در برابر فضائل عظیم اهل بیت(ع) و مقامات فوق‌العاده آنها در درگاه خداوند، همیشه این دغدغه خاطر برای بعضی از افراد که در متن مسائل نیستند، وجود دارد که نکند این همه فضائل نتیجه خوش‌بینی زیاد دوستان و برداشتهای علاقه‌مندان و عاشقان این مکتب باشد. آنها چون به اهل بیت عشق می‌ورزند و همه چیز را از همین دریچه می‌بینند، هر کسی هر فضیلتی را بگوید یا احتمال دهد، به آن مؤمن می‌شوند، خواه سند معتبری داشته باشد یا نه، و از قدیم گفته‌اند:
اگر بر دیده مجنون نشینی به غیر از خوبی لیلی نبینی!
اینجاست که برای رفع هر گونه سوءظن از این دور افتادگان و اطمینان خاطر بیشتر دوستان و نزدیکان، به منابع دیگران مراجعه می‌کنیم و اهل بیت پیامبر(ص) را در آینه افکار و کتابها و نوشته‌های معروف و مشهور و دست اول آنها مشاهده می‌کنیم. در مجموع این نوشتار حتی یک روایت از منابع شیعه نقل نشده، و در میان منابع اهل سنت نیز به سراغ کتابهایی رفته‌ایم که از معروفترین و مهمـترین کتب حدیث و تاریخ و تفسیر آنهاست.
1ـ برترین بانوی جهان
در روایات فراوانی که در منابع معروف اهل سنت آمده، تصریح شده است که فاطمه زهرا(س) افضل زنان جهان بود؛ این سخنی است که پیغمبر اکرم(ص) آن را به تعبیرات مختلف بیان فرموده است: «انّ افضل نساء اهل الجنّه خدیجه بنت خُویلد، و فاطمه بنت محمد، و مریمُ بنت عمران، و آسیهُ بنت مُزاحم:1 برترین زنان بهشت خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم [همسر فرعون] هستند.»
2ـ بانوی بهشتی
نخستین سنگ بنای وجود انسان، انعقاد نطفه اوست؛ چرا که به هر حال نطفه است که قسمت مهمی از ارزشهای وجودی انسان را در بر دارد و به همین دلیل در روایات اسلامی دستورهای بسیاری وارد شده که این سنگ زیر بنا درست نهاده شود.
هنگامی که به تاریخ زندگی بانوی اسلام فاطمه زهراعلیهاالسلام مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم او در این زمینه یک وضع استثنائی دارد که در تاریخ شخصیت‌های بزرگ جهان اعم از مرد و زن بی نظیر است، بهتر است این سخن را از زبان پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله بشنویم: ابن عباس می‌گوید:
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله زیاد فاطمه را می‌بوسید، روزی عایشه عرض کرد: «چرا شما زیاد فاطمه را می‌بوسید؟» فرمود: «در شب معراج هنگامی که جبرئیل مرا وارد بهشت کرد، از تمام میوه‌های بهشتی به من داد و از عصاره آنها نطفه فاطمه در زهدان خدیجه منعقد شد. فاذا اشتقتُ لتلک الثّمار قبّلتُ فاطمه فاصبتُ من رائحتها جمیع تلک الثّمار الّتی اکلتُها:2هنگامی که مشتاق آن میوه‌های بهشتی می‌شوم، فاطمه را می‌بوسم و از بوی او بوی تمام آن میوه‌ها را که در آن شب خوردم استشمام می‌کنم.»

3ـ محبوبترین افراد نزد پیامبر(ص)
در حدیثی از زبان عایشه می‌خوانیم که: «ما رایتُ احداً اشبه کلاماً و حدیثاً من فاطمه برسُول الله صلی الله علیه وسلم و کانت اذا دخلت علیه رحّب بها، و قام الیها، فاخذ بیدها فقبّلها، و اجلسها فی مجلسه:3 من هیچ کس را در سخن گفتن از فاطمه شبیه تر به رسول خدا(ص) ندیدم، هنگامی که وارد بر پدر می‌شد به او خوش آمد می‌گفت و در برابر دخترش فاطمه بر می‌خاست، دست او را می‌گرفت و می‌بوسید و او را در جای خود می‌نشاند».
4ـ مقام قرب فاطمه(س) در پیشگاه خدا
در «صحیح ترمذی» از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه وآله نقل می‌کند که فرمود: «انّما فاطمهُ بضعهٌ منّی یُؤذینی ما آذاها و ینصبُنی ما نصبها:4 فاطمه پاره تن من است، آنچه او را آزار دهد، مرا آزار می‌دهد و آنچه او را به زحمت افکند، مرا به زحمت می‌افکند.»
بدیهی است علاقه پدر و فرزندی هرگز نمی‌تواند چنین پدیده‌ای را توجیه کند؛ زیرا پیغمبر اکرم(ص) به عنوان «رسول الله» چیزی را اراده نمی‌کند، جز آنچه خدا اراده کند و هماهنگی خشنودی و رضای فاطمه با خشنودی و رضای خدا و پیامبر دلیلی جز محو اراده او در اراده و خواست خدا ندارد.
این نکته نیز شایان دقت است که معمولا جمله «فاطمهُ بضعهٌ منّی» را به معنای فاطمه پاره تن من است، تفسیر و ترجمه می‌کنند، در حالی که در این جمله سخنی از تن در میان نیست، بلکه مفهوم حدیث این است که فاطمه پاره‌ای از وجود و هستی پیامبر صلی الله علیه وآله است؛ هم از نظر جسمی و هم روحی، در خود روایات نیز شاهد بر این معنا داریم که به خواست خدا خواهد آمد.
5ـ زهد و ایثار فاطمه(س)
ابن حجر و دیگران در روایتی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل کرده‌اند ایشان که از سفر باز می‌گشت، نخست به سراغ دخترش فاطمه زهرا(س) می‌آمد و مدتی نزد او می‌ماند. در یکی از این روزها، هنگامی که حضرت وارد منزل دخترش شد، دید او دستبندی از نقره و یک گردنبند و دو گوشواره دارد و پرده‌ای هم بر در آویخته است. حضرت از خانه بیرون رفت و در حالی که آثار ناراحتی در چهره‌اش نمایان بود، به مسجد آمد و بر منبر نشست.
فاطمه دانست که ناخشنودی پدر به خاطر همان مختصر زینت است؛ لذا همگی را نزد ایشان فرستاد تا در راه خدا صرف کند. هنگامی که چشم پیامبر خدا صلی‌الله علیه وآله به آن افتاد، سه بار فرمود:«فعلت، فداها ابُوها:5 فاطمه آنچه می‌خواستم، انجام داد، پدرش به فدایش باد!»
6ـ جایگاه علمی
در «مسند احمد» از ام‌ سلمه (یا طبق روایتی ام‌سلمی) چنین آمده است: وقتی فاطمه به همان بیماری که به وفاتش منتهی گشت، مبتلا شد، من از او پرستاری می‌کردم. روزی حالش را از همه روزها بهتر دیدم، علی به دنبال کاری رفته بود. فاطمه به من فرمود: «آبی بیاور تا غسل کنم.» آب آوردم و او غسل کرد؛ غسلی که بهتر از آن ندیده بودم. سپس فرمود: «لباسهای تازه‌ای برایم بیاور.» آوردم و به او دادم و او پوشید. سپس فرمود: «بسترم را در وسط اتاق بیفکن.» این کار را کردم، او دراز کشید و رو به قبله کرد و دستش را زیر صورت گذاشت، سپس فرمود: «ای ام‌سلمه [یا به روایت دیگر: ام سلمی]، من الان از دنیا می‌روم؛ در حالی که پاک شده‌ام. کسی روی مرا نگشاید.» این سخن را گفت و چشم از جهان پوشید.6
این سخن به خوبی نشان می‌دهد که فاطمه از لحظه مرگش آگاه و با خبر بود و بی آنکه نشانه‌هایش در او باشد، آماده رحلت از این جهان گشت و از آنجا که هیچ کس لحظه مرگ را جز به تعلیم الهی نمی‌داند، این نشان می‌دهد که از سوی خدا به او الهام می‌شد. آری، روح او با عالم غیب مربوط بود و فرشتگان با او سخن می‌گفتند.
به علاوه، مطابق روایات گذشته حتی او از مریم(س)، دختر عمران و مادر حضرت عیسی(ع) برتر بود و همین امر کافی است؛ زیرا قرآن با صراحت می‌گوید: مریم با فرشتگان خدا سخن می‌گفت. آیات متعددی در این زمینه در سوره مریم و آل عمران وجود دارد. بنابراین دخت گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله باید به طریق اولی بتواند با فرشتگان آسمان همسخن شود.7
7ـ کرامات فاطمی
برخی از مفسران اهل سنت مانند زمخشری و سیوطی در ذیل آیه شریفه «کُلّما دخل علیها زکریّا المحراب وجد عندها رزقا. قال یا مریمُ أنّی لک هذا قالت هُو من عند الله إنّ الله یرزُقُ من یشاءُ بغیر حساب: هر گاه زکریا وارد محراب می‌شد، غذای مخصوصی در آنجا می‌دید.[یک بار] از او پرسید: ای مریم! این را از کجا آورده ای؟ گفت: این از سوی خداست، خداوند به هر کس بخواهد بی حساب روزی می‌دهد.»(آل عمران،37)
از جابربن عبدالله نقل کرده اند که : رسول خدا صلی الله علیه وآله چند روز بود غذایی نخورده بود و کار بر او مشکل شده بود، به منزل همسرانش سر زد، هیچ کدام غذایی نداشتند، سرانجام به سراغ دخترش آمد و فرمود: «دخترم! غذایی داری من تناول کنم؛ زیرا گرسنه ام.» عرض کرد: «نه به خدا .»
هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه وآله از منزل او خارج شد، زنی از همسایگان دو قرص نان و مقداری گوشت برای فاطمه(س)هدیه آورد و او آن را گرفت و در ظرفی گذاشت و رویش را پوشاند و گفت: «به خدا سوگند رسول‌الله را بر خود و فرزندانم مقدم می‌دارم!» و این در حالی بود که همه افراد خانه گرسنه بودند. حسن و حسین را به سراغ پدر فرستاد و از او دعوت کرد به خانه‌اش بیاید. آنگاه عرض کرد: «فدایت شوم، چیزی خداوند برای ما فرستاده و من آن را برای شما ذخیره کرده‌ام.» پیامبرفرمود: «بیاور». و او ظرف غذا را نزد حضرت آورد. هنگامی که پیغمبر سر ظرف را برداشت، مملو از نان و گوشت بود؛ لذا فاطمه در تعجب فرو رفت و متوجه شد این نعمت و برکتی است از سوی خدا، شکرش را به جا آورد و بر پیامبر درود فرستاد.
پیغمبر(ص) فرمود: «دخترم! این را از کجا آورده‌ای؟» عرض کرد: «هو من عند الله إنّ الله یرزق من یشاءُ بغیر حساب: این از سوی خداست، خداوند به هر کس بخواهد، بی حساب روزی می‌دهد.» پیامبر اکرم(ص) شکر خدا را به جا آورد و این جمله را فرمود:
«الحمد لله الّذی جعلک شبیههً بسیّده نساء بنی اسرائیل: سپاس خدایی را که تو را شبیه [مریم] بانوی زنان بنی اسرائیل قرار داد.»
8 ـ نخستین بهشتی
ذهبی در کتاب میزان الاعتدال آورده است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «اوّلُ شخص یدخُلُ الجنّهُ فاطمه:8 نخستین کسی که وارد بهشت می‌شود، فاطمه است.»
9ـ نامهای پرمعنا
از احادیث بر می‌آید که نامگذاری حضرت فاطمه زهرا(س) به وسیله حکیم علی الاطلاق، یعنی خدای عالم انجام گرفته است. «فاطمه» از ماده «فطم» (بر وزن حتم) به معنای بازگرفتن کودک از شیر مادر است، سپس به هر گونه بریدن و جدایی اطلاق شده است. در حدیثی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله آمده است: «انّما سمّاها فاطمه لانّ الله فطمها و مُحبّیها عن النّار: او را فاطمه نام نهاده، زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ باز داشته است.» از این تعبیر استفاده می‌شود که نامگذاری بانوی اسلام به این عنوان، از سوی خداوند صورت گرفته و مفهومش این است که خدا وعده داده است او و کسانی که او را دوست دارند و در خط مکتبش هستند، هرگز به دوزخ نمی‌برد.
10ـ هدیه پیامبر(ص)
غیر از هدایای فوق‌العاده معنوی که پیغمبر اکرم
صلی الله علیه وآله به دخترش داد که هر یک از دیگری گرانبهاتر و پرارزشتر بود که بعضی از آنها در تاریخ ضبط شده، مانند تسبیح حضرت زهرا و بعضی را نمی‌دانیم، یک هدیه به ظاهر مادی نیز به او داد و عجب اینکه این هدیه نیز به فرمان خدا صورت گرفت؛ چنان که در حدیث زیر آمده است:
سیوطی نقل می‌کند: هنگامی که آیه شریفه «و آت ذا القُربی حقّه: حق نزدیکان را بپرداز»(اسرا،26) نازل شد، پیغمبر خدا
صلی الله علیه وسلم فاطمه را صدا زد و سرزمین «فدک» را به او واگذار کرد.9
پی‌نوشت:
1. این حدیث در «مستدرک الصحیحین»، ج 2، ص 497 نقل شده و سپس تصریح می‌کند که اسناد این حدیث صحیح است.
2. ذخائر العقبی، ص 36
3. مستدرک الصحیحین، ج 3، ص154
4. صحیح ترمذی، ج 2، ص 319
5. الصواعق المحرقه، ص 109
6. مسند احمد بن حنبل، ج 6، ص 461. این حدیث را ابن اثیر در «اُسد الغابه» و جمعی دیگر در کتب خود آورده‌اند.
7. البتّه دلایل علمی و دانش گسترده و فوق‌العاده آن حضرت در روایات شیعه وضع دیگری دارد.
8. میزان الاعتدال، ج 2، ص 131
9. تاریخ بغداد، ج 2، ص331
* برگرفته از کتاب «زهرا(ع) برترین بانوی جهان»(با تلخیص)

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۹۱/۲/۲۳
نویسنده : ناصر مکارم شیرازی