و مطالبی منتشر می‌کنند که نشان‌دهنده رونق چشم‎گیر گردشگری در قاره کهن و حوزه اقیانوس آرام است. روزنامه «گاردین» در تحلیلی از گردشگری در آسیا و حوزه اقیانوس آرام، با استناد به مطالعات «انجمن سفر آسیا و حوزه اقیانوس آرام» نوشته است: «این منطقه وسیع تا سال 2010 به چنان جایگاهی در صنعت گردشگری خواهد رسید که سالانه 6/4 تریلیون دلار درآمد خواهد داشت.»
هر چند در حال حاضر مشکلات اقتصادی بر جهان سایه افکنده است، اما تردیدی نیست که صنعت گردشگری در سال‌های آینده دوباره به دوران شکوفایی خود بازخواهد گشت. به گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، ده درصد از درآمد اقتصادی جهان از راه گردشگری به دست می‌آید و 240 میلیون نفر در این صنعت اشتغال دارند. برای بسیاری از اقتصادها، گردشگری نه فقط یک منبع مهم کسب درآمد، بلکه منبع اصلی است؛ گردشگری در بسیاری از کشورها، چرخ ثبات اقتصادی و تجاری است.
آسیا و حوزه اقیانوس آرام، پیشتاز جذب گردشگر در جهان هستند. در گزارش گاردین و« دیلی‌میل» نوشته شده است: «آسیا و حوزه اقیانوس آرام و در رأس آن چین مهم‌ترین مقصد گردشگران هستند، هر چند که برنامه بر آن است چینی‎ها به سفر بروند و این رابطه را تغییر دهند. در حال حاضر 64 درصد از کل پروازها به این منطقه است که تا سال 2010 به 75 درصد خواهد رسید.» براساس بررسی انجام شده پیرامون سفر آسیا و اقیانوسیه (پاتا)‌ حدود 347 میلیون گردشگر در سال 2006 به این منطقه، سفر کردنده‎اند که در سال 2010 به 460 میلیون نفر افزایش خواهد یافت. در گزارش انجمن پاتا آمده است: «سرزمین اصلی چین حدود 35 درصد از گردشگرانی را که به آسیا و حوزه اقیانوس آرام سفر می‌کنند، جذب خواهد کرد. در سال 2010 حدود 160 میلیون نفر به چین وارد خواهند شد. در حالی که این رقم برای ایالات متحده آمریکا 56 میلیون، ماکائو 38 میلیون و هنگ‌کنگ 35 میلیون نفر است. با محاسبه‎ای می‎بینیم که رونق گردشگری چین سه برابر گردشگری آمریکا خواهد شد.»
پاتا 40 مقصد گردشگری را مورد مطالعه قرار داده که از جمله آن‎ها ایالات متحده آمریکا، کانادا، شیلی، مکزیک و جزایر گردشگر‌پذیر اقیانوس آرام است. کشورهای منطقه برای این‌که گردشگران بیشتری را جذب کنند، توسعه صنعت هتل‎داری را در دستور کار خود قرار داده‌اند، لذا در چند سال گذشته، به طور قابل توجهی بر شمار هتل‌ها افزوده شده است.
چین جزو کشورهایی است که به ساخت هتل‌های جدید توجه خاصی کرده‌‌ است. در کنار ساخت هتل باید به برنامه‌های دیگر از جمله توسعه فرودگاه‌ها، راه‌ها و میزبانی رویداد‌های جهانی هم اشاره کرد. هنگامی که «پکن» میزبانی المپیک 2008 را به عهده گرفت، باعث شد تا کارهای زیربنایی تازه‌ای در چین انجام شود و جهانیان این کشور را بهتر و بیشتر بشناسند. پروفسور «لیندسی ترنر»، استاد دانشگاه ویکتوریای استرالیا، اعتقاد دارد میزبانی المپیک 2008 برای چین دست‎آوردهای زیادی داشته است و سبب شده تا گردشگران بیشتری این کشور را مقصد خود قرار دهند. چین هم جزو کشورهایی است که روی صنعت گردشگری خود سرمایه‌گذاری کرده است‌، چرا که به سودآوری آن در بلند مدت اطمینان دارد.

زنان، بهتر از مردان
چین و به طور کلی کشورهای شرق آسیا، روی فروش محصولات، رونق مغازه‌ها و فروشگاه‌های عرضه‌کننده کالا به گردشگران، حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و امیدوارند شمار گردشگران خارجی زن به این بخش از آسیا افزایش یابد. چینی‌ها معتقدند زنان بیشتر اهل خرید هستند، پس هر چه گردشگران زن بیشتر به چین سفر کنند، فروشندگان چینی، کالا و اجناس بیشتری خواهند فروخت. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2011 در 4 کشور اصلی مقصد گردشگران در شرق آسیا، یعنی هنگ‌کنگ، سئول، سنگاپور و بانکوک، میزان خرید سالانه گردشگران به 4/13 میلیارد دلار افزایش یابد. به این ترتیب فرصتی برای این شهرها به منظور توسعه، مدیریت و بازاریابی محصولات مورد علاقه گردشگران فراهم خواهد آمد.
هر یک از کشورهای آسیایی که گردشگران زیادی را جذب می‌کنند، ویژگی‌ها و جاذبه‌های خاص خود را دارند که با توجه به آن‎ها گردشگرانی با سلیقه‌های متفاوت را پذیرا می‌شوند. نمونه دیگر گردشگری چینی، هنگ‌کنگ است. هنگ‌کنگ امکانات و تسهیلات عالی فرودگاهی، خیابان‎ها و جاده‌های مطلوب و همه گونه تسهیلات برای کار و تجارت دارد، بنابراین برای بانک‌ها و دیگر نظام‌های مالی جذاب است.
صنعت گردشگری در سال 2007، بیشترین رشد خود را از 1984 به بعد تجربه کرد. در سطح جهان، هر ساله حدود ده درصد بر شمار گردشگران اضافه شده و در سال 2007 به 760 میلیون نفر رسیده است که تمام مناطق جهان از رشد این صنعت بهره‌مند شده‌اند. در دهه آینده میزان رشد صنعت گردشگری در آسیا و چین به عوامل متعددی بستگی خواهد داشت، اما موضوع قطعی این است که این رشد همچنان ادامه می‌یابد و عوامل مختلف هستند که سبب کندی یا شتاب آن خواهند شد. تا سال 2015 شمار مسافرت‌ها به چین آن چنان افزایش خواهد یافت که این کشور باید در فکر ایجاد شغل‌های بسیار در صنعت خدمات خود باشد. دکتر «یووا وونگ» می‌گوید: «افزایش ثروت چین و دست‎رسی بهتر این کشور به اعتبارات مالی و رشد اقتصادی خوب، به گردشگران انگیزه می‌دهد تا بیشتر به چین سفر کنند.»

جیب‎های پر پول چینی
تا چند سال پیش، اروپا اصلی‌ترین و محبوب‌ترین مقصد گردشگران بود. اما از سال 2002 به بعد آسیا رقیب جدی اروپا شد و در جذب شمار گردشگران به جایگاه دوم رسید. حتی حوادث فاجعه‌باری مثل سونامی در سال 2004 سبب نشد که رشد گردشگری در آسیا متوقف شود. جمعیت قشر متوسط در آسیا، به خصوص در هند و چین رو به فزونی است، همین سبب شده تا آسیایی‌ها بیشتر به فکر مسافرت باشند. از آن‎جا که درآمد میانگین آسیایی‌ها در مقایسه با چند سال پیش به طور محسوسی بالا رفته است، آن‎ها بخشی از درآمد خود را صرف هزینه‌های سفر می‌کنند. مثلا رشد نه درصدی اقتصاد چین، سبب افزایش درآمد چینی‌ها شده است، به طوری که هر ساله شمار گردشگران چینی که به کشورهای دیگر آسیا سفر می‌کنند، بیشتر می‌شود. شاید به همین دلیل باشد که کشورهای اروپایی و پیش‎رفته جهان به فکر جذب گردشگران چینی افتاده‎اند.
تغییر رویکرد به جذب گردشگران چینی در اسفندماه گذشته و در بیست ویکمین اجلاس مشترک کمیسیون‎های جنوب و شرق آسیا و اقیانوسیه مطرح شد. در این اجلاس که با حضور دبیر کل سازمان جهانی گردشگری و جمعی از مقامات و کارشناسان ارشد گردشگری کشورهای آسیا، خاورمیانه و اقیانوسیه آغاز به کار کرد، سخنرانان مختلفی پیرامون گردشگری در سال‎های آتی سخن گفتند.
به گفته سخنرانان این همایش، کشورهای چین، ژاپن و کره از جمله مقاصد عمده گردشگری در آسیا هستند. اما بحران اقتصادی دنیا دامن صنعت گردشگری را هم گرفته است. دبیر کل سازمان جهانی گردشگری، با اشاره به آغاز بحران اقتصادی جهان از اواخر سال 2007 میلادی گفت: «تأثیر این بحران تا نیمه دوم سال، به ویژه تابستان 2008 میلادی بسیار کم و با رشد پنج درصد در حال تداوم بود، تا این‎که این تأثیرها در نیمه دوم سال، خود را نشان دادند و رشد گردشگری در بسیاری از کشورها منفی شد.»
«طالب رفاعی» در این همایش با اشاره به گزارش‎های سازمان جهانی گردشگری گفت: «مناطق تحت تاثیر این بحران، بیشتر بازارهای اروپا و امریکای شمالی‎اند. البته آسیا نیز در این میان آسیب دیده است، اما وضعیت آفریقا و خاورمیانه نسبت به دیگر مناطق بهتر است.»
دبیر کل سازمان جهانی گردشگری با بیان این‎که چالش‎ها و بحران‎های جهانی در میان خود، فرصت‎های فراوانی را به دنبال داشته‎اند، بیان کرد: «چینی‎ها معتقدند بحران، مفهوم فرصتی نهفته را در خود دارد و این فرصت، زمانی برای بازنگری در ساختارها و فرآیندهای کاری و برنامه‎ریزی است.»
وی ادامه داد: «دولت‎مردان و دست‎اندرکاران گردشگری چین با توجه به کاهش درآمدهای گردشگری اروپا، برنامه فرستادن گردشگر به کشورهای اروپایی را در دستور کار خود قرار دادند، چراکه معتقدند فرستادن گردشگران چینی به اروپا سبب چرخش اقتصادی در اروپا و در مقابل، همکاری اروپا برای فرستادن گردشگر به چین خواهد بود.» وی با بیان این‎که تصمیم کشور چین به ما نشان می‎دهد که نمی‎توانیم تک تک و به صورت مستقل با بحران اقتصادی مواجه شویم، گفت: «ما باید با بحران اقتصادی مواجه شویم و آن را امری رئالیستی و واقع بینانه بدانیم، یعنی آن چه اعداد و ارقام و داده‎ها می‎گویند، در اولویت کار قرار دهیم.» او تاکید کرد که نباید بگذاریم بحران اقتصادی جهان، زیرساخت‎ها و نیروهای زبده انسانی گردشگری را مورد هدف قرار دهد. همچنین باید بدانیم مقابله با این بحران، روش‎های فکری متفاوت و دیدگاه‎های هوشمندانه‎ای را می‎طلبد که به ما یادآوری می‎کند که باید در گردشگری مانند هر صنعت دیگری تکنولوژی و فن‎آوری نوین را در خدمت بگیریم. ما باید نشان دهیم نوآوری‎ها و فن‎آوری‎های نوین در گردشگری، به مراتب بیش از دیگر صنایع، کارآمد هستند.
«ساندرا کاروا»، معاون بخش تحولات بازار و تجارت بخش خدمات گردشگری سازمان جهانی گردشگری، به عنوان نخستین سخنران این نشست، با موضوع تشریح گرایش‎های اصلی گردشگری میان آسیا و خاورمیانه به سخنرانی پرداخت و بیان کرد: «گردشگری آسیا در اواخر سال 2007 میلادی و با آغاز بحران اقتصادی جهانی، از 11 درصد تا دو درصد نزول داشته است. این درحالی است که صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده است، رشد گردشگری در آینده بیش از نیم درصد نخواهد بود. بنابراین به جرأت می‎توان گفت گردشگری، صنعتی تحت تأثیر اقتصاد است و توسعه و ثبات میزان رشد آن، در شرایط کنونی برای اقتصاد بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه بسیار مهم است.»
وی بر ضرورت تدوین برنامه‎‎ای جامع و استراتژیک برای رهبری گردشگری جهانی تأکید کرد و گفت: «دولت‎ها موظفند در شرایط کنونی در برنامه توسعه گردشگری خود بازنگری کنند، چراکه آمارهای جهانی نشان می‎دهند، با وجود بحران اقتصادی و ادامه آن در سال 2009، گردشگری رشدی بین صفر تا سه درصد خواهد داشت. این آمار با آن‎که نمی‎دانیم بحران اقتصادی چقدر ادامه دارد، آمار مناسبی نیست.»
کاروا اظهار کرد: «با وجود گذشت یک سال از بحران اقتصادی، دریافتیم بخش گردشگری نسبت به دیگر صنایع موجود جهان، مقاومت بسیار خوشبینانه‎ای در برابر مشکلات و مسایل از خود نشان داده است و همچنان رشد گردشگری در برخی از کشورها دیده می‎شود.» کاروا، چین، ژاپن و کره را از بازارهای عمده گردشگری در آسیا دانست و گفت: «سنگاپور و هنگ کنگ از نظر سرانه گردشگری و کشورهای امارات، کویت و عربستان نیز از نظر هزینه‎کرد گردشگران، در مقام بالایی هستند.»
«کومد سنگوپتا» مدیر خدمات مشاوره‎ای و پژوهشی بازار گردشگری امارات، نیز در سخنرانی خود با «عنوان ترغیب شهروندان خاورمیانه برای سفر به آسیا و اقیانوسیه» گفت: «انتخاب گردشگران در این منطقه، معیارهای مختلفی دارد که گاهی تا 50 مورد هم می‎رسد.» وی آشنایی با فرهنگ‎های جدید، هوای خوب، بازدید از خانواده و فامیل، امکانات گردشگری، خرید و فستیوال‎های گردشگری را از جمله معیارهای مهم انتخاب مقصد از سوی گردشگران خاورمیانه دانست و افزود: «پس از حادثه 11 سپتامبر، گردشگران خاورمیانه ترجیح می‎دهند به کشورهای امن سفر کنند.» او مهمان نوازی را از دیگر معیارهای گردشگران برای انتخاب مقصد گردشگری خود در خاورمیانه دانست و گفت: «توجه داشته باشید که مبنای گردشگری در خاورمیانه، آسیا و اقیانوسیه، فقط مسایل فرهنگی و بازدید از سایت‎های تاریخی نیست، بلکه مسایل دیگر مانند نظافت، دسترسی آسان به ویزا و درآمد مردم، نقش مهمی در انتخاب مقاصد گردشگری ایفا می‎کنند.»

منبع: / هفته نامه / پنجره / 1388 / شماره 1 ۱۳۸۸/۰۱/۰۰
نویسنده : امید توشه