زلیخا بهرامی‌منش

درست است که اصفهان به خاطر پل‌های زیبا، زاینده‌رود خروشان و میدان نقش جهان مشهور است، اما این شهر را می‌توان به عنوان "شهر سقاخانه‌ها" نیز شناخت. این بناهای کوچک و گاه متواضع، نه تنها نمادی از فرهنگ و مذهب مردم اصفهان هستند، بلکه داستان‌هایی از سخاوت، شفقت و ایمان را نیز در خود جای داده‌اند.

سقاخانه چیست؟
سقاخانه فضایی کوچک در معابر عمومی است که برای رفع عطش رهگذران تشنه، آب آشامیدنی در آن قرار می‌دادند. این بناها که قدمت آن‌ها به دوران صفویه می‌رسد، در گذر زمان به مکانی برای نذر و نیاز و همچنین ابراز ارادت به ائمه اطهار، به خصوص حضرت ابوالفضل عباس (ع) تبدیل شده‌اند.
 

ویژگی‌های سقاخانه‌ها

سادگی و تواضع: سقاخانه‌ها در مقایسه با سایر بناهای مذهبی، از معماری ساده‌ای برخوردارند.
مکان‌های پر رفت و آمد: این بناها غالباً در کوچه‌ها، بازارها و محله‌های پر رفت و آمد ساخته می‌شدند تا دسترسی به آب برای رهگذران آسان باشد.
بانیان خیر: ساخت سقاخانه توسط افراد خیر و نیکوکار انجام می‌شد و به عنوان یک عمل ثواب محسوب می‌شد.
نمادهای مذهبی: سقاخانه‌ها علاوه بر کارکرد اصلی خود، به محلی برای ابراز و ارادت تبدیل شده بودند. استفاده از آینه، شمع، قفل، پنجه دست، چشم و ستاره، نمادهایی از مفاهیم مذهبی و معنوی در این بناها هستند.
تزیینات: تزیینات سقاخانه‌ها متنوع بوده و شامل آجرکاری، کاشی‌کاری و آیینه‌کاری می‌شود.
 

سقاخانه‌ها در فرهنگ مردم
سقاخانه‌ها در فرهنگ مردم ایران، به خصوص مردم اصفهان، جایگاه ویژه‌ای دارند. این بناها نه تنها محلی برای رفع عطش هستند، بلکه به عنوان پناهگاه معنوی و مکانی برای راز و نیاز با خداوند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. روشن کردن شمع، نذر و نیاز، و بستن قفل و پارچه بر روی پنجره سقاخانه، از جمله رسوماتی است که در این مکان‌ها انجام می‌شود.
 

اهمیت سقاخانه‌ها
سقاخانه‌ها به عنوان نمادی از فرهنگ و مذهب ایرانی، از ارزش و اهمیت بالایی برخوردارند. این بناها یادآور فداکاری و رشادت‌های حضرت ابوالفضل عباس (ع) در واقعه کربلا هستند و همچنین نشان‌دهنده روحیه سخاوت و نیکوکاری مردم ایران می‌باشند. حفظ و نگهداری از این بناهای ارزشمند، وظیفه‌ای همگانی است تا این میراث فرهنگی و معنوی برای نسل‌های آینده به یادگار باقی بماند.
 

مشاهده سقاخانه‌ها در اصفهان
اگر به شهر اصفهان سفر می‌کنید، بازدید از سقاخانه‌های این شهر را در برنامه خود قرار دهید. سقاخانه‌های مشهوری مانند سقاخانه حاج شکرالله، سقاخانه شیخ هادی نجم‌آبادی و سقاخانه خاتون آباد، نمونه‌هایی از این بناهای زیبا و معنوی هستند که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست.