اقتصاد خانواده
خانواده اولین پایگاه فرد براى زندگى و مهمترین مبناى تشکیلدهنده جامعه است.
خانواده، بخصوص در ایام گذشته به طور مستقیم علاوه بر نیازهاى خود، تأمینکننده قسمتى از نیازهاى جامعه نیز بود که این نقش با گذشت زمان از عهده تمام افراد خانواده خارج شد و بر دوش یک یا چند تن از آنها افتاد.
از لحاظ اقتصادى، خانواده اساسىترین عامل تولید و مصرف کالاها و خدمات در جامعه است و مسئولیت عمدهاش بقاى نسل مىباشد و براى انجام این مسئولیت مهم نیازمند تکاپوى اقتصادى بسیار زیاد است و اساس فعالیتهاى اقتصادى اجتماع نیز انجام مسئولیتهاى مهم خانواده است و براى همین است که اقتصاددانان، خانواده را بنیان زندگى اقتصادى جوامع مىدانند، از جمله «ارسطو» که اقتصاد را علم خانهدارى مىدانست و اصولاً کلمه اقتصاد مشتق شده یونانى اقتصاد و خانواده است که امروزه این گرایش با عنوان اقتصاد خانواده و اقتصاد خانه یکى از شاخصترین گرایشهاى اقتصاد در دنیا مىباشد.
ارکان اقتصاد خانواده
هر خانوادهاى از منابع متعدد درآمد کسب مىکند که این درآمد محدود است. یعنى مقدار معینى است و به هر مقدار که اراده کند، در اختیارش نیست و در عوض مخارجى دارد که براى انجام آن از درآمدهایش استفاده مىکند. افراد براى ادامه زندگى به کالاهاى زیادى نیاز دارند و باید درآمدش را به مصرف انواع کالاهاى مورد نیازش مثل غذا، پوشاک، مسکن، آموزش، تفریحات و ... اختصاص دهد. درست است که نیازهاى افراد بىنهایت است؛ اما همان طور که شما هم بارها در زندگى با آن برخورد کردهاید، درآمدهاى خانواده محدود است و همیشه مقدار محدودى از نیازهایش را مىتواند برآورده کند. اینجا اولین سؤال در مبحث اقتصاد خانواده به وجود مىآید و آن این است که چگونه این درآمد را باید به مصرف انواع کالاها و خدمات اختصاص دهد؟
اصل هنر اقتصاد هم چگونگى تخصیص منابع محدود در دسترس جهت تأمین نیازهاى نامحدود انسانها است. مدیریت منابع مالى خانواده از مهمترین وظایفى است که اغلب بر عهده زنان مدیر و با تدبیر است.
ما در طول زمان کالاهاى بسیارى را مصرف مىکنیم. برخى از این کالاها، مثل غذا، خوراک و پوشاک، براى زندگى افراد لازم و ضرورى هستند، و برخى دیگر مثل انواع تفریحات و تجملات و ... جزء کالاهاى لوکس به شمار مىروند.
کدام کالا را انتخاب و مصرف کنیم؟
اولین پرسشى که براى هر فرد مطرح مىشود این است که کدام کالا را باید مصرف کند؟
در مصرف یک کالا به کدام ویژگىها و مطلوبیت آن مىاندیشیم و ارضاى کدام نیازمندىها را از مصرف یک کالا انتظار داریم؟
باید توجه داشت که جواب هر کسى به این سؤالات متفاوت خواهد بود و این امرى طبیعى است چرا که نیازهاى افراد بر اساس عادات، محل زندگى، سطح درآمد و ... با یکدیگر فرق مىکند. نیازمندىهاى انسان را مىتوان به نیازهاى زیستى، اجتماعى، روانى و اخلاقى طبقهبندى کرد و بیشتر نظریهپردازان معتقدند که تا نیازهاى مادى انسان برآورده نشود، وى قادر به تأمین نیازهاى معنوى نیست. انسان تا زمانى که نیازهاى مادى دارد به دنبال نیازهاى معنوى نمىرود. پس طبیعى است که برخى از نیازهاى انسان که براى آنها هزینه مىکند، مادى نباشند. از میان نیازهاى مادى انسان هم همیشه نیازهایى اولویت دارند که در صورت نداشتنِ آنها زندگى براى افراد امکانپذیر نباشد؛ به عبارتى کالاهاى ضرورى هستند. اغلب، خانوادههاى با درآمدهاى بالا به طور ناخودآگاه الگوى مصرفى خانوادههاى با درآمد پایین مىشوند و از آنجا است که مشکلات مالى و اقتصادى در خانواده ایجاد مىشود؛ چرا که ممکن است با این انتخاب نادرست الگوى مصرفى، به نانآور خانواده فشار بسیارى وارد شود و این به نوبه مىتواند مشکلات خانوادگى و اجتماعى بسیارى را براى آنها ایجاد کند.
اولین راه یافتن الگوى مناسب مصرف این است که باورها و ارزشهاى خودمان را بکاویم و از خودمان بپرسیم به راستى چرا این گونه مىاندیشیم؟ آیا هر خانواده ثروتمندى از لحاظ مصرفى درست مصرف مىکند؟ پاسخ این سؤال را خودتان بدهید؛ به این فکر کنید که علىرغم ضرر و زیانى که به شما در خانواده به خاطر از دست رفتن آرامش گذشته وارد مىشود، مصرف بیش از حد ضرورت شما چه زیانهایى مىتواند به اقتصاد جامعه از دیدگاه کلان وارد کند؟!!
اگر شما در مهمانى جشن تولد فرزندتان از لامپهاى متعدد و پر مصرف استفاده کنید، کسى شما را تحسین نمىکند؛ اما انرژى برق که محدود و گران است؛ بیهوده تلف مىشود و ممکن است با این کار شما، عدهاى هم در آن شب از این نعمت خدادادى که حق همه مردم است، محروم شوند. یا اگر شما براى عقب نماندن از دوستتان مدام مبلمان و لوازم لوکس خانه مثل یخچال و فریزر را عوض کنید، باعث مصرف بیش از حد نیاز واردات و ایجاد هزینههایى مىشوید که به جیب عوامل تولید خارجى برود و از چرخه تولید داخلى خارج شود. پس براى مصرف خودتان همیشه خودتان و بر اساس نیازهاى ضرورىتان بیندیشید، نه بر اساس نیازهاى دیگران!
یادتان باشد هیچ گاه کسى شما را به خاطر مثل دیگران اندیشیدن تحسین نمىکند، همان طور که اگر شما بر اثر مصرف بیش از حد توانتان ورشکسته شوید کسى کمکتان نخواهد کرد. کسى نزد دیگران احترام بیشترى دارد که هیچ گاه محتاج آنها نشود. شما با دنبال کردن الگویى که با درآمدهایتان سنخیت دارد و مىتواند جوابگوى مهمترین نیازهایتان باشد، مىتواند به همه نیازهایتان برسید در عین اینکه هرگز مجبور به دادن قسط یا قرض کردن از دیگران نباشید.
منابع: -
1- رزاقى، ابراهیم؛ الگوى مصرف و تهاجم فرهنگى، چاپ اول، 1374.
2- حائریان، محمود؛ مدیریت خانه، انتشارات دانشگاه الزهرا(س)، 1381.
3- افشارى، زهرا؛ اقتصاد خانواده، تهران، دانشگاه الزهرا(س)، 1380.
منبع: / ماهنامه / پیام زن / 1386 / شماره 184 و 185، تیر و مرداد ۱۳۸۶/۰۵
نویسنده : مریم سلیمانىموحد
نظر شما