فناورى نانو براى هدف گیرى مولکولى و دارورسانى به صنعتى باارزش حدود یک تریلیون دلار تبدیل مى شود. در این راستا صنعت داروسازى که با روند رو به رشد نیاز بازار به فرآورده هاى نانو مواجه است، بیشترین سهم را به خود اختصاص خواهد داد. این امر از تقویت روند تحقیقات کشف دارو و توسعه فناورى هاى پیشرفته در این زمینه حکایت مى نماید.
اخیراً گزارشى منتشر شده است که از گسترش فناورى هاى مختلف نانو و تاثیر شگرف آنها در روند تحقیق و توسعه دارو صحبت مى کند. فناورى نانو به عنوان ابزارى براى بروز تغییر و تحول در یک صنعت مطرح است که به همراه خود مسائل جدیدى در خصوص قوانین نظارتى و هزینه را به دنبال دارد. به علاوه در برخى از بیمارى هاى نشات گرفته از میکروارگانیسم هاى پانوژن و تومور هاى سرطانى مسئله بروز مقاومت نسبت به اثر داروهاى موجود همواره درمان این بیمارى ها را با مشکل مواجه کرده و کشف مسیر هاى جدید درمانى را طلب مى نماید.
براساس گزارشى که توسط Nano Markets تحت عنوان «تاثیر فناورى نانو در کشف داروها: توسعه جهانى، آنالیز بازار و دورنماى آینده» منتشر شده است، فناورى نانو یک پیشرفت طبیعى در فرآیند کشف دارو ها است که به همراه توسعه و افزایش توجه محققین به مولکول هاى کوچک در ابعاد ۱۰۰ نانومتر و کوچک تر از آن تا حد اتم (حدود ۲/۰ نانومتر) مطرح مى شود.
در این گزارش به Atomic Force Microscopy (AFM) به عنوان برترین فناورى مطرح در مطالعات انجام گرفته در سطح نانو اشاره شده است. تاکنون روش هاى مختلف میکروسکوپى قادر به نمایش نحوه واکنش اجزاى درون سلولى در فرآیند هاى بیولوژیک مانند پاسخ آنها به مواد شیمیایى مختلف نبوده اند. در روش هاى جدید تصویربردارى از آنتى بادى هاى خاص بر علیه پروتئین هاى مورد بررسى استفاده مى شود. در این روش ها آنتى بادى متصل شده به سر پروب (probe) با پروتئین هدف واکنش داده منجر به نمایش متفاوت از آنچه که در غیاب آنتى بادى مشاهده مى گردد، مى شود. اما باید در نظر داشت که کاربرد گسترده فناورى AFM به خصوص در مباحث آنالیز زیستى به دلیل نیاز به تجهیزات پیچیده و گران قیمت محدود است.
روش میکروسکوپى در فناورى نانو از جایگاه ویژه اى برخوردار است چرا که تصاویر حاصل از نمونه هاى بیولوژیک در نهایت از سهم بسزایى در کشف دارو ها برخوردار است. در گزارش فوق پیشرفت هاى زیادى براى سیستم هاى تصویربردارى (و به همراه آن کشف دارو) در نظر گرفته شده است. به عنوان یکى از پیشرفت هاى مهم مى توان به فناورى مبتنى بر Surface Plasmon Resonance (SPR) اشاره کرد. پدیده SPR هنگامى اتفاق مى افتد که نور از یک لایه نازک فلزى بازتابیده شده و مقدار کمى از آن با الکترون هاى موجود در لایه تداخل نماید. در این حالت شدت نور تابیده شده کاهش مى یابد. با استفاده از این فناورى مى توان تداخل مولکول هاى زیستى را در کوتاه ترین زمان ممکن ردیابى کرد. فناورى هاى مبتنى برSPR در حال حاضر توسط شرکت هایى مانند Applied Biosystems ارائه مى شود. شرکت مذکور سیستم هایى ارائه مى نماید که از آنها مى توان براى تعیین هویت و تعیین مشخصات آنتى بادى ها، عوامل تشخیصى و درمانى استفاده کرد. در گزارش NanoMarkets فرآورده دیگرى نیز معرفى شده است که به نظر مى رسد انقلابى واقعى در کیفیت و حساسیت تصویربردارى هاى زیستى است. ظهور فلورسانس نقاط کوآنتومى (Quantum Dot Fluorcsccnce Qdots) به عنوان یکى از کاربرد هاى فناورى هاى نانو در تشخیص و کشف دارو منجر به بروز تحول عظیمى در صنعت دارویى شده است. نقاط کوآنتومى نانوکریستال هاى نیمه هادیى هستند که به هنگام تهییج توسط یک منبع نورى شفاف و نورانى شده و پرتوهاى درخشانى را از خود نشر مى نمایند. از این پدیده براى تعیین هویت و خواص فرایندهاى مختلف زیستى استفاده مى شود. در فناورى نقاط کوآنتومى از مزایاى اثر احتباس کوآنتومى که براساس تئورى مکانیکى کوآنتوم قابل پیش بینى است، استفاده مى شود. با تغییر اندازه کریستال ها مى توان رنگین کمانى متشکل از رنگ هاى مختلف را به صورت نورانى بازتاب نمود.
با استفاده از نقاط کوآنتومى مى توان برچسب هایى از رنگ هاى خاص را به اجزاى مختلف زیستى نظیر پروتئین ها یا رشته هاى DNA الصاق کرد. نقاط کوآنتومى طورى طراحى مى شوند که قادرند به طور خاص به ژن ها، اسیدهاى نوکلئیک، پروتئین ها، مولکول هاى کوچک، سلول هاى سرطانى یا حتى عروق کامل خونى متصل شده و پرتوافشانى نمایند.
در گزارش Nano Markets به نام بزرگترین شرکت هاى دارویى و بیوتک مانند Pfizer، Glaxo Smith Kline و Astra Zeneca و شرکت رده اول بیوتک یعنى Genentech اشاره شده است که از نقاط کوآنتومى به عنوان ابزارى پیشرفته در غربالگرى داروها استفاده مى نمایند. Genentech از نقاط کوآنتومى براى تشخیص سرطان سینه استفاده مى کند.
Quantum Dot Corporation با تجارى کردن فناورى مبتنى بر نقاط کوآنتومى در سال ۲۰۰۲ به عنوان شرکت رده اول در این زمینه مشغول فعالیت است. تصویربردارى زیستى با به کارگیرى نقاط کوآنتومى یکى از نقاط برجسته علمى است که در سال ۲۰۰۳ در مجله Science به آن اشاره شده است. همزمان با افزایش مشکلات تولید داروهاى جدید و به خصوص داروهاى جدید پرفروش، بهره گیرى از فناورى هاى پیشرفته و موثر در روند کشف داروهاى جدید یکى از نیازهاى اساسى شرکت هاى دارویى در تسریع نتایج حاصل از R&D و کاهش زمان رسیدن داروهاى آنها به بازار دارویى و پیروزى بر رقباى تجارى آنها است.

منبع: / روزنامه / شرق ۱۳۸۴/۰۷/۱۷به نقل از: www.nanomarkets.net
نویسنده : کامبیز گیلانى