موضوع : پژوهش | مقاله

اقتصاد خانواده‏


خانواده اولین پایگاه فرد براى زندگى و مهم‏ترین مبناى تشکیل‏دهنده جامعه است.
خانواده، بخصوص در ایام گذشته به طور مستقیم علاوه بر نیازهاى خود، تأمین‏کننده قسمتى از نیازهاى جامعه نیز بود که این نقش با گذشت زمان از عهده تمام افراد خانواده خارج شد و بر دوش یک یا چند تن از آنها افتاد.
از لحاظ اقتصادى، خانواده اساسى‏ترین عامل تولید و مصرف کالاها و خدمات در جامعه است و مسئولیت عمده‏اش بقاى نسل مى‏باشد و براى انجام این مسئولیت مهم نیازمند تکاپوى اقتصادى بسیار زیاد است و اساس فعالیت‏هاى اقتصادى اجتماع نیز انجام مسئولیت‏هاى مهم خانواده است و براى همین است که اقتصاددانان، خانواده را بنیان زندگى اقتصادى جوامع مى‏دانند، از جمله «ارسطو» که اقتصاد را علم خانه‏دارى مى‏دانست و اصولاً کلمه اقتصاد مشتق شده یونانى اقتصاد و خانواده است که امروزه این گرایش با عنوان اقتصاد خانواده و اقتصاد خانه یکى از شاخص‏ترین گرایش‏هاى اقتصاد در دنیا مى‏باشد.

ارکان اقتصاد خانواده‏
هر خانواده‏اى از منابع متعدد درآمد کسب مى‏کند که این درآمد محدود است. یعنى مقدار معینى است و به هر مقدار که اراده کند، در اختیارش نیست و در عوض مخارجى دارد که براى انجام آن از درآمدهایش استفاده مى‏کند. افراد براى ادامه زندگى به کالاهاى زیادى نیاز دارند و باید درآمدش را به مصرف انواع کالاهاى مورد نیازش مثل غذا، پوشاک، مسکن، آموزش، تفریحات و ... اختصاص دهد. درست است که نیازهاى افراد بى‏نهایت است؛ اما همان طور که شما هم بارها در زندگى با آن برخورد کرده‏اید، درآمدهاى خانواده محدود است و همیشه مقدار محدودى از نیازهایش را مى‏تواند برآورده کند. اینجا اولین سؤال در مبحث اقتصاد خانواده به وجود مى‏آید و آن این است که چگونه این درآمد را باید به مصرف انواع کالاها و خدمات اختصاص دهد؟
اصل هنر اقتصاد هم چگونگى تخصیص منابع محدود در دسترس جهت تأمین نیازهاى نامحدود انسان‏ها است. مدیریت منابع مالى خانواده از مهم‏ترین وظایفى است که اغلب بر عهده زنان مدیر و با تدبیر است.
ما در طول زمان کالاهاى بسیارى را مصرف مى‏کنیم. برخى از این کالاها، مثل غذا، خوراک و پوشاک، براى زندگى افراد لازم و ضرورى هستند، و برخى دیگر مثل انواع تفریحات و تجملات و ... جزء کالاهاى لوکس به شمار مى‏روند.

کدام کالا را انتخاب و مصرف کنیم؟
اولین پرسشى که براى هر فرد مطرح مى‏شود این است که کدام کالا را باید مصرف کند؟
در مصرف یک کالا به کدام ویژگى‏ها و مطلوبیت آن مى‏اندیشیم و ارضاى کدام نیازمندى‏ها را از مصرف یک کالا انتظار داریم؟
باید توجه داشت که جواب هر کسى به این سؤالات متفاوت خواهد بود و این امرى طبیعى است چرا که نیازهاى افراد بر اساس عادات، محل زندگى، سطح درآمد و ... با یکدیگر فرق مى‏کند. نیازمندى‏هاى انسان را مى‏توان به نیازهاى زیستى، اجتماعى، روانى و اخلاقى طبقه‏بندى کرد و بیشتر نظریه‏پردازان معتقدند که تا نیازهاى مادى انسان برآورده نشود، وى قادر به تأمین نیازهاى معنوى نیست. انسان تا زمانى که نیازهاى مادى دارد به دنبال نیازهاى معنوى نمى‏رود. پس طبیعى است که برخى از نیازهاى انسان که براى آنها هزینه مى‏کند، مادى نباشند. از میان نیازهاى مادى انسان هم همیشه نیازهایى اولویت دارند که در صورت نداشتنِ آنها زندگى براى افراد امکان‏پذیر نباشد؛ به عبارتى کالاهاى ضرورى هستند. اغلب، خانواده‏هاى با درآمدهاى بالا به طور ناخودآگاه الگوى مصرفى خانواده‏هاى با درآمد پایین مى‏شوند و از آنجا است که مشکلات مالى و اقتصادى در خانواده ایجاد مى‏شود؛ چرا که ممکن است با این انتخاب نادرست الگوى مصرفى، به نان‏آور خانواده فشار بسیارى وارد شود و این به نوبه مى‏تواند مشکلات خانوادگى و اجتماعى بسیارى را براى آنها ایجاد کند.
اولین راه یافتن الگوى مناسب مصرف این است که باورها و ارزش‏هاى خودمان را بکاویم و از خودمان بپرسیم به راستى چرا این گونه مى‏اندیشیم؟ آیا هر خانواده ثروتمندى از لحاظ مصرفى درست مصرف مى‏کند؟ پاسخ این سؤال را خودتان بدهید؛ به این فکر کنید که على‏رغم ضرر و زیانى که به شما در خانواده به خاطر از دست رفتن آرامش گذشته وارد مى‏شود، مصرف بیش از حد ضرورت شما چه زیان‏هایى مى‏تواند به اقتصاد جامعه از دیدگاه کلان وارد کند؟!!
اگر شما در مهمانى جشن تولد فرزندتان از لامپ‏هاى متعدد و پر مصرف استفاده کنید، کسى شما را تحسین نمى‏کند؛ اما انرژى برق که محدود و گران است؛ بیهوده تلف مى‏شود و ممکن است با این کار شما، عده‏اى هم در آن شب از این نعمت خدادادى که حق همه مردم است، محروم شوند. یا اگر شما براى عقب نماندن از دوست‏تان مدام مبلمان و لوازم لوکس خانه مثل یخچال و فریزر را عوض کنید، باعث مصرف بیش از حد نیاز واردات و ایجاد هزینه‏هایى مى‏شوید که به جیب عوامل تولید خارجى برود و از چرخه تولید داخلى خارج شود. پس براى مصرف خودتان همیشه خودتان و بر اساس نیازهاى ضرورى‏تان بیندیشید، نه بر اساس نیازهاى دیگران!
یادتان باشد هیچ گاه کسى شما را به خاطر مثل دیگران اندیشیدن تحسین نمى‏کند، همان طور که اگر شما بر اثر مصرف بیش از حد توان‏تان ورشکسته شوید کسى کمک‏تان نخواهد کرد. کسى نزد دیگران احترام بیشترى دارد که هیچ گاه محتاج آنها نشود. شما با دنبال کردن الگویى که با درآمدهایتان سنخیت دارد و مى‏تواند جوابگوى مهم‏ترین نیازهایتان باشد، مى‏تواند به همه نیازهایتان برسید در عین اینکه هرگز مجبور به دادن قسط یا قرض کردن از دیگران نباشید.

منابع: -
1- رزاقى، ابراهیم؛ الگوى مصرف و تهاجم فرهنگى، چاپ اول، 1374.
2- حائریان، محمود؛ مدیریت خانه، انتشارات دانشگاه الزهرا(س)، 1381.
3- افشارى، زهرا؛ اقتصاد خانواده، تهران، دانشگاه الزهرا(س)، 1380.

منبع: / ماهنامه / پیام زن / 1386 / شماره 184 و 185، تیر و مرداد ۱۳۸۶/۰۵
نویسنده : مریم سلیمانى‏موحد

نظر شما