دوشنبه 4 تیر ,1375 24 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 1001

دانشگاهها در فضای نیم قرن گذشته قدم می زنند
آموزشهای دانشگاهی, نه تنها در جهت دستیابی به
اهداف علمی و رفع نیازهای جامعه مورد بهره برداری قرار
نمی گیرد, بلکه جنبه های کاربردی آموزش نیز کاملا به فراموشی
سپرده می شود
در حالی که تولید انبوه روشنفکراز افتخارات نظام
آموزش دانشگاهی ما شده است, ولی فارغ التحصیلان دانشگاهی
عموما آمادگی لازم را برای ورود به صنعت و جامعه دارا
نیستند
اشاره:
چندی پیش دکتر علی شریعتمداری ,رئیس فرهنگستان علوم
جمهوری اسلامی ایران, در یک جمع دانشگاهی اعلام کرد تغییر
در شیوه آموزشی دانشگاهها و مدارس کشور که مبتنی بر
روشهای سنتی است, برای بالا بردن کیفیت کار تحصیل
فراگیران الزامی است. به همین منظور سرویس علمی فرهنگی
روزنامه همشهری آماده است دیدگاه دانشگاهیان و
دست اندرکاران امور آموزشی کشور در این زمینه را به تدریج
منتشر نماید. آنچه در پی می آید دیدگاه دکتر اکبر خداپرست
حقی عضو هیات علمی دانشکده فنی دانشگاه گیلان در این
ارتباط است.
تاکنون در زمینه اهمیت و نقش به سزای دانشگاهها در توسعه
و پیشرفت کشورمان مطالب عدیده ای در مطبوعات بچاپ رسیده
و سمینارهای متعددی درباره آن برگزار گردیده که همگی
بیانگر شیوه غلط آموزشی در دانشگاههاست. از نظر شیوه
آموزشی , دانشگاههای ما هنوز هم همانند 50 سال پیش خصلت
نظری خود را حفظ کرده و پیرو مکتب اصالت هستند. به
عبارتی دیگر, دانش صرفا بخاطر دانش کسب می شود. در نهادهای
آموزشی کشور هم, تکیه بر
محفوظات است, نه بر تجربه.
از آنجا که دانشگاه در جوامع پیشرفته به عنوان منشاء تحولات
اقتصادی و اجتماعی شناخته شده است و در کشور ما نیز
مسئولین برای پیشرفت کشور چشم امید به دانشگاهها بسته اند
و پیوسته بر گسترش تحقیقات دانشگاهی در جهت رفع
تنگناهای کشور تاکید دارند, تحلیلی از وضعیت آموزشی
دانشگاههای ایران در این نوشته کوتاه ارائه می گردد.
در حال حاضر در بیشتر جوامع پیشرفته, نقش دانشگاهها که
مغز تحقیقاتی جامعه به شمار می آیند, کاملا تغییر پیدا کرده
و با الگوی سنتی آن فاصله گرفته است. بلعکس در کشور ما,
نه تنها هنوز تصور درستی از وظایف دانشگاهها وجود ندارد,
بلکه با نهایت تاسف, الگوی آموزشی ما همان الگوی آموزشی
یک قرن پیش است.
ارائه آمار و ارقام تولید انبوه روشنفکراز افتخارات
مسئولین آموزشی کشور به شمار می آید و هر چند, گاهی با
مسرت هرچه بیشتر به ارائه آمار چند برابر شدن تعداد
دانشجویان نسبت به سالهای گذشته و افزایش رشته های
دانشگاهی, بدون در نظر گرفتن این واقعیت که جوانان دانشجو
برای چه منظوری به دانشگاه راه می یابند, پرداخته می شود,
ولی پیش بینی شده است که تعداد داوطلبان ورود به دانشگاه
تا 6 سال دیگر به مرز 3 میلیون برسد.
کارشناسان بر این باورند اکثر دانشجویان رشته های فنی ما,
بدون آگاهی و آمادگی لازم برای راه یافتن به صنعت صرفا به
اخذ مدرک می پردازند و در واقع, آمار و ارقام افزایش
رشته های فنی و یا افزایش تعداد پذیرفته شدگان و داوطلبان
کنکور, الزاما نشانگر افزایش کارآیی, افزایش دانش و
آگاهی عمومی دانشجو نیست. کهنگی برنامه های درسی و عدم
تناسب سرفصل ها با تحولات علمی دنیا, هیچگونه تناسبی با
نیازهای کارشناسی دانشجویان ندارد.
باید این واقعیت را پذیرفت که دانشگاه پیش از اینکه
فرمول و منحنی و نظریه تحویل دانشجویان بدهد, باید در
تکوین شخصیت اجتماعی و تکامل روحی و روانی آنها کوشش کند
و روحیه جستجوگری دانشجو را تقویت نماید. اما به عکس در
بیشتر کلاسهای درسی دانشگاهی, بر محفوظات تاکید شده و
تفکر, خلاقیت و نوآوری از دانشجو سلب می گردد, بنحوی که
آموزشهای دانشگاهی نه تنها در جهت دستیابی به اهداف علمی
و رفع نیازهای جامعه مورد بهره برداری قرار نمی گیرد, بلکه
جنبه های کاربردی آموزش نیز کاملا به فراموشی سپرده می شود.

نحوه تدریس استاد و اداره کلاس درس یکی از عوامل مهم در
تکامل فکری دانشجویان و اجتماعی کردن آنهاست که متاسفانه
تعداد بسیار معدودی از اساتید مبادرت به تشویق دانشجویان
به مشارکت در بحث های علمی گروهی کرده و عملا هیچ فرصت
اظهارنظر, بحث, انتقاد و گفتگو به او داده نمی شود. اگر
قبول داشته باشیم که هیچ اندیشه ای بدون آزادی فکر پرورش
نمی یابد,پس به چه علت دانشجو را وادار به قبول نظریه ها
و باورهای خود می کنیم
چرا به دانشجو مجال ارائه نظریات شخصی اش در کلاس درس
داده نمی شود
آیا فکر نمی کنیم که با تاکید مدام بر محفوظات, با سلیقه ای
عمل کردن و خودمحوری حاکم بر کلاس درس باعث می شویم که
دانشجو در اکثر مواقع از شرکت در بحث و گفتگو وحشت
داشته و ترجیحا سکوت اختیار کند
در کشورهای توسعه یافته, به واسطه روحیه عملگرایی در
دانشگاهها, آموزش دانشگاهی برای رسیدن به اهداف علمی و
رفع نیازهای جامعه مورد بهره برداری قرار می گیرد و این در
حالی است که نظام آموزشی دانشگاههای ما قادر به پاسخگویی
نیازهای صنعتی کشور نیست, زیرا در کلاس درس همه ما
مبشریم و انتخاب راه را به دانشجو وانمی گذاریم. در همه
روابطمان از جمله رابطه پدر فرزند هم چنین هستیم. همه
اینها فضاهایی را ایجاد می کند که وقتی به مسئله پیچیده ای
چون صنعت می رسیم, در می مانیم.
مسلما دانشجویی که بعنوان یک عضو پویا مورد توجه قرار
نگرفته و به نیازهای روحی و احساسی اش توجه نشده, نه تنها
نمی تواند صاحب نظر و آگاه به مسائل روز بار بیاید بلکه
نخواهد توانست با اعتماد بنفس به بیان نظریه و اندیشه های
خود بپردازد.
تعداد دانشمندان, مهندسان و محققان ایرانی فعال در
تحقیقات کاربردی و علمی, توسعه ای در مقایسه با کشورهای
جهان در جدول ضمیمه مقاله آمده است. اطلاعات جدول این
نکته را بیان می دارد که توان نیروی انسانی متخصص و محقق
ایران در مقایسه با کشورهای جهان بسیار ناچیز است, و این
خود بیانگر کمبود و تنگناهای شدید کشور در مهم ترین عامل
توسعه اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی است.

کشورتعدادسال

ایران 19855,048
ونزوئلا19837,260
اندونزی 198832,038
استرالیا198855,103
رومانی 1989102,401
آلمان (غربی) 1987288,072
آلمان (شرقی) 1989195,073
فرانسه 1988283,099
دانمارک 198925,448
ترکیه 198518,643
فیلیپین 19846,682
پاکستان 198815,927
کره جنوبی 198892,265
ژاپن 1989742,247

حتی کشوری مانند کره جنوبی که در دهه اخیر پا به عرصه صنعت گذاشته است, بر لزوم
ارائه آموزش های کاربردی در دانشگاهها تاکید دارد, اما در ایران, هنوز با برگزاری
کلاسهای درسی سنتی در دانشگاه, فاصله دانشجو با مسائل فنی و صنعتی روزبروز بیشتر
می گردد.
دیگر زمان آن فرا رسیده که باور داشته باشیم که برای کوتاهتر شدن فاصله عمیقی که از
نظر علمی و پژوهشی بین ایران و ممالک موفق و پیشرفته وجود دارد, به بهبود کیفیت نظام
آموزشی در دانشگاهها بپردازیم. اکنون زمان آن است که با ایجاد محیطی صمیمی, تسهیل
بحثهای کلاس درس, تشویق و عادت دادن دانشجو به مشارکت در گفتگوهای گروهی و با عدم
تاکید بر محفوظات و احترام به اندیشه آزاد, قشر دانشجو به عنوان ارزشمندترین سرمایه های
آینده کشور مورد عنایت تمام دانشگاهیان قرار بگیرد. باید باور داشت که تشکیل کلاسهای
درسی سنتی که در آن صرفا به ارائه فرمول و نظریه و منحنی پرداخته می شود, تنها به
تربیت نیروی انسانی واجد شرایط جهت خدمت ارزان در سازمانهای اداری ختم می شود.
خلاصه کلام اینکه, تا زمانی که در شیوه تدریس سنتی دانشگاهی تجدیدنظر نشود, توان علمی ,
کاربردی و کارشناسی دانشجویان نزول کرده و نابودی علمی دانشگاهها در آینده ای نه چندان
دور در انتظار ما خواهد بود.