انقلاب اسلامی، بیم ها و امید ها
انقلاب اسلامی ایران پس از پیمودن بیش از سه دهه پر فراز و نشیب و طی مراحل سرنوشتساز بسیار، به عنوان یکی از نظامهای فرهنگساز و فرهنگمدار با بیمها و امیدهای بسیاری رو به روست. توجه به حفظ ارزشهای فرهنگی انقلاب که در پرتو تعالیم اسلامی و برخورداری از فرهنگ غنی ایرانی ـ اسلامی شکل گرفت، امروز به عنوان اصلیترین دغدغه و اساسیترین وظیفه مجموعه نظام جمهوری اسلامی قلمداد میشود. تأکید قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصل دوم و سوم بر نقش ویژه فرهنگ و معنویات، دستیابی به فرهنگ والای انسانی را به عنوان اصلیترین هدف نظام مورد توجه قرار داده است. اکنون این سئوال اساسی مطرح است که چه آیندهای در انتظار انقلاب اسلامی و فرهنگ این مرز و بوم خواهد بود؟ در پاسخ به این سئوال ضروری است بیمها و امیدهای فراروی انقلاب در ابعاد فرهنگی ترسیم شود.
الف: بیمها
1. استحاله فرهنگی یا تغییر هنجارها
روند استحاله فرهنگی جوانان و تغییر هنجارهای اجتماعی، از دغدغههای اصلی هر نظام ارزشمدار است. یکی از انگیزههای اساسی وقوع انقلاب نیز جلوگیری از روند استحاله فرهنگی بود. این جریان نامبارک فرهنگی با ابعاد جهانی خود نگرانیهای عمیقی را نسبت به حفظ ارزشها و سنتهای فرهنگی جوامع گوناگون پدید آورده است. رشد روز افزون برنامههای ماهوارهای، سینمای هالیوود، گروههای ضداخلاقی و... هشداری جدی است که غفلت از آن پیامدهای نابخشودنی بسیاری در پیخواهد داشت.
2. سیاستزدگی فرهنگ
هنگامی که فرهنگ عمومی جامعه و فعالیتهای فرهنگی از انگیزههای جناحی و نزاعهای سیاسی موجود در جامعه تأثیر پذیرد، نتیجهای جز جمود فرهنگ حاصل نخواهد شد. سیاستزدگی را میتوان یکی از آسیبهای جدیای برشمرد که نهاد ارزشمندی چون فرهنگ را مورد تهدید قرار میدهد. یکی از مهمترین آفتهایی که سیاستزدگی و نزاعهای سیاسی بر پیکره فرهنگ عمومی وارد میکند، رکورد فعالیتهای فرهنگی است.
3. جهانیشدن و تهاجم فرهنگی
پدیده جهانی شدن فرهنگ، هنگامی که در خدمت اهداف فرهنگی غرب بخصوص آمریکا قرار گیرد، نتیجهای جز تهاجم فرهنگی نخواهد داشت. مبارزه با تسلط صنایع فرهنگی غرب مانند سینما، موسیقی و... و رستن از دام امپراتوری رسانهای غرب، از مهمترین دغدغههای فرهنگی انقلاب اسلامی است. پدیده تهاجم فرهنگی با نام مستعار جهانیسازی، ضرورت برنامهریزی دقیق برای مقابله پیشگیرانه با آن را دو چندان میکند.
4. فرهنگ به عنوان موضوعی درجه دوم
هنگامی که اصالت فرهنگ درجامعهای مورد تردید قرار گیرد و جامعه به فرهنگ به عنوان موضوعی دست دوم نگاه کند، زمینه رشد و بالندگی فرهنگی پدیدار نخواهد شد. همچنین نگاه اقتصادی به فرهنگ بنیان اصیل آن را بیقدر خواهد کرد.
5. انفعال فرهنگی به جای ابتکار
اعتقاد به پویایی و کارایی فرهنگ اسلامی و تلاش در جهت روزآمد کردن پیامهای اصیل آن، همواره ما را در موضع برتر و فعال فرهنگی حفظ خواهد کرد. فرهنگ اسلامی ـ ایرانی که در پرتو انقلاب اسلامی درخششی دوباره یافت، فرهنگی پیشرو است، نه پیرو و بنابراین عدم برخورد با مسائل فرهنگی از موضع فعال نتیجهای جز انفعال نخواهد داشت.
ب. امیدها
1. مخاطبان تشنهجان و نیازمند
انسان این روزگار از مکاتب مادی و زندگی بدون توجه به معنویت خسته است. انسان عصر ما نیازمند معنویت و انسانی زیستن است. فرهنگ ما شیوهای برای انسانی زیستن است. کافی است تا مخاطبان تشنهجان، ذرهای از زلال فرهنگ اصیل ما بنوشند و طعم شیرین آن را در کام تلخ خویش مضمضه کنند. ما میتوانیم همه جانهای خسته را روحی دوباره ببخشیم و از این روی به خود میبالیم.
2. فطری بودن دین اسلام و فرهنگ آن
دین اسلام و فرهنگ برخاسته از آن، ریشه در اعماق فطرت انسان دارد و به همین جهت برای پیوند و برقراری ارتباط با آن هیچ مانعی وجود ندارد. فطری بودن موجب شده است تا دین به همه ابعاد وجودی انسان توجه کند و به معنای واقعی او را سیراب سازد. فرهنگ ایرانی ـ اسلامی برگرفته از دین است و از این روی میتوان به توانمندیهای شگرف آن امیدوار بود.
3. میراث فرهنگی ماندگار
ما میراثدار مردانی هستیم که شیوه انسانی زیستن را به ما آموختند. مردانی به بزرگی علی ابن ابیطالب(ع) که امروز و در فردای تاریخ همچنان ناشناخته خواهند ماند، چراکه تاریخ، فهم او را تاب نخواهد آورد.
ما وارثان تمدن بزرگی هستیم که روزگاری غرب و شرق عالم را درنوردید و فروغ پرنورش چشم همگان را خیره کرد.
ما از تبار مردمانی هستیم که روزگاری سرآمد عصرخویش بودند و تا قرنها بعد، در افق بیرنگ غرب درخشیدند. حافظه فرهنگ ما مملو است از نامهایی چون ابوعلیسینا، خوارزمی، حافظ، مولوی، خرازی، همت، حسابی و هزاران هزار ستاره درخشان علم و فرهنگ و ایثار. ما وارثان تمدن و فرهنگی هستیم که دنیای بیریشه جهل و تاریکی را به لرزه در آورد. ما نیز میتوانیم چون آن بزرگان، بار دیگر ریشههای بیعدالتی، جهل و ظلم را بسوزانیم. فرهنگ ایرانی ـ اسلامی که با زبان فارسی، هنرهای زیبای ایرانی، معماری اصیل ایرانی ـ اسلامی و هزاران میراث جاوید دیگر در آمیخته است میتواند بنیاد تمدنی عظیم را پایهریزی نماید. در پرتو انقلاب اسلامی و با بهرهگیری از این میراث اصیل، افق فراروی این نهضت عظیم فرهنگی، چشمانداز درخشانی خواهد داشت.
4. منابع سرشار نیروی انسانی
کشور ما از جهت برخورداری از نیروی جوان و فعال یکی از غنیترین کشورهای دنیاست. بنابراین چنانچه این نیروی سرشار از انگیزه و توان ، بهخوبی تربیت شود، میتواند تحولی عظیم بیافریند و این همان معجزهای است که امام در پرتو انقلاب اسلامی آفرید.
5. ارزش فرهنگ و امور فرهنگی
هنوز هم در میان ما ایرانیان، فرهنگ از جایگاه ویژهای برخوردار است. بیشترین دغدغه مسؤولان درجه اول نظام که خود از میان شخصیتهای برجسته فرهنگی کشورند نیز، توجه به رشد و ارتقای ارزشهای فرهنگی است. بنابراین باید از این توجه و عنایت ویژه مردم و مسئولین برای ارتقای فرهنگ ملی به خوبی بهرهبرداری کرد.
6 . توجه جدی قانون اساسی به موضوع فرهنگ
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به موضوع فرهنگ توجهی دقیق، جدی و همهجانبه داشته است، به گونهای که اولین هدف تأسیس نظام جمهوری اسلامی، تعالی و تربیت انسان است. بنابراین میتوان انگیزه اصلی شکلگیری نظام جمهوری اسلامی و به تبع آن تدوین قانون اساسی را ارتقای فرهنگی دانست.
حمایت جدی قانون اساسی از ارتقا و رشد فرهنگی، مایه دلگرمی همه کسانی است که در عرصههای مختلف فرهنگی به سازندگی اشتغال دارند.
7. توان جهانی شدن
با آنکه سی و سه سال بیشتر از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته، اما تأثیرات مهم و بنیادین آن سراسر جهان را فرا گرفته است. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان، رشد حرکتهای آزادیخواهانه در سراسر دنیا نتیجه انقلاب اسلامی و اندیشههای امام خمینی بوده است. توجه روز افزون به دین، بهعنوان برنامه سعادت انسان، امواج سهمگین مبارزه مردمی علیه آمریکا، تمسک به اسلام به عنوان مکتب مبارزه، تلاش در جهت حفظ وحدت مسلمانان، تلاش در جهت احیای ارزشهای اخلاقی، احترام به حقوق اقلیتهای دینی بخصوص مسلمانان در غرب و... پارهای از دستاوردهای جهانی انقلاب اسلامی است. مبانی فکری انقلاب اسلامی ریشه در اسلام دارد و به همین دلیل جهانیسازی انقلاب یکی از ویژگیهای اصلی آن است.
اسلام مکتبی برای تأمین سعادت انسان است، بنابراین مرزهای جغرافیایی هرگز نمیتوانند سرزمین بزرگ اسلامی را محدود کنند.
اسلام اساسا دینی جهانی است و به همین جهت با بهرهگیری از ویژگیهای منحصر به فرد خود، آینده جهان را رقم خواهد زد.
جهانیسازی اسلامی در پرتو انقلاب حضرت مهدی(ع) محقق خواهد شد و سرانجام قیام آن حضرت، فراگیر شدن قسط و عدل در همه نقاط جهان خواهد بود. ما میتوانیم جهان را از فرهنگ زلال خویش سیراب کنیم و این یعنی امید به آینده انقلاب اسلامی.
برگرفته از کتاب: درآمدی بر کارنامه فرهنگی انقلاب اسلامی، تالیف آقای دکتر علی عسکری، با تلخیص و اندکی تغییر
منبع: / روزنامه / رسالت ۱۳۹۰/۰۹/۱۳
نویسنده : علی مهدوی
نظر شما