1. پیش درآمد
نامگذاری های آغاز هر سال که توسط مقام معظم رهبری (دام ظله) انجام می شود، بهانه ای است که مسئولین کشور نسبت به کاستی ها و نارسایی ها، هوشمندانه تر از گذشته عمل کرده و با برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، در راستای رفع نواقص مزبور گام بردارند و چنانکه معظم له خود بارها متذکر شده اند، تلاش ها و اقدامات نباید منحصر به یک سال و در طول سال شود؛ زیرا بسیاری از اهداف استراتژیکی که از طریق نامگذاری های سالانه هدف گذاری می شود، در طول یک سال قابل دسترسی نبوده و تدوین برنامه های چند ساله را می طلبد.
مقام معظم رهبری، سال جاری را سال کار مضاعف و همت مضاعف نامیده اند. تلاش مضاعف یک استراتژی کلی است که باید در تمام زمینه ها و ابعاد نظام اسلامی عملی شود.
از مهم ترین زمینه هایی که نیازمند کار مضاعف و همت مضاعف است، حوزه فعالیت های علمی و فناورانه است، که معظم له در سال های اخیر بر روی آنها تاکیدهای مضاعفی داشته و بارها در سخنرانی ها و پیام هایشان واژگانی، همچون جنبش نرم افزاری، نهضت علمی و تقویت روحیه خودباوری در زمینه های علم و فناوری، تزریق فرهنگ «ما می توانیم” استفاده کرده اند.
معظم له در دیدار با دانشمندان و اصحاب علم و فناوری براین نکته تاکید ورزیدند که ایران اسلامی از نظر پیشرفت علم و فناوری باید به نقطه ای برسد که دانشمندان جهان برای دستیابی به آخرین دست یافت های علمی در زمینه های گوناگون مجبور باشند زبان فارسی را یاد گرفته و در مجلات ایرانی آن را جستجو نمایند؛ چنانکه اکنون پژوهشگران کشورمان مجبور به فراگیری زبان های خارجی هستند.
بدون شک هدف مزبور با برنامه ریزی درست و واقع بینانه قابل دستیابی است. همانطور که مقام معظم رهبری در نخستین سخنرانی سال 89 در مشهد مقدس اشاره کردند، امروز کشورمان در زمینه های متعدد، از جمله فناوری هسته ای، نانو، علوم زیستی، شبیه سازی، دانش های فضایی و... در ردیف هشت تا ده کشور اول دنیاست و بدون شک این رشته ها قابل توسعه است و ایران اسلامی می تواند در زمینه های علمی بیشتری پیشتاز باشد، که چشم انداز بیست ساله نظام اسلامی نیز براین نکته تاکید شده است.
در سال های اخیر تلاش های خوب و مناسبی در جهت تحقق اهداف فوق الذکر انجام شده که تشکیل معاونت علمی رئیس جمهور، بنیاد ملی نخبگان و مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر از جمله آنهاست.
با عنایت به اینکه امسال نیز به نام کار مضاعف و همت مضاعف مزین گشته است و با عنایت به اینکه یک چارچوب های لازم برای پیشرفت کشور در زمینه های علمی، ایجاد زمینه مناسب برای رقابت میان دانشمندان جوان کشور است، این نوشتار بر آن است طرحی نو دراندازد و برای نخستین بار پیشنهاد «تشکیل باشگاه های علمی و فناوری وابسته به بنگاه های بزرگ اقتصادی” را مطرح سازد.

2. باشگاه های ورزشی؛ الگویی برای توسعه علم و فناوری
چنانکه می دانیم، یکی از طرح های کلانی که در تمام کشورهای جهان برای پیشرفت و ترقی در زمینه های ورزشی و تربیت بدنی و کسب مدال های جهانی، قاره ای، منطقه ای و همچنین المپیک اجرا شده و بازدهی قابل توجهی داشته است، تشکیل باشگاه های ورزشیِ وابسته به بنگاه های بزرگ اقتصادی است. بنابراین، تشکیل این باشگاه ها، علاوه بر ایجاد زمینه های مناسب برای تبلیغات تجاری و بازرگانی برای بنگاه های بزرگ اقتصادی، زمینه ساز رقابت های داخلی در سطح ملی بوده و در طی یک فرآیند طبیعی نیز باعث پیشرفت کشورها در سطح مسابقات بین المللی ورزشی گردیده است.
مزیت دیگر تشکیل باشگاه های ورزشی وابسته، ایجاد زمینه برای کشف استعدادهای ناشناخته در زمینه تربیت بدنی و نیز پرورش و شکوفا ساختن آنهاست. در عین حال که فعالیت این باشگاه ها بار مالی مستقیمی برای دولت ایجاد نمی کند و هزینه های آن از طریق بنگاه های اقتصادی پشتیبان تامین می گردد.

3. تشکیل باشگاه های علمی؛ زمینه سازی برای جهش در حوزه علم و فناوری
این مقال در پی آن است تا با الگوبرداری از شکل گیری باشگاه های ورزشی - که کارآیی و اثربخشی خود را در عرصه عمل نشان داده و کشورمان نیز ثمرات آن را در حوزه مسابقات ورزشی بین المللی چیده است - تشکیل باشگاه های علمی و فناوری زیر نظر معاونت علمی رئیس جمهور و با پشتیبانی مالی بنگاه های اقتصادی را پیشنهاد نماید. بخشی از هزینه های گزافی که بنگاه های مزبور برای اداره باشگاه های ورزشی وابسته می پردازند، می تواند در خدمت پیشرفت علم و فناوری کشور قرارگیرد و به کشف و پرورش استعدادهای علمی جوان اختصاص یابد؛ استعدادهایی که متاسفانه هنوز هم هر ساله حجم عظیمی از آنان جذب دانشگاه ها و مؤسسات علمی و تحقیقاتی غربی می گردند. چنین روندی ناشی از عدم برنامه ریزی مناسب از سوی مسئولان کشور برای جذب و پرورش حجم عظیمی از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته هایی، همچون مکانیک، عمران، رایانه، علوم پایه، الکترونیک و... است.
تشکیل باشگاه های مزبور، ظرفیت عظیمی جهت جذب استعدادها، پرورش آنها و به کارگیری دستاوردهای آنان در زمینه های مورد نیاز کشور ایجاد می کند.
معاونت علمی رئیس جمهوری می تواند با برنامه ریزی برای برگزاری مسابقات علمی سالانه میان این باشگاه ها در رشته های مختلفی؛ همچون مکانیک، عمران، رایانه، علوم هسته ای، فناوری نانو، علوم زیستی و... زمینه رقابت علمی سالم با هدف تولید علم و فناوری را فراهم نماید.
در این میان رسانه ها و صدا و سیما باید با برنامه ریزی و پوشش تبلیغاتی مناسب نسبت به فعالیت باشگاه های مزبور زمینه را برای تبدیل شدن چهره های علمی، دانشمندان و پژوهشگران جوان به گروه های مرجع برای جامعه جوان کشور فراهم کرده و شور و نشاط علمی را به متن جامعه جوان و تحصیل کرده کشور منتقل نمایند.
از دیگر مزایای تشکیل باشگاه های مزبور، زمینه سازی برای انجام پژوهش های مرتبط با صنعت و ایجاد رابطه میان دانشگاه و صنعت است؛ حلقه مفقوده ای که سال هاست نظام ما از فقدان آن رنج می برد. بنگاه های تولیدی که پشتیبانی باشگاه های مزبور را بر عهده خواهند داشت، با اولویت دادن به نیازهای علمی و پژوهشی خود می توانند از ظرفیت علمی ایجاد شده استفاده نموده و از آن بهره برداری مناسب نمایند.

4. اقدامات اجرایی
تشکیل باشگاه های علمی پیش گفته نیازمند یک سلسله اقدامات اجرایی است که عبارتند از:
الف: تدوین آئین نامه تشکیل باشگاه های علمی و فناوری وابسته به بنگاه های اقتصادی توسط استادی متشکل از معاونت علمی رئیس جمهور (به عنوان رئیس)، مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر، وزارت علوم، جهاد دانشگاهی، وزارت بهداشت و درمان (حسب مورد)، وزارت صنایع.
ب: ابلاغ آئین نامه مزبور به شرکت های تولیدی دولتی در فاز اول به منظور تشویق و ایجاد زمینه برای حضور بنگاه های اقتصادی بخش خصوصی و تعاونی برای فعالیت در این زمینه در فازهای بعدی.
ج: برنامه ریزی جهت برگزاری مسابقات علمی در رشته های اصلی و پرکاربرد در زمینه فناوری های نوین با محور نوآوری، ابتکارات و اختراعات، تولید علم (مقالات علمی - ترویجی، علمی - پژوهشی، مقالات ISI، کتاب و...)
د: استفاده از دانشجویان و فارغ التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های مرتبط به عنوان اعضای باشگاه ها و به کارگیری اساتید نوآور و مبتکر دانشگاه به عنوان مربی در باشگاه های مزبور.
هـ: اعطای تسهیلات مالی و دستمزد متناسب به اعضاء مربیان باشگاه ها و اعطای پشتیبانی اجتماعی، همچون معافیت از خدمت سربازی یا اعطای امریه برای خدمت دوران سربازی در باشگاه های علمی برای اعضاء.... آنچه در این نوشتار ارائه گردید، طرحی اولیه و خام بوده و لازم است به عنوان چارچوبی کلی در مجامع کارشناسی صالح مورد بررسی، حک و اصلاح قرار گیرد تا برای اجراء آماده گردد.
بدیهی است اجرای این طرح می تواند به الگویی برای کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته تبدیل شود تا از این طرح، زمینه برای رقابت های علمی باشگاهی و ملی در سطح بین المللی فراهم گردد.

منبع: / هفته نامه / پگاه حوزه / 1389 / شماره 276، فروردین ۱۳۸۹/۰۱/۰۰
نویسنده : محمد غفوری ن‍‍‍‍‍ژاد